ΘΕΩΡΙΕΣ ΣΥΝΩΜΟΣΙΑΣ: ΟΤΑΝ ΟΙ ΔΡΑΚΟΙ ΒΓΑΙΝΟΥΝ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ

"Οι συνωμοσίες, λοιπόν, είναι αληθινές, αλλά για κάθε μία από αυτές τις πραγματικές συνωμοσίες υπάρχει και μια σειρά από ψευδείς θεωρίες συνωμοσίας. Πρόκειται για θεωρίες που είτε δεν αποδεικνύονται ποτέ ή είναι απλώς αποδεδειγμένα ψευδείς."

Άγγελος Τανάγρας, Γιώργος Μπαλάνος, Σωκράτης Αικατερινίδης, Πύλες του Ανεξήγητου, περιοδικό Ανεξήγητο, Pendulum, The Codex Cultus Concept, Coast2coast AM, Richard Dolan, Jim Garrison, Fade to Black Radio, Oliver Stone, Graham Hancock, Jimmy Church και πολλά ονόματα ακόμα· παλαιότερης ή νεότερης γενιάς. 

UFO (UAP), Illuminati, JFK, Roswell, Ατλαντίδα, σπηλιά Πεντέλης, περιστατικό Αταλάντης, αρχαία μυστήρια, στοιχειωμένα μέρη, Βαμπίρ και άλλα κλασικά μυστήρια που εξιτάρουν την ανθρώπινή φαντασία για πολλές δεκαετίες.  

Το μυστήριο, το παραφυσικό, οι θεωρίες συνωμοσίας κτλ. πάντα μας ασκούν μια εξωτική γοητεία. Σήμερα ο όρος που χρησιμοποιείται για τον χώρο αυτό στην Ελλάδα, είναι χώρος της αναζήτησης. Σε αυτό το άρθρο, όμως, δεν θα τον χρησιμοποιήσω, για να μην αδικήσω ανθρώπους που ασχολούνται με τον υπόλοιπο χώρο του μυστηρίου, δεδομένου ότι θα καταπιαστώ μόνο με τις λεγόμενες θεωρίες συνωμοσίας. Ωστόσο, ακόμα και ο όρος θεωρίες συνωμοσίας δεν αποδίδει το αντικείμενο μου εδώ, οπότε καλύτερα να χρησιμοποιήσω το ψεύδο-θεωρίες συνωμοσίας ή ψεύδοσυνωμοσιες. 

Και αυτό διότι, θεωρίες που αποδείχτηκαν αληθινές συνωμοσίες υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν. Ο Νίξον όντως συνωμότησε για να καλύψει το Γουότεργκεϊτ. Ξένες μυστικές υπηρεσίες έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στο Ιρανικό πραξικόπημα του 1953. Η Υπόθεση Ιράν-Κόντρας συνέβη πραγματικά, με ισχυρούς άνδρες των ΗΠΑ να εμπορεύονται παράνομα όπλα με το Ιράν για να χρηματοδοτήσουν τους κόντρας της Νικαράγουα. Πολιτικά στελέχη παρουσίασαν ανακριβή στοιχεία για την ύπαρξη όπλων μαζικής καταστροφής που οδήγησε στην εισβολή του Ιράκ. Και η λίστα συνεχίζεται. Ωστόσο, όλες οι πραγματικές συνωμοσίες τελικά αποκαλύπτονται και αυτό είναι βέβαιο ότι συμβαίνει σχεδόν πάντα, ειδικά όταν μιλάμε για συνομωσίες όπου οι εμπλεκόμενοι είναι πολλοί.

Έτσι κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα αρνιόταν ποτέ ότι οι συνωμοσίες είναι αποδεδειγμένο και αδιαμφισβήτητο γεγονός. Κανείς δεν μας ζητά, άλλωστε, να υποστηρίξουμε ότι άνθρωποι με εξουσία έχουν πάντα τις καλύτερες προθέσεις, γιατί προφανώς έχει αποδειχτεί ότι δεν τις έχουν πάντα. Κανείς δεν απαιτεί να εμπιστευτούμε τυφλά την κυβέρνηση ή οποιονδήποτε οργανισμό με μεγάλη δύναμη, πλούτο και επιρροή. Άλλωστε βασική πτυχή μιας εύρυθμης δημοκρατίας είναι ότι οι κυβερνήσεις - και όχι μόνο - πρέπει να υπόκεινται σε συνεχή έλεγχο.

Οι συνωμοσίες, λοιπόν, είναι αληθινές, αλλά για κάθε μία από αυτές τις πραγματικές συνωμοσίες υπάρχει και μια σειρά από ψευδείς θεωρίες συνωμοσίας. Πρόκειται για θεωρίες που είτε δεν αποδεικνύονται ποτέ ή είναι απλώς αποδεδειγμένα ψευδείς.

Ψευδείς θεωρίες συνωμοσίας όπως η ιδέα ότι οι πύργοι του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου έπεσαν, την 11η Σεπτεμβρίου του 2001, με ελεγχόμενη έκρηξη στα θεμέλια τους, από την ίδια την αμερικανική κυβέρνηση, για να περάσει νομοθετήματα που καταστέλλουν τις ανθρώπινες ελευθερίες. Ή ότι οι πρώτες προσσεληνώσεις γυρίστηκαν σε στούντιο. Ή ότι αεροπλάνα μας ψεκάζουν με τοξικές χημικές ουσίες, είτε για να μας μετατρέψουν σε άβουλα πρόβατα, είτε για να αλλάξουν το κλίμα. Ή ότι οι φαρμακευτικές εταιρίες κρύβουν το φάρμακο του καρκίνου και το πόσο καλά λειτουργεί η ομοιοπαθητική σε σοβαρές ασθένειες. Ή ότι η γη είναι επίπεδη. Ή ότι Εβραίοι τραπεζίτες κυβερνούν τον κόσμο και ο κορωνοϊός δεν υπάρχει. Ή ότι τα εμβόλια έχουν “τσιπάκια”.

