ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΡΑΨΩΔΙΕΣ Ξ'

Δεκεμβρίου 03, 2018 ΘΕΜΑΤΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ

ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΡΑΨΩΔΙΕΣ Ξ' - Ω'

Ραψωδία ξ : Ὀδυσσέως πρὸς Εὔμαιον ὁμιλία.

αὐτὰρ ὁ ἐκ λιμένος προσέβη τρηχεῖαν ἀταρπὸν

χῶρον ἀν᾽ ὑλήεντα δι᾽ ἄκριας, ᾗ οἱ Ἀθήνη

πέφραδε δῖον ὑφορβόν, ὅ οἱ βιότοιο μάλιστα

κήδετο οἰκήων, οὓς κτήσατο δῖος Ὀδυσσεύς.

τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ἐνὶ προδόμῳ εὗρ᾽ ἥμενον, ἔνθα οἱ αὐλὴ 5

ὑψηλὴ δέδμητο, περισκέπτῳ ἐνὶ χώρῳ,

καλή τε μεγάλη τε, περίδρομος· ἥν ῥα συβώτης

αὐτὸς δείμαθ᾽ ὕεσσιν ἀποιχομένοιο ἄνακτος,

νόσφιν δεσποίνης καὶ Λαέρταο γέροντος,

ῥυτοῖσιν λάεσσι καὶ ἐθρίγκωσεν ἀχέρδῳ· 10

σταυροὺς δ᾽ ἐκτὸς ἔλασσε διαμπερὲς ἔνθα καὶ ἔνθα,

πυκνοὺς καὶ θαμέας, τὸ μέλαν δρυὸς ἀμφικεάσσας·

ἔντοσθεν δ᾽ αὐλῆς συφεοὺς δυοκαίδεκα ποίει

πλησίον ἀλλήλων, εὐνὰς συσίν· ἐν δὲ ἑκάστῳ

πεντήκοντα σύες χαμαιευνάδες ἐρχατόωντο, 15

θήλειαι τοκάδες· τοὶ δ᾽ ἄρσενες ἐκτὸς ἴαυον,

πολλὸν παυρότεροι· τοὺς γὰρ μινύθεσκον ἔδοντες

ἀντίθεοι μνηστῆρες, ἐπεὶ προΐαλλε συβώτης

αἰεὶ ζατρεφέων σιάλων τὸν ἄριστον ἁπάντων·

οἱ δὲ τριηκόσιοί τε καὶ ἑξήκοντα πέλοντο. 20

πὰρ δὲ κύνες, θήρεσσιν ἐοικότες αἰὲν ἴαυον

τέσσαρες, οὓς ἔθρεψε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν.

αὐτὸς δ᾽ ἀμφὶ πόδεσσιν ἑοῖς ἀράρισκε πέδιλα,

τάμνων δέρμα βόειον ἐϋχροές· οἱ δὲ δὴ ἄλλοι

ᾤχοντ᾽ ἄλλυδις ἄλλος ἅμ᾽ ἀγρομένοισι σύεσσιν, 25

οἱ τρεῖς· τὸν δὲ τέταρτον ἀποπροέηκε πόλινδε

σῦν ἀγέμεν μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ἀνάγκῃ,

ὄφρ᾽ ἱερεύσαντες κρειῶν κορεσαίατο θυμόν.

ἐξαπίνης δ᾽ Ὀδυσῆα ἴδον κύνες ὑλακόμωροι.

οἱ μὲν κεκλήγοντες ἐπέδραμον· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς 30

ἕζετο κερδοσύνη, σκῆπτρον δέ οἱ ἔκπεσε χειρός.

ἔνθα κεν ᾧ πὰρ σταθμῷ ἀεικέλιον πάθεν ἄλγος·

ἀλλὰ συβώτης ὦκα ποσὶ κραιπνοῖσι μετασπὼν

ἔσσυτ᾽ ἀνὰ πρόθυρον, σκῦτος δέ οἱ ἔκπεσε χειρός.

τοὺς μὲν ὁμοκλήσας σεῦεν κύνας ἄλλυδις ἄλλον 35

πυκνῇσιν λιθάδεσσιν· ὁ δὲ προσέειπεν ἄνακτα·

"ὦ γέρον, ἦ ὀλίγου σε κύνες διεδηλήσαντο

ἐξαπίνης, καί κέν μοι ἐλεγχείην κατέχευας.

καὶ δέ μοι ἄλλα θεοὶ δόσαν ἄλγεά τε στοναχάς τε·

ἀντιθέου γὰρ ἄνακτος ὀδυρόμενος καὶ ἀχεύων 40

ἧμαι, ἄλλοισιν δὲ σύας σιάλους ἀτιτάλλω

ἔδμεναι· αὐτὰρ κεῖνος ἐελδόμενός που ἐδωδῆς

πλάζετ᾽ ἐπ᾽ ἀλλοθρόων ἀνδρῶν δῆμόν τε πόλιν τε,

εἴ που ἔτι ζώει καὶ ὁρᾷ φάος ἠελίοιο.

ἀλλ᾽ ἕπεο, κλισίηνδ᾽ ἴομεν, γέρον, ὄφρα καὶ αὐτός, 45

σίτου καὶ οἴνοιο κορεσσάμενος κατὰ θυμόν,

εἴπῃς ὁππόθεν ἐσσὶ καὶ ὁππόσα κήδε᾽ ἀνέτλης."

ὣς εἰπὼν κλισίηνδ᾽ ἡγήσατο δῖος ὑφορβός,

εἷσεν δ᾽ εἰσαγαγών, ῥῶπας δ᾽ ὑπέχευε δασείας,

ἐστόρεσεν δ᾽ ἐπὶ δέρμα ἰονθάδος ἀγρίου αἰγός, 50

αὐτοῦ ἐνεύναιον, μέγα καὶ δασύ. χαῖρε δ᾽ Ὀδυσσεὺς

ὅττι μιν ὣς ὑπέδεκτο, ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·

"Ζεύς τοι δοίη, ξεῖνε, καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι

ὅττι μάλιστ᾽ ἐθέλεις, ὅτι με πρόφρων ὑπέδεξο."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα· 55

"ξεῖν᾽, οὔ μοι θέμις ἔστ᾽, οὐδ᾽ εἰ κακίων σέθεν ἔλθοι,

ξεῖνον ἀτιμῆσαι· πρὸς γὰρ Διός εἰσιν ἅπαντες

ξεῖνοί τε πτωχοί τε· δόσις δ᾽ ὀλίγη τε φίλη τε

γίγνεται ἡμετέρη· ἡ γὰρ δμώων δίκη ἐστὶν

αἰεὶ δειδιότων, ὅτ᾽ ἐπικρατέωσιν ἄνακτες 60

οἱ νέοι. ἦ γὰρ τοῦ γε θεοὶ κατὰ νόστον ἔδησαν,

ὅς κεν ἔμ᾽ ἐνδυκέως ἐφίλει καὶ κτῆσιν ὄπασσεν,

οἶκόν τε κλῆρόν τε πολυμνήστην τε γυναῖκα,

οἷά τε ᾧ οἰκῆϊ ἄναξ εὔθυμος ἔδωκεν,

ὅς οἱ πολλὰ κάμῃσι, θεὸς δ᾽ ἐπὶ ἔργον ἀέξῃ, 65

ὡς καὶ ἐμοὶ τόδε ἔργον ἀέξεται, ᾧ ἐπιμίμνω.

τῷ κέ με πόλλ᾽ ὤνησεν ἄναξ, εἰ αὐτόθ᾽ ἐγήρα·

ἀλλ᾽ ὄλεθ᾽--ὡς ὤφελλ᾽ Ἑλένης ἀπὸ φῦλον ὀλέσθαι

πρόχνυ, ἐπεὶ πολλῶν ἀνδρῶν ὑπὸ γούνατ᾽ ἔλυσε·

καὶ γὰρ κεῖνος ἔβη Ἀγαμέμνονος εἵνεκα τιμῆς 70

Ἴλιον εἰς εὔπωλον, ἵνα Τρώεσσι μάχοιτο."

ὣς εἰπὼν ζωστῆρι θοῶς συνέεργε χιτῶνα,

βῆ δ᾽ ἴμεν ἐς συφεούς, ὅθι ἔθνεα ἔρχατο χοίρων.

ἔνθεν ἑλὼν δύ᾽ ἔνεικε καὶ ἀμφοτέρους ἱέρευσεν,

εὗσέ τε μίστυλλέν τε καὶ ἀμφ᾽ ὀβελοῖσιν ἔπειρεν. 75

ὀπτήσας δ᾽ ἄρα πάντα φέρων παρέθηκ᾽ Ὀδυσῆϊ

θέρμ᾽ αὐτοῖς ὀβελοῖσιν· ὁ δ᾽ ἄλφιτα λευκὰ πάλυνεν·

ἐν δ᾽ ἄρα κισσυβίῳ κίρνη μελιηδέα οἶνον,

αὐτὸς δ᾽ ἀντίον ἷζεν, ἐποτρύνων δὲ προσηύδα·

"ἔσθιε νῦν, ὦ ξεῖνε, τά τε δμώεσσι πάρεστι, 80

χοίρε᾽· ἀτὰρ σιάλους γε σύας μνηστῆρες ἔδουσιν,

οὐκ ὄπιδα φρονέοντες ἐνὶ φρεσὶν οὐδ᾽ ἐλεητύν.

οὐ μὲν σχέτλια ἔργα θεοὶ μάκαρες φιλέουσιν,

ἀλλὰ δίκην τίουσι καὶ αἴσιμα ἔργ᾽ ἀνθρώπων.

καὶ μὲν δυσμενέες καὶ ἀνάρσιοι, οἵ τ᾽ ἐπὶ γαίης 85

ἀλλοτρίης βῶσιν καί σφι Ζεὺς ληΐδα δώῃ,

πλησάμενοι δέ τε νῆας ἔβαν οἶκόνδε νέεσθαι,

καὶ μὲν τοῖς ὄπιδος κρατερὸν δέος ἐν φρεσὶ πίπτει.

