ΠΑΛΑΙΟΠΑΝΑΓΙΑ ΚΑΝΤΖΑΣ

Από τη βυζαντινή περίοδο έχουν μείνει ελάχιστα κτίρια, δρόμοι, κατοικίες κτλ. που να μπορούμε να δούμε σήμερα. Αυτό συμβαίνει, διότι στην πλειοψηφία τους τα οικοδομήματα εκείνης της εποχής είτε ανακατασκευάστηκαν, είτε καταστράφηκαν από κατακτητές, είτε «ανασκάφτηκαν» για την ανάδειξη των κλασικών αρχαιοτήτων που βρίσκονταν από κάτω.

Άλλωστε για πολλούς λόγους - κυρίως πολιτικούς και ιδεολογικούς σε Ελλάδα και Ευρώπη - το νεοσύστατο ελληνικό κράτος έπρεπε να συνδεθεί απευθείας με την αρχαία Ελλάδα (και μαζί του τα διαφορετικά αφηγήματα της Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης). Άλλωστε ποιος θα ήθελε να έχει την οποιαδήποτε σχέση με το Βυζάντιο· αυτή την «ντροπή» κατά Βολταίρο «της ανθρώπινης σκέψης» ή την « αηδή εικόνα» κατά Χέγκελ «προδοσιών, δολοφονιών και λάγνων γυναικών», που ευτυχώς διασκορπίστηκε από το Ισλάμ; Θυμόμαστε ότι λίγο πιο πάνω στην Ανατολική Ευρώπη του 1897, παραμόνευε «ο Δράκουλας» του Μπραμ Στόκερ, έτοιμος να μεταναστεύσει στην Δύση, να σαγηνέψει τους Δυτικοευρωπαίους και να τους πιει το αίμα. Με άλλα λόγια ο διαχωρισμός της Δυτικής από την Ανατολική Ευρώπη με εκατέρωθεν στερεότυπα, ξεκίνησε πολύ πριν το Σιδηρούν Παραπέτασμα· ενδεχομένως από το 285 μ.Χ.  

Έτσι ουσιαστικά υποβιβάστηκε το βυζαντινό παρελθόν των περίπου έντεκα αιώνων και ο πολιτιστικός και γεωστρατηγικός του ρόλος, για να γεννηθεί η σύγχρονη Ευρώπη, η οποία θυμάται μόνο τους Περσικούς Πολέμους. Μια ιστορία που η φυλετική, θρησκευτική και (γεω)πολιτική διαμάχη μεταξύ Δύσης και Ανατολής  και δεν μπορεί και δεν θέλει να αποδεχθεί από τον 17αι. και έως λίγο πολύ τις μέρες μας. 

 Αποτέλεσμα είναι να έχουν μείνει κυρίως βυζαντινοί ναοί (και αυτοί ελάχιστες φορές στην αρχική τους μορφή) να μαρτυρούν πράξεις και έργα εκείνης της περιόδου, δημιουργώντας, όμως, παρεξηγήσεις για την θέση που είχε η θρησκεία στην Ανατολική Ρωμαϊκή (Βυζαντινή) αυτοκρατορία. Ναι κι όμως το «Βυζάντιο» δεν ήταν σε καμία περίπτωση ένα εθνοτικό σκορποχώρι («χώρος») που το κράταγε ενωμένο ένα καταπιεστικό ιδεοκρατικό (χριστιανοκρατικό) καθεστώς. Το να είσαι «Βυζαντινός» (Ρωμαίος), σήμαινε να είσαι πιστός στο θαύμα που λεγόταν Κωνσταντινούπολη (νέα Ρώμη) και ότι αυτή συμβόλιζε, να έχεις ελληνική παιδεία και να είσαι Χριστιανός Ορθόδοξος. Με άλλα λόγια ένας Βυζαντινός ήταν ταυτόχρονα Ρωμαίος (ιδεολογικά), Έλληνας (σε γλώσσα και παιδεία) και Χριστιανός Ορθόδοξος (θρησκευτικά). Τις τελευταίες δύο δεκατίες οι ακαδημαϊκοί κύκλοι του εξωτερικού αρχίζουν να το καταλαβαίνουν. Οι υπόλοιποι; 

Μέχρι να το καταλάβουμε όλοι, λοιπόν, πορευόμαστε με αυτά που έχουμε...

Στην εκκλησιά της Παλαιοπαναγιά Κάντζας (Ιερός Ναός Κοιμήσεως Της Θεοτόκου)  η κόγχη του ιερού χρονολογείται από τον 12ο αι. Κάποια στιγμή, άγνωστο το πότε και το πως, ο αρχικός ναός που την περιελάμβανε πρέπει να καταστράφηκε. Κατά την Οθωμανική περίοδο χτίστηκε η σημερινή εκκλησία, ενσωματώνοντας το παλαιότερο διασωθέν τμήμα.