Τι είναι όμως αυτό που χαρακτηρίζει μια ψεύδο-θεωρία συνωμοσίας, εκτός του ότι, εξ ορισμού, αποτελεί μια θεωρία, δηλαδή μια εικασία;

1. Μια ψεύδο-θεωρία συνωμοσίας είναι εκ γενετής και χωρίς κανέναν λόγο αρνητική σε κάθε μέινστριμ (κυρίαρχη, επικρατούσα) ιδέα. Επίσημες ή μαρτυρικές αφηγήσεις και καταθέσεις, απορρίπτονται χωρίς καν να εξεταστούν, για να υιοθετηθούν «εναλλακτικά» σενάρια, τα οποία δεν βασίζονται σε ουσιαστικά στοιχεία ή ακόμη και σε εύλογες ενδείξεις, αλλά μάλλον σε καιροσκοπισμό. Παραδόξως, ενώ οι επίσημες εκδοχές αντιμετωπίζονται με εξαιρετική καχυποψία και δυσπιστία, οι ψευδείς θεωρίες συνωμοσίας δεν υπόκεινται σε καμία κριτική εξέταση από τους υποστηρικτές τους.
2. Βασίζεται στην ιδέα ότι επιβλαβή ή επιζήμια γεγονότα προγραμματίζονται και ενορχηστρώνονται συνεχώς και αδιαλείπτως από ισχυρούς παράγοντες, σημαντικές μειονότητες, αξιωματούχους ή/και απόκοσμες οντότητες υπό κάλυψη, για να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα τους. Έτσι πάντα στοχοποιείται ένας δήθεν ένοχος - συνήθως μια ομάδας ανθρώπων - οι οποίοι μπορεί να συνδέονται κοινωνικά, επαγγελματικά, θρησκευτικά, εθνικά κτλ. και οι οποίοι δεν επιλέγονται αυθαίρετα, αφού αντιπροσωπεύουν συνήθεις υπόπτους, σύμφωνα με προκαταλήψεις ή/και ιδεοληψίες.
3. Κάθε ψευδή θεωρία συνωμοσίας, η οποία σέβεται τον εαυτό της, απορρίπτει την σύμπτωση και δεν αναγνωρίζει ότι η ζωή και οι καταστάσεις σχεδόν ποτέ δεν είναι απλές, αφού πολλοί παράγοντες επηρεάζουν την πορεία των γεγονότων. Κατά συνέπεια, για τους συνωμοσιολόγους οι συμπτώσεις δεν είναι ποτέ τυχαίες, ενώ αποτελούν αδιαμφισβήτητες αποδείξεις “υπόγειων διαδρομών”. 
4. Η πίστη σε ψεύδο-θεωρίες συνωμοσίας αποτελεί μια σχεδόν θρησκευτική πράξη. Η απουσία αποδεικτικών στοιχείων, η παράλογη βάση τους και η πληθώρα αντιφάσεων δεν τις εμποδίζει να διαδοθούν, ανεξάρτητα από το πόσες φορές έχουν διαψευστεί με αποδείξεις. Οι αληθινοί πιστοί δεν εγκαταλείπουν ποτέ. Απλά αναπροσαρμόζουν τις πεποιθήσεις τους, συνήθως με κάποια δικαιολογία για την “κωλοτούμπα”, όταν ακόμα και στα δικά τους τα μάτια οι αποδείξεις για το αντίθετο είναι αξεπέραστες.

Κατά την διάρκεια ολόκληρης της ανθρώπινης ιστορίας, έχει παρατηρηθεί ότι η δημιουργία και η διασπορά ψευδών θεωριών συνωμοσίας εργαλειοποιούνται πολιτικά, εκτός της εμπορικής διάστασης του πράγματος (πωλήσεις βιβλίων, “ματζουνιών”, clickbait κτλ.). Ήδη από την ρωμαϊκή εποχή, υπάρχουν εμφανή παραδείγματα καταγεγραμμένων ψεύδο-θεωριών συνωμοσίας, που συνήθως συνδέονταν με μεγάλες κρίσεις. 

Κατά το έτος 64 μ.Χ., ξέσπασε η μεγάλη πυρκαγιά της Ρώμης, η οποία με τη βοήθεια του ανέμου και της ξύλινης κατασκευής των σπιτιών, διήρκεσε σχεδόν μια εβδομάδα, μετατρέποντας τη πόλη σε πραγματική κόλαση. Μόλις κόπασε η φωτιά, το μεγαλύτερο μέρος της Ρώμης ήταν κατεστραμμένο και πολλοί άνθρωποι είχαν σκοτωθεί ή έμειναν άστεγοι. Την ίδια στιγμή άρχισαν να εξαπλώνονται θεωρίες που ισχυρίζονταν ότι ο ίδιος ο Νέρωνας και οι συνεργάτες του ξεκίνησαν σκόπιμα τη φωτιά προκειμένου να ανοικοδομήσουν τη Ρώμη σύμφωνα με το δικό του όραμα. Σε απάντηση όλων αυτών, ο Νέρωνας διέδωσε τη δική του θεωρία συνωμοσίας, κατηγορώντας τη χριστιανική κοινότητα και οδηγώντας πολλούς Χριστιανούς στο θάνατο.

Παρά την μακρά παράδοση των ψεύτικων θεωριών συνωμοσίας, οι λόγοι για τους οποίους προσελκύονται οι άνθρωποι σε αυτές, αποτελεί έναν σχετικά νέο πεδίο μελέτης για τους ψυχολόγους. Μία μελέτη του 2014 διαπίστωσε, ότι τότε: 

• το 19% των Αμερικανών πίστευαν ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ σχεδίασε τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, παρά το γεγονός ότι πλήθος τρομοκρατημένων ανθρώπων είδαν τα αεροπλάνα να πέφτουν επάνω στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου. Αυτό δεν εμπόδισε τους θεωρητικούς συνωμοσιών να επιμείνουν ότι οι πύργοι κατέρρευσαν μέσω ελεγχόμενης έκρηξης και ότι τα αεροπλάνα ήταν ολογράμματα.
• το 24% υποστήριζαν ότι ο πρώην πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα δεν γεννήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμα και όταν δημοσιοποιήθηκε το πιστοποιητικό γέννησης του. 
• και το 25% θεωρούσαν ότι στελέχη της Wall Street συνωμότησαν για να προκαλέσουν την οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2008. Και αυτό ακόμα και όταν κάποιοι από αυτούς άρχισαν να πηδούν απο τα παράθυρα, μη αντέχοντας την οικονομική τους καταστροφή. 