οἵδε δὲ καί τι ἴσασι, θεοῦ δέ τιν᾽ ἔκλυον αὐδήν,

κείνου λυγρὸν ὄλεθρον, ὅτ᾽ οὐκ ἐθέλουσι δικαίως 90

μνᾶσθαι οὐδὲ νέεσθαι ἐπὶ σφέτερ᾽, ἀλλὰ ἕκηλοι

κτήματα δαρδάπτουσιν ὑπέρβιον, οὐδ᾽ ἔπι φειδώ.

ὅσσαι γὰρ νύκτες τε καὶ ἡμέραι ἐκ Διός εἰσιν,

οὔ ποθ᾽ ἓν ἱρεύουσ᾽ ἱερήϊον, οὐδὲ δύ᾽ οἴω·

οἶνον δὲ φθινύθουσιν ὑπέρβιον ἐξαφύοντες. 95

ἦ γάρ οἱ ζωή γ᾽ ἦν ἄσπετος· οὔ τινι τόσση

ἀνδρῶν ἡρώων, οὔτ᾽ ἠπείροιο μελαίνης

οὔτ᾽ αὐτῆς Ἰθάκης· οὐδὲ ξυνεείκοσι φωτῶν

ἔστ᾽ ἄφενος τοσσοῦτον· ἐγὼ δέ κέ τοι καταλέξω.

δώδεκ᾽ ἐν ἠπείρῳ ἀγέλαι· τόσα πώεα οἰῶν, 100

τόσσα συῶν συβόσια, τόσ᾽ αἰπόλια πλατέ᾽ αἰγῶν

βόσκουσι ξεῖνοί τε καὶ αὐτοῦ βώτορες ἄνδρες.

ἐνθάδε δ᾽ αἰπόλια πλατέ᾽ αἰγῶν ἕνδεκα πάντα

ἐσχατιῇ βόσκοντ᾽, ἐπὶ δ᾽ ἀνέρες ἐσθλοὶ ὄρονται.

τῶν αἰεί σφιν ἕκαστος ἐπ᾽ ἤματι μῆλον ἀγινεῖ, 105

ζατρεφέων αἰγῶν ὅς τις φαίνηται ἄριστος.

αὐτὰρ ἐγὼ σῦς τάσδε φυλάσσω τε ῥύομαί τε,

καί σφι συῶν τὸν ἄριστον ἐῢ κρίνας ἀποπέμπω."

ὣς φύθ᾽, ὁ δ᾽ ἐνδυκέως κρέα τ᾽ ἤσθιε πῖνέ τε οἶνον

ἁρπαλέως ἀκέων, κακὰ δὲ μνηστῆρσι φύτευεν. 110

αὐτὰρ ἐπεὶ δείπνησε καὶ ἤραρε θυμὸν ἐδωδῇ,

καί οἱ πλησάμενος δῶκε σκύφον, ᾧ περ ἔπινεν,

οἴνου ἐνίπλειον· ὁ δ᾽ ἐδέξατο, χαῖρε δὲ θυμῷ,

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"ὦ φίλε, τίς γάρ σε πρίατο κτεάτεσσιν ἑοῖσιν, 115

ὧδε μάλ᾽ ἀφνειὸς καὶ καρτερὸς ὡς ἀγορεύεις;

φῆς δ᾽ αὐτὸν φθίσθαι Ἀγαμέμνονος εἵνεκα τιμῆς.

εἰπέ μοι, αἴ κέ ποθι γνώω τοιοῦτον ἐόντα.

Ζεὺς γάρ που τό γε οἶδε καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι,

εἴ κέ μιν ἀγγείλαιμι ἰδών· ἐπὶ πολλὰ δ᾽ ἀλήθην." 120

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν·

"ὦ γέρον, οὔ τις κεῖνον ἀνὴρ ἀλαλήμενος ἐλθὼν

ἀγγέλλων πείσειε γυναῖκά τε καὶ φίλον υἱόν,

ἀλλ᾽ ἄλλως κομιδῆς κεχρημένοι ἄνδρες ἀλῆται

ψεύδοντ᾽, οὐδ᾽ ἐθέλουσιν ἀληθέα μυθήσασθαι. 125

ὃς δέ κ᾽ ἀλητεύων Ἰθάκης ἐς δῆμον ἵκηται,

ἐλθὼν ἐς δέσποιναν ἐμὴν ἀπατήλια βάζει·

ἡ δ᾽ εὖ δεξαμένη φιλέει καὶ ἕκαστα μεταλλᾷ,

καί οἱ ὀδυρομένῃ βλεφάρων ἄπο δάκρυα πίπτει,

ἣ θέμις ἐστὶ γυναικός, ἐπὴν πόσις ἄλλοθ᾽ ὄληται. 130

αἶψά κε καὶ σύ, γεραιέ, ἔπος παρατεκτήναιο.

εἴ τίς τοι χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα δοίη.

τοῦ δ᾽ ἤδη μέλλουσι κύνες ταχέες τ᾽ οἰωνοὶ

ῥινὸν ἀπ᾽ ὀστεόφιν ἐρύσαι, ψυχὴ δὲ λέλοιπεν·

ἢ τόν γ᾽ ἐν πόντῳ φάγον ἰχθύες, ὀστέα δ᾽ αὐτοῦ 135

κεῖται ἐπ᾽ ἠπείρου ψαμάθῳ εἰλυμένα πολλῇ.

ὣς ὁ μὲν ἔνθ᾽ ἀπόλωλε, φίλοισι δὲ κήδε᾽ ὀπίσσω

πᾶσιν, ἐμοὶ δὲ μάλιστα, τετεύχαται· οὐ γὰρ ἔτ᾽ ἄλλον

ἤπιον ὧδε ἄνακτα κιχήσομαι, ὁππόσ᾽ ἐπέλθω,

οὐδ᾽ εἴ κεν πατρὸς καὶ μητέρος αὖτις ἵκωμαι 140

οἶκον, ὅθι πρῶτον γενόμην καί μ᾽ ἔτρεφον αὐτοί.

οὐδέ νυ τῶν ἔτι τόσσον ὀδύρομαι, ἱέμενός περ

ὀφθαλμοῖσιν ἰδέσθαι ἐὼν ἐν πατρίδι γαίῃ·

ἀλλά μ᾽ Ὀδυσσῆος πόθος αἴνυται οἰχομένοιο.

τὸν μὲν ἐγών, ὦ ξεῖνε, καὶ οὐ παρεόντ᾽ ὀνομάζειν 145

αἰδέομαι· πέρι γάρ μ᾽ ἐφίλει καὶ κήδετο θυμῷ·

ἀλλά μιν ἠθεῖον καλέω καὶ νόσφιν ἐόντα."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς·

"ὦ φίλ᾽, ἐπειδὴ πάμπαν ἀναίνεαι, οὐδ᾽ ἔτι φῇσθα

κεῖνον ἐλεύσεσθαι, θυμὸς δέ τοι αἰὲν ἄπιστος· 150

ἀλλ᾽ ἐγὼ οὐκ αὔτως μυθήσομαι, ἀλλὰ σὺν ὅρκῳ,

ὡς νεῖται Ὀδυσεύς· εὐαγγέλιον δέ μοι ἔστω

αὐτίκ᾽, ἐπεί κεν κεῖνος ἰὼν τὰ ἃ δώμαθ᾽ ἵκηται·

ἕσσαι με χλαῖνάν τε χιτῶνά τε, εἵματα καλά·

πρὶν δέ κε, καὶ μάλα περ κεχρημένος, οὔ τι δεχοίμην. 155

ἐχθρὸς γάρ μοι κεῖνος ὁμῶς Ἀΐδαο πύλῃσι

γίγνεται, ὃς πενίῃ εἴκων ἀπατήλια βάζει.

ἴστω νῦν Ζεὺς πρῶτα θεῶν, ξενίη τε τράπεζα,

ἱστίη τ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ἣν ἀφικάνω·

ἦ μέν τοι τάδε πάντα τελείεται ὡς ἀγορεύω. 160

τοῦδ᾽ αὐτοῦ λυκάβαντος ἐλεύσεται ἐνθάδ᾽ Ὀδυσσεύς.

τοῦ μὲν φθίνοντος μηνός, τοῦ δ᾽ ἱσταμένοιο,

οἴκαδε νοστήσει, καὶ τίσεται ὅς τις ἐκείνου

ἐνθάδ᾽ ἀτιμάζει ἄλοχον καὶ φαίδιμον υἱόν."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα· 165

"ὦ γέρον, οὔτ᾽ ἄρ᾽ ἐγὼν εὐαγγέλιον τόδε τίσω,

οὔτ᾽ Ὀδυσεὺς ἔτι οἶκον ἐλεύσεται· ἀλλὰ ἕκηλος

πῖνε, καὶ ἄλλα παρὲξ μεμνώμεθα, μηδέ με τούτων

μίμνησκ᾽· ἦ γὰρ θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἐμοῖσιν

ἄχνυται, ὁππότε τις μνήσῃ κεδνοῖο ἄνακτος. 170

ἀλλ᾽ ἦ τοι ὅρκον μὲν ἐάσομεν, αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ἔλθοι ὅπως μιν ἐγώ γ᾽ ἐθέλω καὶ Πηνελόπεια

Λαέρτης θ᾽ ὁ γέρων καὶ Τηλέμαχος θεοειδής.

νῦν αὖ παιδὸς ἄλαστον ὀδύρομαι, ὃν τέκ᾽ Ὀδυσσεύς,

Τηλεμάχου· τὸν ἐπεὶ θρέψαν θεοὶ ἔρνεϊ ἶσον, 175

καί μιν ἔφην ἔσσεσθαι ἐν ἀνδράσιν οὔ τι χέρηα

πατρὸς ἑοῖο φίλοιο, δέμας καὶ εἶδος ἀγητόν,

τὸν δέ τις ἀθανάτων βλάψε φρένας ἔνδον ἐΐσας

ἠέ τις ἀνθρώπων· ὁ δ᾽ ἔβη μετὰ πατρὸς ἀκουὴν

ἐς Πύλον ἠγαθέην· τὸν δὲ μνηστῆρες ἀγαυοὶ 180

οἴκαδ᾽ ἰόντα λοχῶσιν, ὅπως ἀπὸ φῦλον ὄληται

νώνυμον ἐξ Ἰθάκης Ἀρκεισίου ἀντιθέοιο.

ἀλλ᾽ ἦ τοι κεῖνον μὲν ἐάσομεν, ἤ κεν ἁλώῃ

ἦ κε φύγῃ καί κέν οἱ ὑπέρσχῃ χεῖρα Κρονίων.

ἀλλ᾽ ἄγε μοι σύ, γεραιέ, τὰ σ᾽ αὐτοῦ κήδε᾽ ἐνίσπες 185

καί μοι τοῦτ᾽ ἀγόρευσον ἐτήτυμον, ὄφρ᾽ ἐῢ εἰδῶ·

τίς πόθεν εἶς ἀνδρῶν; πόθι τοι πόλις ἠδὲ τοκῆες;

ὁπποίης τ᾽ ἐπὶ νηὸς ἀφίκεο· πῶς δέ σε ναῦται

ἤγαγον εἰς Ἰθάκην; τίνες ἔμμεναι εὐχετόωντο;

οὐ μὲν γάρ τί σε πεζὸν ὀΐομαι ἐνθάδ᾽ ἱκέσθαι." 190

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς

"τοιγὰρ ἐγώ τοι ταῦτα μάλ᾽ ἀτρεκέως ἀγορεύσω.

εἴη μὲν νῦν νῶϊν ἐπὶ χρόνον ἠμὲν ἐδωδὴ

ἠδὲ μέθυ γλυκερὸν κλισίης ἔντοσθεν ἐοῦσι,

δαίνυσθαι ἀκέοντ᾽, ἄλλοι δ᾽ ἐπὶ ἔργον ἕποιεν· 195

ῥηϊδίως κεν ἔπειτα καὶ εἰς ἐνιαυτὸν ἅπαντα

οὔ τι διαπρήξαιμι λέγων ἐμὰ κήδεα θυμοῦ,

ὅσσα γε δὴ ξύμπαντα θεῶν ἰότητι μόγησα.

"ἐκ μὲν Κρητάων γένος εὔχομαι εὐρειάων,

ἀνέρος ἀφνειοῖο πάϊς· πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι 200

υἱέες ἐν μεγάρῳ ἠμὲν τράφεν ἠδ᾽ ἐγένοντο

γνήσιοι ἐξ ἀλόχου· ἐμὲ δ᾽ ὠνητὴ τέκε μήτηρ

παλλακίς, ἀλλά με ἶσον ἰθαιγενέεσσιν ἐτίμα

Κάστωρ Ὑλακίδης, τοῦ ἐγὼ γένος εὔχομαι εἶναι

ὃς τότ᾽ ἐνὶ Κρήτεσσι θεὸς ὣς τίετο δήμῳ 205

ὄλβῳ τε πλούτῳ τε καὶ υἱάσι κυδαλίμοισιν.

ἀλλ᾽ ἦ τοι τὸν κῆρες ἔβαν θανάτοιο φέρουσαι

εἰς Ἀΐδαο δόμους· τοὶ δὲ ζωὴν ἐδύσαντο

παῖδες ὑπέρθυμοι καὶ ἐπὶ κλήρους ἐβάλοντο,

αὐτὰρ ἐμοὶ μάλα παῦρα δόσαν καὶ οἰκί᾽ ἔνειμαν. 210

ἠγαγόμην δὲ γυναῖκα πολυκλήρων ἀνθρώπων

εἵνεκ᾽ ἐμῆς ἀρετῆς, ἐπεὶ οὐκ ἀποφώλιος ἦα

οὐδὲ φυγοπτόλεμος· νῦν δ᾽ ἤδη πάντα λέλοιπεν

ἀλλ᾽ ἔμπης καλάμην γέ σ᾽ ὀΐομαι εἰσορόωντα

γιγνώσκειν· ἦ γάρ με δύη ἔχει ἤλιθα πολλή. 215

ἦ μὲν δὴ θάρσος μοι Ἄρης τ᾽ ἔδοσαν καὶ Ἀθήνη

καὶ ῥηξηνορίην· ὁπότε κρίνοιμι λόχονδε

ἄνδρας ἀριστῆας, κακὰ δυσμενέεσσι φυτεύων,

οὔ ποτέ μοι θάνατον προτιόσσετο θυμὸς ἀγήνωρ,

ἀλλὰ πολὺ πρώτιστος ἐπάλμενος ἔγχει ἕλεσκον 220

ἀνδρῶν δυσμενέων ὅ τέ μοι εἴξειε πόδεσσιν.

τοῖος ἔα ἐν πολέμῳ· ἔργον δέ μοι οὐ φίλον ἔσκεν

οὐδ᾽ οἰκωφελίη, ἥ τε τρέφει ἀγλαὰ τέκνα,

ἀλλά μοι αἰεὶ νῆες ἐπήρετμοι φίλαι ἦσαν

καὶ πόλεμοι καὶ ἄκοντες ἐΰξεστοι καὶ ὀϊστοί, 225

λυγρά, τά τ᾽ ἄλλοισίν γε καταριγηλὰ πέλονται.

αὐτὰρ ἐμοὶ τὰ φίλ᾽ ἔσκε τά που θεὸς ἐν φρεσὶ θῆκεν·

ἄλλος γάρ τ᾽ ἄλλοισιν ἀνὴρ ἐπιτέρπεται ἔργοις.

πρὶν μὲν γὰρ Τροίης ἐπιβήμεναι υἷας Ἀχαιῶν

εἰνάκις ἀνδράσιν ἦρξα καὶ ὠκυπόροισι νέεσσιν 230

ἄνδρας ἐς ἀλλοδαπούς, καί μοι μάλα τύγχανε πολλά.

τῶν ἐξαιρεύμην μενοεικέα, πολλὰ δ᾽ ὀπίσσω

λάγχανον· αἶψα δὲ οἶκος ὀφέλλετο, καί ῥα ἔπειτα

δεινός τ᾽ αἰδοῖός τε μετὰ Κρήτεσσι τετύγμην.

"ἀλλ᾽ ὅτε δὴ τήν γε στυγερὴν ὁδὸν εὐρύοπα Ζεὺς 235

ἐφράσαθ᾽, ἣ πολλῶν ἀνδρῶν ὑπὸ γούνατ᾽ ἔλυσε,

δὴ τότ᾽ ἔμ᾽ ἤνωγον καὶ ἀγακλυτὸν Ἰδομενῆα

νήεσσ᾽ ἡγήσασθαι ἐς Ἴλιον· οὐδέ τι μῆχος

ἦεν ἀνήνασθαι, χαλεπὴ δ᾽ ἔχε δήμου φῆμις.

ἔνθα μὲν εἰνάετες πολεμίζομεν υἷες Ἀχαιῶν, 240

τῷ δεκάτῳ δὲ πόλιν Πριάμου πέρσαντες ἔβημεν

οἴκαδε σὺν νήεσσι, θεὸς δ᾽ ἐκέδασσεν Ἀχαιούς.

αὐτὰρ ἐμοὶ δειλῷ κακὰ μήδετο μητίετα Ζεύς·

μῆνα γὰρ οἶον ἔμεινα τεταρπόμενος τεκέεσσιν

κουριδίῃ τ᾽ ἀλόχῳ καὶ κτήμασιν· αὐτὰρ ἔπειτα 245

Αἴγυπτόνδε με θυμὸς ἀνώγει ναυτίλλεσθαι,

νῆας ἐῢ στείλαντα σὺν ἀντιθέοις ἑτάροισιν.

ἐννέα νῆας στεῖλα, θοῶς δ᾽ ἐσαγείρατο λαός.

ἑξῆμαρ μὲν ἔπειτα ἐμοὶ ἐρίηρες ἑταῖροι

δαίνυντ᾽· αὐτὰρ ἐγὼν ἱερήϊα πολλὰ παρεῖχον 250

θεοῖσίν τε ῥέζειν αὐτοῖσί τε δαῖτα πένεσθαι.

ἑβδομάτῃ δ᾽ ἀναβάντες ἀπὸ Κρήτης εὐρείης

ἐπλέομεν Βορέῃ ἀνέμῳ ἀκραέϊ καλῷ

ῥηϊδίως, ὡς εἴ τε κατὰ ῥόον· οὐδέ τις οὖν μοι

νηῶν πημάνθη, ἀλλ᾽ ἀσκηθέες καὶ ἄνουσοι 255

ἥμεθα, τὰς δ᾽ ἄνεμός τε κυβερνῆταί τ᾽ ἴθυνον.

"πεμπταῖοι δ᾽ Αἴγυπτον ἐϋρρείτην ἱκόμεσθα,

στῆσα δ᾽ ἐν Αἰγύπτῳ ποταμῷ νέας ἀμφιελίσσας.