Ένα θέμα προς μεγάλη συζήτηση είναι το εάν στην εποχή που διανύουμε, υπό την πανδημία του COVID-19 και τις εξελίξεις του 5G, ζούμε μια νέα παγκόσμια έξαρση των ψεύδο-θεωριών συνωμοσίας. Σίγουρα η πρώτη καταγεγραμμένη “χρυσή εποχή” τους σημειώθηκε λίγο πριν από το έτος 1900, στο απόγειο της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης - μια περίοδο που χαρακτηρίστηκε από την άνοδο των μεγάλων εταιρειών, τη γρήγορη τεχνολογική πρόοδο και τις ταχέως μεταβαλλόμενες δομές ισχύος. Μια τέτοια σημαντική κοινωνική αλλαγή αποτέλεσε σίγουρη συνταγή για συναισθήματα ανασφάλειας μεταξύ των πολιτών, ιδιαίτερα εκείνων που αισθάνονταν αδύναμοι ή στο περιθώριο. Το δεύτερο “πικ” σημειώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και στις αρχές της δεκαετίας του 1950 - μια περίοδος που σηματοδότησε το τέλος του 2ου Π.Π. και την αρχή του Ψυχρού Πολέμου. Πολλές από τις θεωρίες συνωμοσίας που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ήταν πολιτικές και εθνικές. 

Αν και κάποιοι θα σπεύσουν να δαιμονοποιήσουν το διαδίκτυο για τις σημερινές θεωρίες συνωμοσίας, αυτό φαίνεται να παίζει απλά τον ρόλο του διάμεσου και να περιορίζεται στην αντικατάσταση των παλαιότερων μέσων επικοινωνίας (π.χ. από στόμα σε στόμα ή βιβλία). Ωστόσο το διαδίκτυο συμβάλλει στην γρηγορότερη μετάδοση τους. 

Στην Ελλάδα διάφορες θεωρίες συνωμοσίας βρίσκουν συχνά εύφορο έδαφος για να εξαπλωθούν, με πιο δημοφιλείς να είναι κάποιες που ταιριάζουν στην ιδιοσυγκρασία των Ελλήνων και στην ιστορία της χώρας.

Οι δυσκολίες μιας μικρής χώρας, με μεγάλη και ένδοξη ιστορία, η εμπειρία από διάφορες παρασκηνιακές ξένες παρεμβάσεις και το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα των Ελλήνων, δίνουν, μακράν, προβάδισμα στις ιστορικές, πνευματικές και πολιτικές ψευδείς ή μη θεωρίες συνωμοσίας, στη χώρα μας. Άλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι στην οργάνωση για τον αγώνας της ανεξαρτησίας και της σύστασης του Ελληνικού κράτους καταλυτικό ρόλο έπαιξαν σειρά μυστικών δραστηριοτήτων και οργανώσεων, με σημαντικότερη την Φιλική Εταιρία. Με άλλα λόγια είναι στο DNA μας. Ωστόσο πολλές από τις σημερινές επικρατούσες ψεύδο-θεωρίες της Ελλάδας είναι απλές αντιγραφές από το εξωτερικό - και μάλιστα πρόχειρα μεταφρασμένες - και τίποτα παραπάνω.

Γιατί κάποιοι άνθρωποι πιστεύουν στις ψεύδο-συνωμοσίες όμως; Είναι θέμα προσωπικότητας; Είναι κάτι που έχει να κάνει με τους νευρώνες των εγκεφάλων τους; Είναι κάποιο “κλικ”που έγινε στο παρελθόν τους; Είναι ψυχική ασθένεια; Είναι ο τρόπος με τον οποίο μεγάλωσαν ή κάτι που λείπει από την εκπαίδευση τους; Είναι επηρεασμένοι από κάποια ομάδα στην οποία ανήκουν;

Για κάποιους οι ψευδό-θεωρίες συνωμοσίας σχετίζονται με την ανθρώπινη παράνοια και την άκρα δεξιά. Ωστόσο, μελέτες έχουν δείξει ότι οι δημιουργοί και οι “φανς” ανήκουν σε όλο το πολιτικό, κοινωνικό και μορφωτικό φάσμα. Την ίδια στιγμή, κάποιος μπορεί να πιστεύει λιγότερο ή περισσότερο, μία, πολλές ή όλες τις ψεύδο-θεωρίες. 

Οι άνθρωποι εκ φύσεως χρησιμοποιούν την ικανότητα τους στην εξαγωγή συμπερασμάτων και πρόβλεψης συνεπειών με βάση τις αισθήσεις τους και την παρατήρηση. Ωστόσο μερικές φορές αυτές οι ίδιες διαδικασίες μπορούν να οδηγήσουν σε υπεραπλουστεύσεις και εσφαλμένη αντίληψη μέσω αυτού που οι ψυχολόγοι αναφέρουν ως «γνωσιακή προκατάληψη» (“cognitive bias”). Μεταξύ των γνωσιακών προκαταλήψεων που πιστεύεται ότι συμβάλλουν στην έκκληση των ψεύτικων θεωριών συνωμοσίας είναι η Ψευδής Συσχέτιση (Illusory correlation): η λανθασμένη εκτίμηση ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ δύο άσχετων γεγονότων. Άλλες μελέτες έχουν δείξει, ως πιθανές αιτίες:  

• Τα Απατηλά Μοτίβα Αντίληψης (Sloat, Sarah. “Conspiracy Theorists Have a Fundamental Cognitive Problem, Say Scientists.” Inverse, 17 Oct. 2017).
• Την ανάγκη να αισθάνεται κάποιος ξεχωριστός (Dolan, Eric W. “Studies find the need to feel unique is linked to belief in conspiracy theories.” PsyPost, 8 Aug. 2017).
• Το στρες (Bolton, Doug. “Conspiracy theorists are more likely to be suffering from stress, study finds.” The Independent, 11 May 2016)
• Ο ναρκισσισμός και η χαμηλή αυτοεκτίμηση (Levesque, Danielle. “Narcissism and low self-esteem predict conspiracy beliefs.” PsyPost, 25 Feb. 2016)
• Οι ακραίες πολιτικές ιδεολογίες (Rivas, Anthony. “Bipartisan Anti-Vaxxers And The Weird Science Behind Conspiracies.” Medical Daily, 20 Jan. 2015)

Βέβαια, το πρόβλημα με όλες αυτές (και άλλες) μελέτες είναι ότι αποτελούν υπεραπλουστεύσεις ενός πολύ πιο πολύπλοκου φαινομένου με αποτέλεσμα να μην είναι πάντα ακριβείς. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα άτομα που εξετάστηκαν δεν είναι ιδιαίτερα αντιπροσωπευτικά των “συνωμοσιολόγων” και πολλές φορές αντιπροσωπεύουν ένα κομμάτι της κοινωνίας, μιας συγκεκριμένης χώρας.