ἔνθ᾽ ἦ τοι μὲν ἐγὼ κελόμην ἐρίηρας ἑταίρους

αὐτοῦ πὰρ νήεσσι μένειν καὶ νῆας ἔρυσθαι, 260

ὀπτῆρας δὲ κατὰ σκοπιὰς ὤτρυνα νέεσθαι·

οἱ δ᾽ ὕβρει εἴξαντες, ἐπισπόμενοι μένεϊ σφῷ,

αἶψα μάλ᾽ Αἰγυπτίων ἀνδρῶν περικαλλέας ἀγροὺς

πόρθεον, ἐκ δὲ γυναῖκας ἄγον καὶ νήπια τέκνα,

αὐτούς τ᾽ ἔκτεινον· τάχα δ᾽ ἐς πόλιν ἵκετ᾽ ἀϋτή. 265

οἱ δὲ βοῆς ἀΐοντες ἅμ᾽ ἠοῖ φαινομένηφιν

ἦλθον· πλῆτο δὲ πᾶν πεδίον πεζῶν τε καὶ ἵππων

χαλκοῦ τε στεροπῆς· ἐν δὲ Ζεὺς τερπικέραυνος

φύζαν ἐμοῖς ἑτάροισι κακὴν βάλεν, οὐδέ τις ἔτλη

μεῖναι ἐναντίβιον· περὶ γὰρ κακὰ πάντοθεν ἔστη. 270

ἔνθ᾽ ἡμέων πολλοὺς μὲν ἀπέκτανον ὀξέϊ χαλκῷ,

τοὺς δ᾽ ἄναγον ζωούς, σφίσιν ἐργάζεσθαι ἀνάγκῃ.

αὐτὰρ ἐμοὶ Ζεὺς αὐτὸς ἐνὶ φρεσὶν ὧδε νόημα

ποίησ᾽--ὡς ὄφελον θανέειν καὶ πότμον ἐπισπεῖν

αὐτοῦ ἐν Αἰγύπτῳ· ἔτι γάρ νύ με πῆμ᾽ ὑπέδεκτο-- 275

αὐτίκ᾽ ἀπὸ κρατὸς κυνέην εὔτυκτον ἔθηκα

καὶ σάκος ὤμοιϊν, δόρυ δ᾽ ἔκβαλον ἔκτοσε χειρός·

αὐτὰρ ἐγὼ βασιλῆος ἐναντίον ἤλυθον ἵππων

καὶ κύσα γούναθ᾽ ἑλών· ὁδ᾽ ἐρύσατο καί μ᾽ ἐλέησεν,

ἐς δίφρον δέ μ᾽ ἕσας ἄγεν οἴκαδε δάκρυ χέοντα. 280

ἦ μέν μοι μάλα πολλοὶ ἐπήϊσσον μελίῃσιν,

ἱέμενοι κτεῖναι--δὴ γὰρ κεχολώατο λίην--

ἀλλ᾽ ἀπὸ κεῖνος ἔρυκε, Διὸς δ᾽ ὠπίζετο μῆνιν

ξεινίου, ὅς τε μάλιστα νεμεσσᾶται κακὰ ἔργα.

"ἔνθα μὲν ἑπτάετες μένον αὐτόθι, πολλὰ δ᾽ ἄγειρα 285

χρήματ᾽ ἀν᾽ Αἰγυπτίους ἄνδρας· δίδοσαν γὰρ ἅπαντες.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ ὄγδοόν μοι ἐπιπλόμενον ἔτος ἦλθεν,

δὴ τότε Φοῖνιξ ἦλθεν ἀνὴρ ἀπατήλια εἰδώς,

τρώκτης, ὃς δὴ πολλὰ κάκ᾽ ἀνθρώποισιν ἐώργει·

ὅς μ᾽ ἄγε παρπεπιθὼν ᾗσι φρεσίν, ὄφρ᾽ ἱκόμεσθα 290

Φοινίκην, ὅθι τοῦ γε δόμοι καὶ κτήματ᾽ ἔκειτο.

ἔνθα παρ᾽ αὐτῷ μεῖνα τελεσφόρον εἰς ἐνιαυτόν.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ μῆνές τε καὶ ἡμέραι ἐξετελεῦντο

ἄψ περιτελλομένου ἔτεος καὶ ἐπήλυθον ὧραι,

ἐς Λιβύην μ᾽ ἐπὶ νηὸς ἐέσσατο ποντοπόροιο 295

ψεύδεα βουλεύσας, ἵνα οἱ σὺν φόρτον ἄγοιμι,

κεῖθι δέ μ᾽ ὡς περάσειε καὶ ἄσπετον ὦνον ἕλοιτο.

τῷ ἑπόμην ἐπὶ νηός, ὀϊόμενός περ, ἀνάγκῃ.

ἡ δ᾽ ἔθεεν Βορέῃ ἀνέμῳ ἀκραέϊ καλῷ,

μέσσον ὑπὲρ Κρήτης· Ζεὺς δέ σφισι μήδετ᾽ ὄλεθρον. 300

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ Κρήτην μὲν ἐλείπομεν, οὐδέ τις ἄλλη

φαίνετο γαιάων, ἀλλ᾽ οὐρανὸς ἠδὲ θάλασσα,

δὴ τότε κυανέην νεφέλην ἔστησε Κρονίων

νηὸς ὕπερ γλαφυρῆς, ἤχλυσε δὲ πόντος ὑπ᾽ αὐτῆς.

Ζεὺς δ᾽ ἄμυδις βρόντησε καὶ ἔμβαλε νηῒ κεραυνόν· 305

ἡ δ᾽ ἐλελίχθη πᾶσα Διὸς πληγεῖσα κεραυνῷ,

ἐν δὲ θεείου πλῆτο· πέσον δ᾽ ἐκ νηὸς ἅπαντες.

οἱ δὲ κορώνῃσιν ἴκελοι περὶ νῆα μέλαιναν

κύμασιν ἐμφορέοντο· θεὸς δ᾽ ἀποαίνυτο νόστον.

αὐτὰρ ἐμοὶ Ζεὺς αὐτός, ἔχοντί περ ἄλγεα θυμῷ, 310

ἱστὸν ἀμαιμάκετον νηὸς κυανοπρῴροιο

ἐν χείρεσσιν ἔθηκεν, ὅπως ἔτι πῆμα φύγοιμι.

τῷ ῥα περιπλεχθεὶς φερόμην ὀλοοῖς ἀνέμοισιν.

ἐννῆμαρ φερόμην, δεκάτῃ δέ με νυκτὶ μελαίνῃ

γαίῃ Θεσπρωτῶν πέλασεν μέγα κῦμα κυλίνδον. 315

ἔνθα με Θεσπρωτῶν βασιλεὺς ἐκομίσσατο Φείδων

ἥρως ἀπριάτην· τοῦ γὰρ φίλος υἱὸς ἐπελθὼν

αἴθρῳ καὶ καμάτῳ δεδμημένον ἦγεν ἐς οἶκον,

χειρὸς ἀναστήσας, ὄφρ᾽ ἵκετο δώματα πατρός·

ἀμφὶ δέ με χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα ἕσσεν. 320

"ἔνθ᾽ Ὀδυσῆος ἐγὼ πυθόμην· κεῖνος γὰρ ἔφασκε

ξεινίσαι ἠδὲ φιλῆσαι ἰόντ᾽ ἐς πατρίδα γαῖαν,

καί μοι κτήματ᾽ ἔδειξεν ὅσα ξυναγείρατ᾽ Ὀδυσσεύς,

χαλκόν τε χρυσόν τε πολύκμητόν τε σίδηρον.

καί νύ ἐς δεκάτην γενεὴν ἕτερόν γ᾽ ἔτι βόσκοι· 325

τόσσα οἱ ἐν μεγάροις κειμήλια κεῖτο ἄνακτος.

τὸν δ᾽ ἐς Δωδώνην φάτο βήμεναι, ὄφρα θεοῖο

ἐκ δρυὸς ὑψικόμοιο Διὸς βουλὴν ἐπακούσαι,

ὅππως νοστήσει᾽ Ἰθάκης ἐς πίονα δῆμον

ἤδη δὴν ἀπεών, ἢ ἀμφαδὸν ἦε κρυφηδόν. 330

ὤμοσε δὲ πρὸς ἔμ᾽ αὐτόν, ἀποσπένδων ἐνὶ οἴκῳ,

νῆα κατειρύσθαι καὶ ἐπαρτέας ἔμμεν ἑταίρους,

οἳ δή μιν πέμψουσι φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν.

ἀλλ᾽ ἐμὲ πρὶν ἀπέπεμψε· τύχησε γὰρ ἐρχομένη νηῦς

ἀνδρῶν Θεσπρωτῶν ἐς Δουλίχιον πολύπυρον. 335

ἔνθ᾽ ὅ γέ μ᾽ ἠνώγει πέμψαι βασιλῆϊ Ἀκάστῳ

ἐνδυκέως· τοῖσιν δὲ κακὴ φρεσὶν ἥνδανε βουλὴ

ἀμφ᾽ ἐμοί, ὄφρ᾽ ἔτι πάγχυ δύης ἐπὶ πῆμα γενοίμην.

ἀλλ᾽ ὅτε γαίης πολλὸν ἀπέπλω ποντοπόρος νηῦς,

αὐτίκα δούλιον ἦμαρ ἐμοὶ περιμηχανόωντο. 340

ἐκ μέν με χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματ᾽ ἔδυσαν,

ἀμφὶ δέ μοι ῥάκος ἄλλο κακὸν βάλον ἠδὲ χιτῶνα,

ῥωγαλέα, τὰ καὶ αὐτὸς ἐν ὀφθαλμοῖσιν ὅρηαι·

ἑσπέριοι δ᾽ Ἰθάκης εὐδειέλου ἔργ᾽ ἀφίκοντο.

ἔνθ᾽ ἐμὲ μὲν κατέδησαν ἐϋσσέλμῳ ἐνὶ νηῒ 345

ὅπλῳ ἐϋστρεφέϊ στερεῶς, αὐτοὶ δ᾽ ἀποβάντες

ἐσσυμένως παρὰ θῖνα θαλάσσης δόρπον ἕλοντο.