Ακόμα και η χρήση των όρων θεωρεία συνωμοσίας και συνωμοσιολόγοι διαθέτει την δική της ψεύδο-θεωρία. Όχι, οι όροι αυτοί δεν εφευρεθήκαν από την CIA το 1967, όπως πιστεύουν πολλοί, για να γελοιοποιήσει αυτούς που έβγαζαν στο φανέρι τα άπλυτα της. Το έγγραφο για το οποίο γίνεται συχνά λόγος (“Concerning Criticism of the Warren Report”) σε σχέση με τις κατηγορίες εναντίον της για την δολοφονία του JFK (Τζον Κέννεντυ) αναφέρει: 

“Innuendo of such seriousness affects not only the individual concerned, but also the whole reputation of the American government. Our organization itself is directly involved: among other facts, we contributed information to the investigation. Conspiracy theories have frequently thrown suspicion on our organization, for example by falsely alleging that Lee Harvey Oswald worked for us. The aim of this dispatch is to provide material countering and discrediting the claims of the conspiracy theorists, so as to inhibit the circulation of such claims in other countries.” ~ CIA Dispatch 1035-960

Εμφανώς ο όρος, εδώ - conspiracy theories - χρησιμοποιείται μόνο περιγραφικά και τίποτα άλλο. Η πρώτη χρήση των όρων χρονολογείται από το 1870 με μια θεωρία σχετικά με μια συνωμοσία για σωματική κακοποίηση βαρέως ψυχικά ασθενών σε ψυχιατρικά άσυλα. Μια δεκαετία πριν από το σημείωμα της CIA και χρόνια πριν από τη δολοφονία του JFK, ο όρος χρησιμοποιείται στις Ηνωμένες Πολιτείες με τον ίδιο τρόπο όπως τώρα - ως περιγραφή για αβάσιμες θεωρίες που επιδιώκουν να εξηγήσουν τα γεγονότα με παράλογες και ανυπόστατες συνωμοσίες. Εκείνη την εποχή, μια από τις κύριες πηγές τέτοιων θεωριών ήταν εξτρεμιστικές θρησκευτικο-πολιτικές οργανώσεις, όπως η Κου Κλουξ Κλαν. 

Προφανώς η δημιουργία και η διάδοση ψεύδο-θεωριών συνωμοσίας δεν προέρχεται πάντα από αφελείς, ευκολόπιστους ή παρανοϊκούς. Αυτό μας δείχνει το παράδειγμα του προφίλ της @Jenn_Abrams με 80.000 ακόλουθους στο twitter (Πηγή: B. Collins & J. Cox, The Daily Beast, 3 Νοεμβρίου 2017). Η Jenna Abrams δεν υπήρξε ποτέ ως φυσικό πρόσωπο και οι έρευνες έδειξαν ότι πίσω από το ψεύτικο προφίλ της κρυβόταν κρατική υπηρεσία, η οποία απασχολούσε εκατοντάδες άτομα με στόχο τη διάδοση fake news και παραπληροφόρησης που θα υπονόμευαν χώρες, δημοκρατικές διαδικασίες και κυβερνήσεις. Ο “πόλεμος” σήμερα είναι διαδικτυακός και περιλαμβάνει, εκτός από το “χακάρισμα” και τις ψεύδο-θεωρίες συνωμοσίας με μποτς, τρολς και ιστοσελίδες αγνώστου πατέρα και μάνας· αληθινές συνωμοσίες πίσω από την δημιουργία και την διάδοση κάποιων ψεύδο-συνωμοσιών.

Σύμφωνα με μια μελέτη, περισσότερα από 6,6 εκατομμύρια tweets που συνδέονταν με “εκδότες” εσκεμμένων ψευδών ειδήσεων και ιστοριών συνωμοσίας, ήταν ενεργοί τους μήνες πριν από τις εκλογές των ΗΠΑ το 2016. (Πηγή: Matthew Hindman και Vlad Barash, "Disinformation," Fake News "and Influence Campaigns on Twitter," Οκτώβριος 2018).

Έγγραφο του Εθνικού Γραφείου Οικονομικής Έρευνας των ΗΠΑ από τον Ιανουάριο του 2017, αξιολόγησε ότι σκόπιμα ψευδές περιεχόμενο αντιστοιχούσε σε 38 εκατομμύρια “κοινοποιήσεις” στο Facebook τους τελευταίους 3 μήνες μέχρι τις αμερικανικές εκλογές του 2016, το οποίο μεταφράζεται σε 760 εκατομμύρια “κλικ” - ή "περίπου τρεις ιστορίες που διαβάζονταν ανά Αμερικανό ενήλικα”.  (Πηγή: Hunt Allcott & Matthew Gentzkow, "Social Media and Fake News in 2016 2016," Journal of Economic Perspectives, Volume 31, Number 2, Spring 2017, 211-236.)

Ένα άλλο αξιοσημείωτο παράδειγμα απόπειρας πρόκλησης κοινωνικών ταραχών ήταν το περιστατικό της 13άχρονης Λίζας στο Βερολίνο το 2016. Στο επίκεντρο υπήρχε μια αναφορά που κατηγορούσε ψευδώς Άραβες μετανάστες, ότι έκαναν σεξουαλική επίθεση σε μια Ρωσό-Γερμανίδα κοπέλα. Αρχικά η κοπέλα ισχυρίστηκε, ότι δέχτηκε επίθεση από άνδρες που έμοιαζαν με Άραβες, αλλά τελικά παραδέχτηκε ότι έχει κατασκευάσει ολόκληρη την ιστορία. 

Παρά την παραδοχή της Λίζας στην αστυνομία, ο αρχικός ισχυρισμός για απαγωγή και βιασμό κατέκλυσε τα κοινωνικά μέσα, ιδίως το YouTube.

Έτσι έχουμε μια κατηγορία "χρήσιμων ηλίθιων”, που διασπείρουν ψευδείς πληροφορίες και συνωμοσίες από χαζομάρα, ενισχύοντας περεταίρω πραγματικά “υπόγεια” σχέδια, μια κατηγορία “συνοδοιπόρων” που κάνουν το ίδιο από ιδεολογία και κάποιους που λαμβάνουν χαρτζιλίκι.  

Όλα αυτά απαντάνε αμέσως στο ερώτημα “γιατί πρέπει να νοιαζόμαστε για ανθρώπους που πιστεύουν σε ψεύδο-συνωμοσίες;” Οι ψευδείς θεωρίες συνωμοσίας προκαλούν κακό και το κάνουν αυτό με διάφορους τρόπους. Βλάπτουν τα άτομα επηρεάζοντας τα στις επιλογές της ζωής τους από άποψη χρημάτων, υγείας και κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. Βλάπτουν την κοινωνία αποσπώντας από τα πραγματικά προβλήματα και σκάνδαλα, μειώνοντας την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στη δημοκρατία.

Εάν κάποιος/α είναι “αντιεμβολιαστής” ή αρνητής της μάσκας ή δεν πιστεύει στον νέο κορωνοϊό COVID-19 αποτελεί κίνδυνο για τον εαυτό του, τα παιδιά του, την οικογένεια του και το κοινωνικό σύνολο. Είναι πιθανότατα αυτός που σε μια σοβαρή ασθένεια δεν θα πάει το παιδί του στον γιατρό και το παιδί μπορεί να πεθάνει. Και αυτό συνέβη σε μια τεχνολόγο μικροβιολογικών εργαστηρίων που γνώριζα και η οποία δεν πίστευε στην κλασική ιατρική, διότι “οι κυβερνήσεις με τις φαρμακευτικές μας αρρωσταίνουν επίτηδες, για να μειωθεί ο πληθυσμός της γης”. Χρειάστηκε η γρήγορη παρέμβαση του συστήματος που κατηγορούσε (εισαγγελέα και αστυνομίας), μαζί με τον σύζυγο και σύσσωμη την οικογένεια, για να της πάρουν το παιδί και να το πάνε στο γιατρό. Το παιδί σώθηκε την τελευταία στιγμή, ευτυχώς. Είχε πάθει άσηπτη μηνιγγίτιδα από ανεμευλογιά, για την οποία δεν ήταν εμβολιασμένο. 

Και εάν δεν έκανε εντύπωση το αντιφατικό της ιστορίας - άνθρωπος που έχει σπουδάσει και εργάζεται στον τομέα της υγείας να απορρίπτει συλλήβδην την φαρμακολογία, άλλος γνωστός, δηλωμένος αναρχικός με παρουσία σε οδομαχίες, δεν εμβολιάζει τα παιδιά του, διότι κάποιος ιερέας του είπε ότι στα εμβόλια βάζουν νεκρά μωρά από εκτρώσεις και αποβολές. Μάλιστα!

Ένα κοινό αποτέλεσμα της πίστης σε ψευδείς θεωρίες συνωμοσίας είναι η περιθωριοποίηση και η κοινωνική απομόνωση. Το “τρυπάκι” γίνεται εμμονή και το άτομο αρχίζει να ζει σε έναν δικό του σκοτεινό κόσμο γεμάτο φόβο. Εάν οι φίλοι, η σύντροφος, οι συνάδελφοι ή η οικογένεια δεν μοιράζεται την ίδια εμμονή ή προσπαθήσουν να τον συνεφέρουν, τότε αναπτύσσονται προβλήματα στις σχέσεις. Πέρα όμως από τη βλάβη που φέρνει η πίστη στις ψευδείς θεωρίες συνωμοσίας στο ίδιο το άτομο και στους γύρω του, η κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί σε επικίνδυνη για άλλους. Παρενοχλήσεις, απαγωγές παιδιών για να τα γλυτώσουν από αόρατους εχθρούς, απειλές, ακόμα και επιθέσεις σε ανθρώπους που υποτίθεται ότι συγκαλύπτουν μια συνωμοσία. Κλασικά είναι τα παραδείγματα του pizzagate στις 4 Δεκεμβρίου 2016 και της επίθεσης στο σχολείο Σάντι Χουκ, του Κονέκτικατ των ΗΠΑ, στις 14 Δεκεμβρίου 2011.

Στο pizzagate, ο 28χρονος Έντγκαρτ Μάντισον Ουέλτς, μπήκε οπλίσμένος στην πιτσαρία Comet της Ουάσιγντον και άρχισε να πυροβολέι, ευτυχώς χωρίς θύματα. Μια εξωφρενική θεωρία συνωμοσίας έφερε τη Χίλαρι Κλίντον να είναι συνδεδεμένη με έναν κύκλο επωνύμων και ισχυρών ανθρώπων που βίαζαν δολοφονούσαν και έτρωγαν παιδιά στο υπόγειο της πιτσαρίας, για να τους πάρουν το αδενόχρωμα και να μείνουν για πάντα ζωντανοί. Η πιτσαρία δεν είχε καν υπόγειο. 

Αυτή ήταν η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ ήρθαν αντιμέτωπες με μια διαδικτυακή λατρεία (cult) συνωμοσιολόγων που πίστευαν, ότι ο Τραμπ διεξήγαγε κρυφά έναν πόλεμο εναντίον μίας ελίτ παιδόφιλων-σατανιστών, με μέλη πολιτικούς του αντίπαλους, επιχειρηματίες, δημοσιογράφους και ηθοποιούς (τυχαία κανείς δεν ήταν φίλα προσκείμενος σε αυτόν). Το κίνημα θα εξελιχθεί αργότερα σε αυτό που είναι γνωστό σήμερα ως QAnon και έχει χαρακτηριστεί από το FBI ως εγχώρια τρομοκρατική απειλή. Οι οπαδοί του QAnon καθώς και άλλων εξτρεμιστικών ομάδων πιστεύουν τώρα ότι οι εκλογές του 2020 νοθεύτηκαν, για να ανακοπεί ο Τραμπ, ο οποίος πολεμάει την καμπάλ και το “βαθύ κράτος”.