αὐτὰρ ἐμοὶ δεσμὸν μὲν ἀνέγναμψαν θεοὶ αὐτοὶ

ῥηϊδίως· κεφαλῇ δὲ κατὰ ῥάκος ἀμφικαλύψας,

ξεστὸν ἐφόλκαιον καταβὰς ἐπέλασσα θαλάσσῃ 350

στῆθος, ἔπειτα δὲ χερσὶ διήρεσσ᾽ ἀμφοτέρῃσι

νηχόμενος, μάλα δ᾽ ὦκα θύρηθ᾽ ἔα ἀμφὶς ἐκείνων.

ἔνθ᾽ ἀναβάς, ὅθι τε δρίος ἦν πολυανθέος ὕλης,

κείμην πεπτηώς. οἱ δὲ μεγάλα στενάχοντες

φοίτων· ἀλλ᾽ οὐ γάρ σφιν ἐφαίνετο κέρδιον εἶναι 355

μαίεσθαι προτέρω, τοὶ μὲν πάλιν αὖτις ἔβαινον

νηὸς ἔπι γλαφυρῆς· ἐμὲ δ᾽ ἔκρυψαν θεοὶ αὐτοὶ

ῥηϊδίως, καί με σταθμῷ ἐπέλασσαν ἄγοντες

ἀνδρὸς ἐπισταμένου· ἔτι γάρ νύ μοι αἶσα βιῶναι."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα· 360

"ἆ δειλὲ ξείνων, ἦ μοι μάλα θυμὸν ὄρινας

ταῦτα ἕκαστα λέγων, ὅσα δὴ πάθες ἠδ᾽ ὅσ᾽ ἀλήθης.

ἀλλὰ τά γ᾽ οὐ κατὰ κόσμον ὀΐομαι, οὐδέ με πείσεις

εἰπὼν ἀμφ᾽ Ὀδυσῆϊ· τί σε χρὴ τοῖον ἐόντα

μαψιδίως ψεύδεσθαι; ἐγὼ δ᾽ εὖ οἶδα καὶ αὐτὸς 365

νόστον ἐμοῖο ἄνακτος, ὅ τ᾽ ἤχθετο πᾶσι θεοῖσι

πάγχυ μάλ᾽, ὅττι μιν οὔ τι μετὰ Τρώεσσι δάμασσαν

ἠὲ φίλων ἐν χερσίν, ἐπεὶ πόλεμον τολύπευσε.

τῷ κέν οἱ τύμβον μὲν ἐποίησαν Παναχαιοί,

ἠδέ κε καὶ ᾧ παιδὶ μέγα κλέος ἤρατ᾽ ὀπίσσω 370

νῦν δέ μιν ἀκλειῶς ἅρπυιαι ἀνηρείψαντο.

αὐτὰρ ἐγὼ παρ᾽ ὕεσσιν ἀπότροπος· οὐδὲ πόλινδε

ἔρχομαι, εἰ μή πού τι περίφρων Πηνελόπεια

ἐλθέμεν ὀτρύνῃσιν, ὅτ᾽ ἀγγελίη ποθὲν ἔλθῃ.

ἀλλ᾽ οἱ μὲν τὰ ἕκαστα παρήμενοι ἐξερέουσιν, 375

ἠμὲν οἳ ἄχνυνται δὴν οἰχομένοιο ἄνακτος,

ἠδ᾽ οἳ χαίρουσιν βίοτον νήποινον ἔδοντες·

ἀλλ᾽ ἐμοὶ οὐ φίλον ἐστὶ μεταλλῆσαι καὶ ἐρέσθαι,

ἐξ οὗ δή μ᾽ Αἰτωλὸς ἀνὴρ ἐξήπαφε μύθῳ,

ὅς ῥ᾽ ἄνδρα κτείνας, πολλὴν ἐπὶ γαῖαν ἀληθείς, 380

ἦλθεν ἐμὰ πρὸς δώματ᾽· ἐγὼ δέ μιν ἀμφαγάπαζον.

φῆ δέ μιν ἐν Κρήτεσσι παρ᾽ Ἰδομενῆϊ ἰδέσθαι

νῆας ἀκειόμενον, τάς οἱ ξυνέαξαν ἄελλαι·

καὶ φάτ᾽ ἐλεύσεσθαι ἢ ἐς θέρος ἢ ἐς ὀπώρην,

πολλὰ χρήματ᾽ ἄγοντα, σὺν ἀντιθέοις ἑτάροισι. 385

καὶ σύ, γέρον πολυπενθές, ἐπεί σέ μοι ἤγαγε δαίμων,

μήτε τί μοι ψεύδεσσι χαρίζεο μήτε τι θέλγε·

οὐ γὰρ τοὔνεκ᾽ ἐγώ σ᾽ αἰδέσσομαι οὐδὲ φιλήσω,

ἀλλὰ Δία ξένιον δείσας αὐτόν τ᾽ ἐλεαίρων."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς 390

"ἦ μάλα τίς τοι θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἄπιστος,

οἷόν σ᾽ οὐδ᾽ ὀμόσας περ ἐπήγαγον οὐδέ σε πείθω.

ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ῥήτρην ποιησόμεθ᾽· αὐτὰρ ὄπισθε

μάρτυροι ἀμφοτέροισι θεοί, τοὶ Ὄλυμπον ἔχουσιν.

εἰ μέν κεν νοστήσῃ ἄναξ τεὸς ἐς τόδε δῶμα, 395

ἕσσας με χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα πέμψαι

Δουλίχιόνδ᾽ ἰέναι, ὅθι μοι φίλον ἔπλετο θυμῷ·

εἰ δέ κε μὴ ἔλθῃσιν ἄναξ τεὸς ὡς ἀγορεύω,

δμῶας ἐπισσεύας βαλέειν μεγάλης κατὰ πέτρης,

ὄφρα καὶ ἄλλος πτωχὸς ἀλεύεται ἠπεροπεύειν." 400

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσεφώνεε δῖος ὑφορβός·

"ξεῖν᾽, οὕτω γάρ κέν μοι ἐϋκλείη τ᾽ ἀρετή τε

εἴη ἐπ᾽ ἀνθρώπους ἅμα τ᾽ αὐτίκα καὶ μετέπειτα,

ὅς σ᾽ ἐπεὶ ἐς κλισίην ἄγαγον καὶ ξείνια δῶκα,

αὖτις δὲ κτείναιμι φίλον τ᾽ ἀπὸ θυμὸν ἑλοίμην· 405

πρόφρων κεν δὴ ἔπειτα Δία Κρονίωνα λιτοίμην.

νῦν δ᾽ ὥρη δόρποιο· τάχιστά μοι ἔνδον ἑταῖροι

εἶεν, ἵν᾽ ἐν κλισίῃ λαρὸν τετυκοίμεθα δόρπον."

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,

ἀγχίμολον δὲ σύες τε καὶ ἀνέρες ἦλθον ὑφορβοί. 410

τὰς μὲν ἄρα ἔρξαν κατὰ ἤθεα κοιμηθῆναι,

κλαγγὴ δ᾽ ἄσπετος ὦρτο συῶν αὐλιζομενάων

αὐτὰρ ὁ οἷς ἑτάροισιν ἐκέκλετο δῖος ὑφορβός·

"ἄξεθ᾽ ὑῶν τὸν ἄριστον, ἵνα ξείνῳ ἱερεύσω

τηλεδαπῷ· πρὸς δ᾽ αὐτοὶ ὀνησόμεθ᾽, οἵ περ ὀϊζὺν 415

δὴν ἔχομεν πάσχοντες ὑῶν ἕνεκ᾽ ἀργιοδόντων·

ἄλλοι δ᾽ ἡμέτερον κάματον νήποινον ἔδουσιν."

ὣς ἄρα φωνήσας κέασε ξύλα νηλέϊ χαλκῷ,

οἱ δ᾽ ὗν εἰσῆγον μάλα πίονα πενταέτηρον.

τὸν μὲν ἔπειτ᾽ ἔστησαν ἐπ᾽ ἐσχάρῃ· οὐδὲ συβώτης 420

λήθετ᾽ ἄρ᾽ ἀθανάτων· φρεσὶ γὰρ κέχρητ᾽ ἀγαθῇσιν·

ἀλλ᾽ ὅγ᾽ ἀπαρχόμενος κεφαλῆς τρίχας ἐν πυρὶ βάλλεν

ἀργιόδοντος ὑός, καὶ ἐπεύχετο πᾶσι θεοῖσιν

νοστῆσαι Ὀδυσῆα πολύφρονα ὅνδε δόμονδε.

κόψε δ᾽ ἀνασχόμενος σχίζῃ δρυός, ἣν λίπε κείων· 425

τὸν δ᾽ ἔλιπε ψυχή. τοὶ δ᾽ ἔσφαξάν τε καὶ εὗσαν·

αἶψα δέ μιν διέχευαν· ὁ δ᾽ ὠμοθετεῖτο συβώτης,

πάντων ἀρχόμενος μελέων, ἐς πίονα δημόν,

καὶ τὰ μὲν ἐν πυρὶ βάλλε, παλύνας ἀλφίτου ἀκτῇ,

μίστυλλόν τ᾽ ἄρα τἆλλα καὶ ἀμφ᾽ ὀβελοῖσιν ἔπειραν, 430

ὤπτησάν τε περιφραδέως ἐρύσαντό τε πάντα,

βάλλον δ᾽ εἰν ἐλεοῖσιν ἀολλέα· ἂν δὲ συβώτης

ἵστατο δαιτρεύσων· περὶ γὰρ φρεσὶν αἴσιμα ᾔδη.