Το περιστατικό των μαζικών πυροβολισμών στο σχολείο Σάντι Χουκ, χαρακτηρίστηκε ως επιχείρηση «false flags» (μυστηκές επιχειρήσεις με την πρόθεση να συγκαλυφθεί μία πραγματική πηγή ευθύνης και να κατηγορηθεί κάποιος άλλος), το οποίο τάχα αποσκοπούσε στον έλεγχο των όπλων στις ΗΠΑ. Ο τηλεστάρ - συνωμοσιολόγος Άλεξ Τζόουνς, αφού ανακήρυξε το περιστατικό hoax (με 20 νεκρά παιδιά -κάτω των 10 ετών και έξι ενήλικες) στοχοποίησε τους γονείς των παιδιών που σκοτώθηκαν, ότι ήταν στημένοι ηθοποιοί. Κάποιοι από αυτούς, εκτός του ότι θρηνούσαν το νεκρό παιδί τους, έπρεπε να αλλάξουν τόπο κατοικίας επτά φορές για να γλυτώσουν από τους ακόλουθους του Τζόουνς που τους απειλούσαν, έως ότου δικαιώθηκαν στα δικαστήρια και ο Τζόουνς επικαλέστηκε ψυχολογικά προβλήματα για να “πέσει στα μαλακά”.

Στο pizzagate, όταν τα πράγματα στένεψαν, ο Άλεξ Τζόουνς ζήτησε δημόσια συγγνώμη από τον ιδιοκτήτη της πιτσαρίας Comet, για το ρόλο του στην προώθηση και αυτής της ψευδούς θεωρίας συνωμοσίας:

"Ούτε ο κ. Αλεφάντις, ούτε το εστιατόριο του, Comet Ping Pong, δεν εμπλέκονται σε οποιαδήποτε εμπορία ανθρώπων, ως ήταν μέρος των θεωριών σχετικά με το pizzagate για το οποίο γράφονταν σε πολλά μέσα ενημέρωσης και για τις οποίες κάναμε σχόλια”. Και η δημόσια απολογία συνέχισε: "Θέλω οι θεατές και οι ακροατές μας να γνωρίζουν ότι λυπούμαστε για τυχόν αρνητικές επιπτώσεις που είχαν τα σχόλια μας στον κ. Αλεφάντις, στην Comet Ping Pong ή στους υπαλλήλους της”. (Άλεξ Τζόουνς, InfoWars)

Ευτυχώς στην περίπτωση του pizzagate, ο συνωμοσιολόγος, αυτόκλητος, σωτήρας των παιδιών, δεν πρόλαβε να σκοτώσει και αυτό, διότι δεν έβρισκε το υπόγειο, που δεν υπήρχε. Αλλού, όμως, δεν ήταν τόσο τυχεροί. 

Ο Τίμοθι ΜακΒέι, ο βομβαρδιστής της Οκλαχόμα το 1995 με 168 θύματα, ήταν ένας ριζοσπαστικοποιημένος, συνωμοσιολόγος που πίστευε ότι μια διεθνής ομάδα Εβραίων τραπεζιτών καταλάμβανε την Αμερική. Ο Ταμέρλαν Τσανάεφ, ο βομβιστής στον μαραθώνιος της Βοστώνης το 2013, μαζί με τον αδελφό του, ήταν μέλη ενός κινήματος ριζοσπαστικοποίησης νέων μουσουλμάνων, που διέδιδε συνωμοσιολογικά βίντεο στο ίντερνετ. Και φυσικά ο γνωστός Τσάρλς Μάνσον το 1969, με την ομάδα του -κατά συρροή δολοφόνοι όλοι- πίστευε σε αυτό που αποκαλούσε Helter Skelter· έναν επικείμενο αποκαλυπτικό φυλετικό πόλεμο.

Εκτός όμως από το ότι σε αυτές τις περιπτώσεις οι δράκοι από τα παραμύθια ζωντανεύουν με αληθινά θύματα, η αλήθεια έχει σημασία σε μια κοινωνία. Όσο περισσότερο ο δημόσιος λόγος βασίζεται σε ψέματα, τόσο πιο δύσκολο είναι να σημειωθεί εποικοδομητική εξέλιξη. Η ίδια η επιστημονική πρόοδος βλάπτεται, όταν υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που πιστεύουν ότι όλοι οι επιστήμονες είναι διεφθαρμένοι. Κάτι ανάλογο, δηλαδή, με τον μεσαίωνα, όπου επιστήμονες της εποχής καταδικάζονταν ως αιρετικοί και καίγονταν για μαγεία. Γυρνάμε εκεί; 

Η δημοκρατική διαδικασία και η ελευθερία βλάπτονται όταν άνθρωποι ψηφίζουν με βάση την πίστη τους σε ψεύδο-θεωρίες συνωμοσίας, η πίστη στις οποίες προκαλεί είτε απάθεια και αδιαφορία είτε πολιτικό εξτρεμισμό. Και το πρόσφατο παράδειγμα με την επίθεση στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ, στις 6 Ιανουαρίου 2021 και τα θύματα της, το διατρανώνει απερίφραστα αυτό.

Ακόμα και σήμερα οι ΗΠΑ δεν έχουν πλήρως συνειδητοποιήσει πως και από ποιους ενορχηστρώθηκε το όλο “επίτευγμα” και πόσο κοντά βρέθηκαν σε μια μαζική δολοφονία πολιτικών. Όπως αποκαλύπτεται πια, μέσα στην ατυχία τους οι ΗΠΑ, ήταν τυχερές διότι πολλοί από από τους συμμετέχοντες δεν ήξεραν τι ακριβώς να κάνουν, αφού μπήκαν μέσα στο Καπιτώλιο. Περίμεναν εντολές από αυτόν που θεωρούν καθοδηγητή τους και ο οποίος τελικά την επόμενη ημέρα αναγκάστηκε να τους απαρνηθεί και να τους κατηγορήσει. Εννοείται ότι συνεχίζουν να πιστεύουν ότι τα βίντεο του Τραμπ που καλεί να ηρεμήσουν τα πνεύματα, έστω και κατόπιν εορτής, είναι ψεύτικα ή ότι ο “μεσσίας” τους τους περνά κωδικοποιημένα μηνύματα κινητοποίησης.