καὶ τὰ μὲν ἕπταχα πάντα διεμοιρᾶτο δαΐζων·

τὴν μὲν ἴαν νύμφῃσι καὶ Ἑρμῇ, Μαιάδος υἱεῖ, 435

θῆκεν ἐπευξάμενος, τὰς δ᾽ ἄλλας νεῖμεν ἑκάστῳ·

νώτοισιν δ᾽ Ὀδυσῆα διηνεκέεσσι γέραιρεν

ἀργιόδοντος ὑός, κύδαινε δὲ θυμὸν ἄνακτος·

καί μιν φωνήσας προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"αἴθ᾽ οὕτως, Εὔμαιε, φίλος Διὶ πατρὶ γένοιο 440

ὡς ἐμοί, ὅττι τε τοῖον ἐόντ᾽ ἀγαθοῖσι γεραίρεις."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·

"ἔσθιε, δαιμόνιε ξείνων, καὶ τέρπεο τοῖσδε,

οἷα πάρεστι· θεὸς δὲ τὸ μὲν δώσει, τὸ δ᾽ ἐάσει,

ὅττι κεν ᾧ θυμῷ ἐθέλῃ· δύναται γὰρ ἅπαντα." 445

ἦ ῥα καὶ ἄργματα θῦσε θεοῖς αἰειγενέτῃσι,

σπείσας δ᾽ αἴθοπα οἶνον Ὀδυσσῆϊ πτολιπόρθῳ

ἐν χείρεσσιν ἔθηκεν· ὁ δ᾽ ἕζετο ᾗ παρὰ μοίρῃ.

σῖτον δέ σφιν ἔνειμε Μεσαύλιος, ὅν ῥα συβώτης

αὐτὸς κτήσατο οἶος ἀποιχομένοιο ἄνακτος, 450

νόσφιν δεσποίνης καὶ Λαέρταο γέροντος·

πὰρ δ᾽ ἄρα μιν Ταφίων πρίατο κτεάτεσσιν ἑοῖσιν.

οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον.

αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,

σῖτον μέν σφιν ἀφεῖλε Μεσαύλιος, οἱ δ᾽ ἐπὶ κοῖτον 455

σίτου καὶ κρειῶν κεκορημένοι ἐσσεύοντο.

νὺξ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπῆλθε κακὴ σκοτομήνιος, ὗε δ᾽ ἄρα Ζεὺς

πάννυχος, αὐτὰρ ἄη Ζέφυρος μέγας αἰὲν ἔφυδρος.

τοῖς δ᾽ Ὀδυσεὺς μετέειπε, συβώτεω πειρητίζων,

εἴ πώς οἱ ἐκδὺς χλαῖναν πόροι, ἤ τιν᾽ ἑταίρων 460

ἄλλον ἐποτρύνειεν, ἐπεί ἑο κήδετο λίην·

"κέκλυθι νῦν, Εὔμαιε καὶ ἄλλοι πάντες ἑταῖροι,

εὐξάμενός τι ἔπος ἐρέω· οἶνος γὰρ ἀνώγει

ἠλεός, ὅς τ᾽ ἐφέηκε πολύφρονά περ μάλ᾽ ἀεῖσαι

καί θ᾽ ἁπαλὸν γελάσαι, καί τ᾽ ὀρχήσασθαι ἀνῆκε, 465

καί τι ἔπος προέηκεν ὅ περ τ᾽ ἄρρητον ἄμεινον.

ἀλλ᾽ ἐπεὶ οὖν τὸ πρῶτον ἀνέκραγον, οὐκ ἐπικεύσω.

εἴθ᾽ ὣς ἡβώοιμι βίη τέ μοι ἔμπεδος εἴη,

ὡς ὅθ᾽ ὑπὸ Τροίην λόχον ἤγομεν ἀρτύναντες.

ἡγείσθην δ᾽ Ὀδυσεύς τε καὶ Ἀτρεΐδης Μενέλαος, 470

τοῖσι δ᾽ ἅμα τρίτος ἄρχον ἐγών· αὐτοὶ γὰρ ἄνωγον.

ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἱκόμεσθα ποτὶ πτόλιν αἰπύ τε τεῖχος,

ἡμεῖς μὲν περὶ ἄστυ κατὰ ῥωπήϊα πυκνά,

ἂν δόνακας καὶ ἕλος, ὑπὸ τεύχεσι πεπτηῶτες

κείμεθα. νὺξ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπῆλθε κακὴ Βορέαο πεσόντος, 475

πηγυλίς· αὐτὰρ ὕπερθε χιὼν γένετ᾽ ἠΰτε πάχνη,

ψυχρή, καὶ σακέεσσι περιτρέφετο κρύσταλλος.

ἔνθ᾽ ἄλλοι πάντες χλαίνας ἔχον ἠδὲ χιτῶνας,

εὗδον δ᾽ εὔκηλοι, σάκεσιν εἰλυμένοι ὤμους·

αὐτὰρ ἐγὼ χλαῖναν μὲν ἰὼν ἑτάροισιν ἔλειπον 480

ἀφραδίῃς, ἐπεὶ οὐκ ἐφάμην ῥιγωσέμεν ἔμπης,

ἀλλ᾽ ἑπόμην σάκος οἶον ἔχων καὶ ζῶμα φαεινόν.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ τρίχα νυκτὸς ἔην, μετὰ δ᾽ ἄστρα βεβήκει,

καὶ τότ᾽ ἐγὼν Ὀδυσῆα προσηύδων ἐγγὺς ἐόντα

ἀγκῶνι νύξας· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ ἐμμαπέως ὑπάκουσε· 485

"διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,

οὔ τοι ἔτι ζωοῖσι μετέσσομαι, ἀλλά με χεῖμα

δάμναται· οὐ γὰρ ἔχω χλαῖναν· παρά μ᾽ ἤπαφε δαίμων

οἰοχίτων᾽ ἔμεναι· νῦν δ᾽ οὐκέτι φυκτὰ πέλονται."

"ὣς ἐφάμην, ὁ δ᾽ ἔπειτα νόον σχέθε τόνδ᾽ ἐνὶ θυμῷ, 490

οἷος κεῖνος ἔην βουλευέμεν ἠδὲ μάχεσθαι·

φθεγξάμενος δ᾽ ὀλίγῃ ὀπί με πρὸς μῦθον ἔειπε·

"σίγα νῦν, μή τίς σευ Ἀχαιῶν ἄλλος ἀκούσῃ."

"ἦ καὶ ἐπ᾽ ἀγκῶνος κεφαλὴν σχέθεν εἶπέ τε μῦθον·

᾽κλῦτε, φίλοι· θεῖός μοι ἐνύπνιον ἦλθεν ὄνειρος. 495

λίην γὰρ νηῶν ἑκὰς ἤλθομεν· ἀλλά τις εἴη

εἰπεῖν Ἀτρεΐδῃ Ἀγαμέμνονι, ποιμένι λαῶν,

εἰ πλέονας παρὰ ναῦφιν ἐποτρύνειε νέεσθαι.᾽

"ὣς ἔφατ᾽, ὦρτο δ᾽ ἔπειτα Θόας, Ἀνδραίμονος υἱός,

καρπαλίμως, ἀπὸ δὲ χλαῖναν θέτο φοινικόεσσαν, 500

βῆ δὲ θέειν ἐπὶ νῆας· ἐγὼ δ᾽ ἐνὶ εἵματι κείνου

κείμην ἀσπασίως, φάε δὲ χρυσόθρονος Ἠώς.

ὣς νῦν ἡβώοιμι βίη τέ μοι ἔμπεδος εἴη·

δοίη κέν τις χλαῖναν ἐνὶ σταθμοῖσι συφορβῶν,

ἀμφότερον, φιλότητι καὶ αἰδοῖ φωτὸς ἑῆος· 505

νῦν δέ μ᾽ ἀτιμάζουσι κακὰ χροῒ εἵματ᾽ ἔχοντα."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·

"ὦ γέρον, αἶνος μέν τοι ἀμύμων, ὃν κατέλεξας,

οὐδέ τί πω παρὰ μοῖραν ἔπος νηκερδὲς ἔειπες·

τῷ οὔτ᾽ ἐσθῆτος δευήσεαι οὔτε τευ ἄλλου, 510

ὧν ἐπέοιχ᾽ ἱκέτην ταλαπείριον ἀντιάσαντα,

νῦν· ἀτὰρ ἠῶθέν γε τὰ σὰ ῥάκεα δνοπαλίξεις.

οὐ γὰρ πολλαὶ χλαῖναι ἐπημοιβοί τε χιτῶνες

ἐνθάδε ἕννυσθαι, μία δ᾽ οἴη φωτὶ ἑκάστῳ.

αὐτὰρ ἐπὴν ἔλθῃσιν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός, 515

αὐτός τοι χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα δώσει,

πέμψει δ᾽ ὅππῃ σε κραδίη θυμός τε κελεύει."

"ὣς εἰπὼν ἀνόρουσε, τίθει δ᾽ ἄρα οἱ πυρὸς ἐγγὺς

εὐνήν, ἐν δ᾽ ὀΐων τε καὶ αἰγῶν δέρματ᾽ ἔβαλλεν.

ἔνθ᾽ Ὀδυσεὺς κατέλεκτ᾽· ἐπὶ δὲ χλαῖναν βάλεν αὐτῷ 520

πυκνὴν καὶ μεγάλην, ἥ οἱ παρεκέσκετ᾽ ἀμοιβάς,

ἕννυσθαι ὅτε τις χειμὼν ἔκπαγλος ὄροιτο.

"ὣς ὁ μὲν ἔνθ᾽ Ὀδυσεὺς κοιμήσατο, τοὶ δὲ παρ᾽ αὐτὸν

ἄνδρες κοιμήσαντο νεηνίαι· οὐδὲ συβώτῃ

ἥνδανεν αὐτόθι κοῖτος, ὑῶν ἄπο κοιμηθῆναι, 525

ἀλλ᾽ ὅ γ᾽ ἄρ᾽ ἔξω ἰὼν ὡπλίζετο· χαῖρε δ᾽ Ὀδυσσεύς,

ὅττι ῥά οἱ βιότου περικήδετο νόσφιν ἐόντος.

πρῶτον μὲν ξίφος ὀξὺ περὶ στιβαροῖς βάλετ᾽ ὤμοις,

ἀμφὶ δὲ χλαῖναν ἑέσσατ᾽ ἀλεξάνεμον, μάλα πυκνήν,

ἂν δὲ νάκην ἕλετ᾽ αἰγὸς ἐϋτρεφέος μεγάλοιο, 530

εἵλετο δ᾽ ὀξὺν ἄκοντα, κυνῶν ἀλκτῆρα καὶ ἀνδρῶν.

βῆ δ᾽ ἴμεναι κείων ὅθι περ σύες ἀργιόδοντες

πέτρῃ ὕπο γλαφυρῇ εὗδον, Βορέω ὑπ᾽ ἰωγῇ.

Ραψωδία ο : Τηλεμάχου πρὸς Εὔμαιον ἄφιξις.

ἡ δ᾽ εἰς εὐρύχορον Λακεδαίμονα Παλλὰς Ἀθήνη

ᾤχετ᾽, Ὀδυσσῆος μεγαθύμου φαίδιμον υἱὸν

νόστου ὑπομνήσουσα καὶ ὀτρυνέουσα νέεσθαι.

εὗρε δὲ Τηλέμαχον καὶ Νέστορος ἀγλαὸν υἱὸν

εὕδοντ᾽ ἐν προδόμῳ Μενελάου κυδαλίμοιο, 5

ἦ τοι Νεστορίδην μαλακῷ δεδμημένον ὕπνῳ·

Τηλέμαχον δ᾽ οὐχ ὕπνος ἔχε γλυκύς, ἀλλ᾽ ἐνὶ θυμῷ

νύκτα δι᾽ ἀμβροσίην μελεδήματα πατρὸς ἔγειρεν.

ἀγχοῦ δ᾽ ἱσταμένη προσέφη γλαυκῶπις Ἀθήνη·

"Τηλέμαχ᾽, οὐκέτι καλὰ δόμων ἄπο τῆλ᾽ ἀλάλησαι, 10

κτήματά τε προλιπὼν ἄνδρας τ᾽ ἐν σοῖσι δόμοισιν

οὕτω ὑπερφιάλους· μή τοι κατὰ πάντα φάγωσι

κτήματα δασσάμενοι, σὺ δὲ τηϋσίην ὁδὸν ἔλθῃς.

ἀλλ᾽ ὄτρυνε τάχιστα βοὴν ἀγαθὸν Μενέλαον

πεμπέμεν, ὄφρ᾽ ἔτι οἴκοι ἀμύμονα μητέρα τέτμῃς. 15

ἤδη γάρ ῥα πατήρ τε κασίγνητοί τε κέλονται

Εὐρυμάχῳ γήμασθαι· ὁ γὰρ περιβάλλει ἅπαντας

μνηστῆρας δώροισι καὶ ἐξώφελλεν ἔεδνα·

μή νύ τι σεῦ ἀέκητι δόμων ἐκ κτῆμα φέρηται.

οἶσθα γὰρ οἷος θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι γυναικός· 20

κείνου βούλεται οἶκον ὀφέλλειν ὅς κεν ὀπυίῃ,

παίδων δὲ προτέρων καὶ κουριδίοιο φίλοιο

οὐκέτι μέμνηται τεθνηκότος οὐδὲ μεταλλᾷ.

ἀλλὰ σύ γ᾽ ἐλθὼν αὐτὸς ἐπιτρέψειας ἕκαστα

δμῳάων ἥ τίς τοι ἀρίστη φαίνεται εἶναι, 25

εἰς ὅ κέ τοι φήνωσι θεοὶ κυδρὴν παράκοιτιν.

ἄλλο δέ τοί τι ἔπος ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο θυμῷ.

μνηστήρων σ᾽ ἐπιτηδὲς ἀριστῆες λοχόωσιν

ἐν πορθμῷ Ἰθάκης τε Σάμοιό τε παιπαλοέσσης.

ἱέμενοι κτεῖναι, πρὶν πατρίδα γαῖαν ἱκέσθαι. 30

ἀλλὰ τά γ᾽ οὐκ ὀΐω· πρὶν καί τινα γαῖα καθέξει

ἀνδρῶν μνηστήρων, οἵ τοι βίοτον κατέδουσιν.

ἀλλὰ ἑκὰς νήσων ἀπέχειν εὐεργέα νῆα,

νυκτὶ δ᾽ ὁμῶς πλείειν· πέμψει δέ τοι οὖρον ὄπισθεν

ἀθανάτων ὅς τίς σε φυλάσσει τε ῥύεταί τε. 35

αὐτὰρ ἐπὴν πρώτην ἀκτὴν Ἰθάκης ἀφίκηαι,

νῆα μὲν ἐς πόλιν ὀτρῦναι καὶ πάντας ἑταίρους,

αὐτὸς δὲ πρώτιστα συβώτην εἰσαφικέσθαι,

ὅς τοι ὑῶν ἐπίουρος, ὁμῶς δέ τοι ἤπια οἶδεν.

ἔνθα δὲ νύκτ᾽ ἀέσαι· τὸν δ᾽ ὀτρῦναι πόλιν εἴσω 40

ἀγγελίην ἐρέοντα περίφρονι Πηνελοπείῃ,

οὕνεκά οἱ σῶς ἐσσὶ καὶ ἐκ Πύλου εἰλήλουθας."

ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς εἰποῦσ᾽ ἀπέβη πρὸς μακρὸν Ὄλυμπον,

αὐτὰρ ὁ Νεστορίδην ἐξ ἡδέος ὕπνου ἔγειρεν

λὰξ ποδὶ κινήσας, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν· 45

"ἔγρεο, Νεστορίδη Πεισίστρατε, μώνυχας ἵππους

ζεῦξον ὑφ᾽ ἅρματ᾽ ἄγων, ὄφρα πρήσσωμεν ὁδοῖο."

τὸν δ᾽ αὖ Νεστορίδης Πεισίστρατος ἀντίον ηὔδα·

"Τηλέμαχ᾽, οὔ πως ἔστιν ἐπειγομένους περ ὁδοῖο

νύκτα διὰ δνοφερὴν ἐλάαν· τάχα δ᾽ ἔσσεται ἠώς. 50

ἀλλὰ μέν᾽ εἰς ὅ κε δῶρα φέρων ἐπιδίφρια θήῃ

ἥρως Ἀτρείδης, δουρικλειτὸς Μενέλαος,

καὶ μύθοις ἀγανοῖσι παραυδήσας ἀποπέμψῃ.

τοῦ γάρ τε ξεῖνος μιμνήσκεται ἤματα πάντα

ἀνδρὸς ξεινοδόκου, ὅς κεν φιλότητα παράσχῃ." 55

ὣς ἔφατ᾽, αὐτίκα δὲ χρυσόθρονος ἤλυθεν Ἠώς.

ἀγχίμολον δέ σφ᾽ ἦλθε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος,

ἀνστὰς ἐξ εὐνῆς, Ἑλένης πάρα καλλικόμοιο.

τὸν δ᾽ ὡς οὖν ἐνόησεν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός,

σπερχόμενός ῥα χιτῶνα περὶ χροῒ σιγαλόεντα 60

δῦνεν, καὶ μέγα φᾶρος ἐπὶ στιβαροῖς βάλετ᾽ ὤμοις

ἥρως, βῆ δὲ θύραζε, παριστάμενος δὲ προσηύδα

Τηλέμαχος, φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο·

"Ἀτρεΐδη Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν,

ἤδη νῦν μ᾽ ἀπόπεμπε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν· 65

ἤδη γάρ μοι θυμὸς ἐέλδεται οἴκαδ᾽ ἱκέσθαι."

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος·

"Τηλέμαχ᾽, οὔ τί σ᾽ ἐγώ γε πολὺν χρόνον ἐνθάδ᾽ ἐρύξω

ἱέμενον νόστοιο· νεμεσσῶμαι δὲ καὶ ἄλλῳ

ἀνδρὶ ξεινοδόκῳ, ὅς κ᾽ ἔξοχα μὲν φιλέῃσιν, 70

ἔξοχα δ᾽ ἐχθαίρῃσιν· ἀμείνω δ᾽ αἴσιμα πάντα.

ἶσόν τοι κακόν ἐσθ᾽, ὅς τ᾽ οὐκ ἐθέλοντα νέεσθαι

ξεῖνον ἐποτρύνει καὶ ὃς ἐσσύμενον κατερύκει.

χρὴ ξεῖνον παρεόντα φιλεῖν, ἐθέλοντα δὲ πέμπειν.

ἀλλὰ μέν᾽ εἰς ὅ κε δῶρα φέρων ἐπιδίφρια θείω 75

καλά, σὺ δ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ἴδῃς, εἴπω δὲ γυναιξὶ

δεῖπνον ἐνὶ μεγάροις τετυκεῖν ἅλις ἔνδον ἐόντων.

ἀμφότερον, κῦδός τε καὶ ἀγλαΐη καὶ ὄνειαρ,

δειπνήσαντας ἴμεν πολλὴν ἐπ᾽ ἀπείρονα γαῖαν.

εἰ δ᾽ ἐθέλεις τραφθῆναι ἀν᾽ Ἑλλάδα καὶ μέσον Ἄργος, 80

ὄφρα τοι αὐτὸς ἕπωμαι, ὑποζεύξω δέ τοι ἵππους,

ἄστεα δ᾽ ἀνθρώπων ἡγήσομαι· οὐδέ τις ἡμέας

αὔτως ἀππέμψει, δώσει δέ τι ἕν γε φέρεσθαι,

ἠέ τινα τριπόδων εὐχάλκων ἠὲ λεβήτων,

ἠὲ δύ᾽ ἡμιόνους ἠὲ χρύσειον ἄλεισον." 85

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"Ἀτρεΐδη Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν,

βούλομαι ἤδη νεῖσθαι ἐφ᾽ ἡμέτερ᾽· οὐ γὰρ ὄπισθεν

οὖρον ἰὼν κατέλειπον ἐπὶ κτεάτεσσιν ἐμοῖσιν·

μὴ πατέρ᾽ ἀντίθεον διζήμενος αὐτὸς ὄλωμαι, 90

ἤ τί μοι ἐκ μεγάρων κειμήλιον ἐσθλὸν ὄληται."