Η επίθεση στο αμερικανικό Καπιτώλιο τροφοδοτήθηκε από ψεύδο-θεωρίες συνωμοσίας. Και παρότι δεν είναι η πρώτη φορά στον κόσμο όπου ομάδες εμποδίζουν μια δημοκρατική διαδικασία, μπορεί να είναι το πρώτο συμβάν που τροφοδοτείται από τόσο εξωφρενικά παράλογες ψεύδο-θεωρίες συνωμοσίας και μάλιστα σε τέτοια κλίμακα, που ξεπερνά ακόμα και τη Νύχτα των Κρυστάλλων το Νοέμβριο του 1938 σε Γερμανία και Αυστρία. Απλά η τωρινή απόπειρα πραξικοπήματος δεν ήταν επιτυχής. 

Από την δεκαετία του ’60 με τις δολοφονίες των Κέννεντυ και αργότερα με το New Age και το Ρόσγουελ, οι ΗΠΑ αποτέλεσαν τον παράδεισο ψευδών ή μη θεωριών συνωμοσίας. Όμως, όταν παλαιότερα γινόταν λόγος για θεωρίες συνωμοσίας, οι συζητήσεις επικεντρωνόταν σε έναν συγκεκριμένο, υπαρκτό γεγονός. Στην συνέχεια ήρθε αυτό που κάποιοι ονομάζουν θεωρίες υπέρ-συνωμοσιών. Δηλαδή όλες οι ψευδείς και μη θεωρίες συνωμοσιών πλεγμένες μαζί, σε ένα τεράστιο σενάριο, το οποίο κατακλύζει κάθε πτυχή της ζωής. Εξωγήινοι, εσωγήινοι, κοίλη γη, επίπεδη γη μαζί με τους illuminati, το NWO, τους Κέννεντυ, την κλιματική αλλαγή, τα εμβόλια, τον COVID, το 5G και ακόμα περισσότερα… Όλα μαζί.  

Το πρώτο κεφάλαιο στην πλοκή που κορυφώθηκε με την επίθεση του Καπιτωλίου των Ηνωμένων Πολιτειών από κάποιους υποστηρικτές του Ντόναλντ Τραμπ, γράφτηκε πριν από τέσσερα χρόνια με το pizzagate και θέριεψε με τους QAnon. 

Το μέινστριμ, τόσα χρόνια, έχει δαιμονοποιηθεί και ευθύνη έχουν και τα ίδια τα μέινστριμ ΜΜΕ, ακαδημαϊκοί, πολιτικοί και κυβερνήσεις, που με τον τρόπο τους και για τους δικούς τους πολιτικούς ή εμπορικούς λόγους ενθάρρυναν κάθε είδους φαντασίας και παραλογισμού τις τελευταίες δεκαετίες. Ή τουλάχιστον υποβίβασαν την έννοια της φιλοσοφίας, σε δόγματα και ιδεολογίες… “Η φιλοσοφία του οργανισμού μας είναι…”. Η δυναμική μιας διανοητικής διεργασίας παρατήρησης, υπόθεσης, απόδειξης και επανάληψης με βασικό δομικό στοιχείο τον λόγο και τη λογική, έγινε εμπορικό logo (λογότυπο).

Εφευρέθηκε ο όρος “προσαρμοσμένη πραγματικότητα”, όπου ο καθένας μπορεί να πιστεύει οτιδήποτε και να προσποιείται όποιο ρόλο θέλει, κυρίως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (social media). Αυτό κάνει την λεπτή γραμμή μεταξύ πραγματικότητας και φανταστικής ζωής να ξεπερνιέται πιο εύκολα. Η αλήθεια έγινε ευέλικτη, προσωπική και υποκειμενική και καταρρίφθηκε η λογική του “η επιλογή είναι δική σου, τα γεγονότα όχι”. Και σε πολλούς αρέσει αυτή η νέα υπέρ-ελευθερία, καταγγέλλοντας -την ίδια στιγμή - δημόσια και ελεύθερα ότι αυτό που ζουν δεν είναι ούτε ελευθερία, ούτε δημοκρατία και άρα νομιμοποιούνται να επιζητούν ένα “αντί-πραξικόπημα”, ως αντίδραση· ούτε λόγος, βέβαια, για την επαναφορά της δημοκρατίας που πιστεύουν ότι έχει χαθεί.

Όμως οι σημερινές ψεύδο-θεωρίες συνωμοσίας έχουν αλλάξει. Μετά τις υπέρ-συνωμοσίες, οι σημερινοί δημιουργοί και θιασώτες τους έχουν εισαγάγει κάτι νέο: τη συνωμοσία χωρίς θεωρία. Και αυτός ο νέος συνωμοτισμός μετακινήθηκε από το περιθώριο στην καρδιά της καθημερινής κοινωνικής και πολιτικής ζωής με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ.

Έτσι, ενώ η κλασική ψεύδο-θεωρία συνωμοσίας επιμένει ότι τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται και πιστεύει σε θολά στοιχεία, ο νέος ψεύδο-συνωμοτισμός είναι διαφορετικός. Δεν υπάρχει ζήτηση για αποδεικτικά στοιχεία και δεν αποκαλύπτονται τελείες, τις οποίες ενώνοντας τες κάποιος θα μπορούσε να σχηματίσει μια εικόνα, ακόμα και φανταστική. Απαλλαγμένος από το βάρος της εξήγησης, ο νέος ψεύδο-συνωμοτισμός επιβάλλει τη δική του πραγματικότητα μέσω της επανάληψης. Ταυτόχρονα στοχεύει στα θεμέλια της δημοκρατίας, δηλαδή σε θεσμούς και διαδικασίες παραγωγής γνώσης και λογικής σκέψης. Έτσι καιροσκόποι ή εγκάθετοι όπως ο Ντέιβιντ Άικ μπορούν να “θη-σαυρίζουν”, δηλώνοντας σωτήρες της ανθρωπότητας από τους ερπετόμορφους ηγέτες του κόσμου. 

Σε σχεδόν κάθε βίντεο των μέσων μαζικής ενημέρωσης και των κοινωνικών μέσων από το κτίριο του Καπιτωλίου, είναι σαφές, ότι ο όχλος αποτελείται από ανθρώπους που συμμερίζονται την πεποίθηση ότι οι εκλογές νοθεύτηκαν από την καμπαλ ερπετόμορφων-σατανιστών-παιδεραστών-σιωνιστών, οι οποίοι αντιπαλεύονται τον Τραμπ. Ταυτόχρονα, φορώντας μπλούζες του QAnon νόμιζαν ότι εκτελούσαν το πατριωτικό τους καθήκον, με το να θέλουν να καταλύσουν τη δημοκρατία και να απαγάγουν ή/και να δολοφονήσουν πολιτικούς της αντιπολίτευσης. Και φυσικά, παρών - έξω από το Καπιτώλιο- ήταν και ο Άλεξ Τζόουνς, ως στυγνός πωλητής φόβου και μίσους - εκτός των “δυναμωτικών για το DNA” που πουλούσε στο e-shop του InfoWars και των χαπιών εναντίον, ενδεχομένως, της πλύσης εγκεφάλου από την καμπάλ. 

Πρόεδρος και Τζόουνς είχαν υφάνει, καιρό πριν, κάθε εξοργιστική θεωρία, που έφτανε ως τα υψηλότερα επίπεδα της αμερικανικής πολιτικής σκηνής και αναμεταδιδόταν -όχι μόνο από περιθωριακά, αλλά και - από κεντρικά ΜΜΕ. Ακόμα και στα “τουίτ” του, ο πρόεδρος επαναλάμβανε τα επικίνδυνα παραμύθια του Τζόουνς. 

Η σχέση τους χρονολογείται από το 2015 και οι δύο γνωρίστηκαν μέσω του - καταδικασμένου πια - αυτοαποκαλούμενου “βρώμικου απατεώνα” Ρότζερ Στόουν, πολιτικού σύμβουλου του Τραμπ και συχνού καλεσμένου του Τζόουνς στο InfoWars. Ο Τζόουνς για χρόνια σύντασσε το κοινό του πίσω από τον Τραμπ και πίστευε ότι ήταν καθοριστικός στην πορεία του Προέδρου.

Και δεν είχε άδικο. Ο Τραμπ επιζητούσε την βάση των ακόλουθων του Τζόουνς και ο Τζόουνς ήθελε πολιτική νομιμοποίηση. Η 6η Ιανουαρίου ήρθε συνέπεια των ψεύδο-συνωμοσιών που προμόταραν μαζί. Η απόπειρα πραξικοπήματος άφησε πέντε ανθρώπους νεκρούς, συμπεριλαμβανομένου ενός αστυνομικού του Καπιτωλίου και μιας γυναίκας, μέλος του QAnon, που πυροβολήθηκε από την αστυνομία ενώ συμμετείχε στα επεισόδια. Μεταξύ του όχλου κάποιος φύτευε χειροποίητες βόμβες, και ένας άλλος έψαχνε να πυροβολήσει την Πρόεδρο της Βουλής Νάνσυ Πελόσι.

Ο Τζόουνς έξω από το κτίριο φώναζε στο μανιασμένο πλήθος: “Κηρύσσουμε το 1776 [έτος της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών] κατά της νέας παγκόσμιας τάξης.… Πρέπει να καταλάβουμε ότι δεχόμαστε επίθεση και πρέπει να καταλάβουμε ότι αυτός είναι ο πόλεμος του 21ου αιώνα και ξεκινάμε πόλεμο… “. 

Ο Πρόεδρος Τραμπ είχε υποκινήσει το πλήθος, λέγοντας: “Αν δεν παλέψετε κολασμένα δεν θα έχετε πλέον χώρα” και πρόσθεσε ότι θα βαδίσει μαζί με τον κόσμο στο Καπιτώλιο. Φυσικά τους κοίταζε από την τηλεόραση στο τέλος.

Κατά την προεδρία Τραμπ, ξεθάφτηκαν, τραφήκαν και γιγαντώσαν σκελετοί της αμερικανικής κοινωνίας που οι ΗΠΑ, διακομματικά και διαχρονικά προσπαθούσαν να κλείσουν στο ντουλάπι. Η λογική και η αλήθεια καταστρατηγήθηκαν στο βωμό προσωπικών καπρίτσιων, ιδεοληψιών και πολιτικών καιροσκοπισμών. Και όταν η λογική παύει, τότε παύει η κριτική σκέψη, η φιλοσοφία και εν συνεχεία η ελευθερία και η δημοκρατία. Η επίθεση στο Καπιτώλιο των ΗΠΑ είναι ένα παράδειγμα για όλους όσους σπέρνουν ανέμους. 

Με μια ιστορική απόφαση, η Βουλή των Αντιπροσώπων παρέπεμψε για δεύτερη φορά τον Τραμπ για καθαίρεση με την κατηγορία της «υποκίνησης σε ανταρσία». Με την πρόταση των Δημοκρατικών τάχθηκαν και 10 βουλευτές των Ρεπουμπλικανών. Ανάμεσα τους και η Λιζ Τσένι, «νούμερο τρία» στην ιεραρχία των Ρεπουμπλικανών στο Σώμα και κόρη του πρώην αντιπροέδρου των ΗΠΑ Ντικ Τσένι. 

Ο Ντόναλντ Τραμπ έγινε ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που παραπέμφθηκε δύο φορές για καθαίρεση.

Υ.Γ. Ένας εναλλακτικός τίτλος αυτού του άρθρου θα μπορούσε να είναι: ΟΤΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΔΕΝ ΦΟΡΑΝΕ ΜΑΣΚΑ ΓΙΑ ΤΟΝ COVID, ΑΛΛΑ ΤΥΛΙΓΟΥΝ ΤΟ ΚΕΦΑΛΙ ΤΟΥΣ ΜΕ ΑΛΟΥΜΙΝΟΧΑΡΤΟ ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΔΙΑΒΑΣΕΙ ΤΙΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΤΟΥ Η CIA.

Φωτογραφία 1: του Tyler Merbler https://www.flickr.com/photos/37527185@N05/50826223403/

Μια αγχόνη κρέμεται κοντά στο Καπιτώλιο των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τη διάρκεια της εισβολής.

Φωτογραφία 2: του Sean P. Anderson https://www.flickr.com/photos/seanpanderson/12844952283/ Ο Τζόουνς σε διαμαρτυρία στο Ντάλας το 2013