αὐτὰρ ἐπεὶ τό γ᾽ ἄκουσε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος,

αὐτίκ᾽ ἄρ᾽ ᾗ ἀλόχῳ ἠδὲ δμῳῇσι κέλευσε

δεῖπνον ἐνὶ μεγάροις τετυκεῖν ἅλις ἔνδον ἐόντων.

ἀγχίμολον δέ οἱ ἦλθε Βοηθοΐδης Ἐτεωνεύς, 95

ἀνστὰς ἐξ εὐνῆς, ἐπεὶ οὐ πολὺ ναῖεν ἀπ᾽ αὐτοῦ·

τὸν πῦρ κῆαι ἄνωγε βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος

ὀπτῆσαί τε κρεῶν· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ οὐκ ἀπίθησεν ἀκούσας.

αὐτὸς δ᾽ ἐς θάλαμον κατεβήσετο κηώεντα,

οὐκ οἶος, ἅμα τῷ γ᾽ Ἑλένη κίε καὶ Μεγαπένθης. 100

ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἵκανον ὅθι κειμήλια κεῖτο,

Ἀτρεΐδης μὲν ἔπειτα δέπας λάβεν ἀμφικύπελλον,

υἱὸν δὲ κρητῆρα φέρειν Μεγαπένθε᾽ ἄνωγεν

ἀργύρεον· Ἑλένη δὲ παρίστατο φωριαμοῖσιν,

ἔνθ᾽ ἔσαν οἱ πέπλοι παμποίκιλοι, οὓς κάμεν αὐτή. 105

τῶν ἕν᾽ ἀειραμένη Ἑλένη φέρε, δῖα γυναικῶν,

ὃς κάλλιστος ἔην ποικίλμασιν ἠδὲ μέγιστος,

ἀστὴρ δ᾽ ὣς ἀπέλαμπεν· ἔκειτο δὲ νείατος ἄλλων.

βὰν δ᾽ ἰέναι προτέρω διὰ δώματος, ἧος ἵκοντο

Τηλέμαχον· τὸν δὲ προσέφη ξανθὸς Μενέλαος· 110

"Τηλέμαχ᾽, ἦ τοι νόστον, ὅπως φρεσὶ σῇσι μενοινᾷς,

ὥς τοι Ζεὺς τελέσειεν, ἐρίγδουπος πόσις Ἥρης.

δώρων δ᾽, ὅσσ᾽ ἐν ἐμῷ οἴκῳ κειμήλια κεῖται,

δώσω ὃ κάλλιστον καὶ τιμηέστατόν ἐστι.

δώσω τοι κρητῆρα τετυγμένον· ἀργύρεος δὲ 115

ἐστὶν ἅπας, χρυσῷ δ᾽ ἐπὶ χείλεα κεκράανται,

ἔργον δ᾽ Ἡφαίστοιο· πόρεν δέ ἑ Φαίδιμος ἥρως,

Σιδονίων βασιλεύς, ὅθ᾽ ἑὸς δόμος ἀμφεκάλυψε

κεῖσέ με νοστήσαντα· τεῒν δ᾽ ἐθέλω τόδ᾽ ὀπάσσαι."

ὣς εἰπὼν ἐν χειρὶ τίθει δέπας ἀμφικύπελλον 120

ἥρως Ἀτρεΐδης· ὁ δ᾽ ἄρα κρητῆρα φαεινὸν

θῆκ᾽ αὐτοῦ προπάροιθε φέρων κρατερὸς Μεγαπένθης,

ἀργύρεον· Ἑλένη δὲ παρίστατο καλλιπάρῃος

πέπλον ἔχουσ᾽ ἐν χερσίν, ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·

"δῶρόν τοι καὶ ἐγώ, τέκνον φίλε, τοῦτο δίδωμι,

μνῆμ᾽ Ἑλένης χειρῶν, πολυηράτου ἐς γάμου ὥρην, 125

σῇ ἀλόχῳ φορέειν· τῆος δὲ φίλῃ παρὰ μητρὶ

κείσθω ἐνὶ μεγάρῳ. σὺ δέ μοι χαίρων ἀφίκοιο

οἶκον ἐϋκτίμενον καὶ σὴν ἐς πατρίδα γαῖαν."

ὣς εἰποῦσ᾽ ἐν χερσὶ τίθει, ὁ δ᾽ ἐδέξατο χαίρων. 130

καὶ τὰ μὲν ἐς πείρινθα τίθει Πεισίστρατος ἥρως

δεξάμενος, καὶ πάντα ἑῷ θηήσατο θυμῷ·

τοὺς δ᾽ ἦγε πρὸς δῶμα κάρη ξανθὸς Μενέλαος.

ἑζέσθην δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε.

χέρνιβα δ᾽ ἀμφίπολος προχόῳ ἐπέχευε φέρουσα 135

καλῇ χρυσείῃ, ὑπὲρ ἀργυρέοιο λέβητος,

νίψασθαι· παρὰ δὲ ξεστὴν ἐτάνυσσε τράπεζαν.

σῖτον δ᾽ αἰδοίη ταμίη παρέθηκε φέρουσα·

εἴδατα πόλλ᾽ ἐπιθεῖσα, χαριζομένη παρεόντων·

πὰρ δὲ Βοηθοΐδης κρέα δαίετο καὶ νέμε μοίρας· 140

οἰνοχόει δ᾽ υἱὸς Μενελάου κυδαλίμοιο.

οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον.

αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,

δὴ τότε Τηλέμαχος καὶ Νέστορος ἀγλαὸς υἱὸς

ἵππους τε ζεύγνυντ᾽ ἀνά θ᾽ ἅρματα ποικίλ᾽ ἔβαινον, 145

ἐκ δ᾽ ἔλασαν προθύροιο καὶ αἰθούσης ἐριδούπου.

τοὺς δὲ μετ᾽ Ἀτρεΐδης ἔκιε ξανθὸς Μενέλαος,

οἶνον ἔχων ἐν χειρὶ μελίφρονα δεξιτερῆφι,

ἐν δέπαϊ χρυσέῳ, ὄφρα λείψαντε κιοίτην.

στῆ δ᾽ ἵππων προπάροιθε, δεδισκόμενος δὲ προσηύδα· 150

"χαίρετον, ὦ κούρω, καὶ Νέστορι ποιμένι λαῶν

εἰπεῖν· ἦ γὰρ ἐμοί γε πατὴρ ὣς ἤπιος ἦεν,

ἧος ἐνὶ Τροίῃ πολεμίζομεν υἷες Ἀχαιῶν."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"καὶ λίην κείνῳ γε, διοτρεφές, ὡς ἀγορεύεις, 155

πάντα τάδ᾽ ἐλθόντες καταλέξομεν· αἲ γὰρ ἐγὼν ὣς

νοστήσας Ἰθάκηνδε, κιχὼν Ὀδυσῆ᾽ ἐνὶ οἴκῳ,

εἴποιμ᾽ ὡς παρὰ σεῖο τυχὼν φιλότητος ἁπάσης

ἔρχομαι, αὐτὰρ ἄγω κειμήλια πολλὰ καὶ ἐσθλά."

ὣς ἄρα οἱ εἰπόντι ἐπέπτατο δεξιὸς ὄρνις, 160

αἰετὸς ἀργὴν χῆνα φέρων ὀνύχεσσι πέλωρον,

ἥμερον ἐξ αὐλῆς· οἱ δ᾽ ἰΰζοντες ἕποντο

ἀνέρες ἠδὲ γυναῖκες· ὁ δέ σφισιν ἐγγύθεν ἐλθὼν

δεξιὸς ἤϊξε πρόσθ᾽ ἵππων· οἱ δὲ ἰδόντες

γήθησαν, καὶ πᾶσιν ἐνὶ φρεσὶ θυμὸς ἰάνθη. 165

τοῖσι δὲ Νεστορίδης Πεισίστρατος ἤρχετο μύθων·

"φράζεο δή, Μενέλαε διοτρεφές, ὄρχαμε λαῶν,

ἢ νῶϊν τόδ᾽ ἔφηνε θεὸς τέρας ἦε σοὶ αὐτῷ."

ὣς φάτο, μερμήριξε δ᾽ ἀρηΐφιλος Μενέλαος,

ὅππως οἱ κατὰ μοῖραν ὑποκρίναιτο νοήσας. 170

τὸν δ᾽ Ἑλένη τανύπεπλος ὑποφθαμένη φάτο μῦθον·

"κλῦτέ μευ· αὐτὰρ ἐγὼ μαντεύσομαι, ὡς ἐνὶ θυμῷ

ἀθάνατοι βάλλουσι καὶ ὡς τελέεσθαι ὀΐω.

ὡς ὅδε χῆν᾽ ἥρπαξ᾽ ἀτιταλλομένην ἐνὶ οἴκῳ

ἐλθὼν ἐξ ὄρεος, ὅθι οἱ γενεή τε τόκος τε, 175

ὣς Ὀδυσεὺς κακὰ πολλὰ παθὼν καὶ πόλλ᾽ ἐπαληθεὶς

οἴκαδε νοστήσει καὶ τίσεται· ἠὲ καὶ ἤδη

οἴκοι, ἀτὰρ μνηστῆρσι κακὸν πάντεσσι φυτεύει."

τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"οὕτω νῦν Ζεὺς θείη, ἐρίγδουπος πόσις Ἥρης· 180

τῷ κέν τοι καὶ κεῖθι θεῷ ὣς εὐχετοῴμην."

ἦ καὶ ἐφ᾽ ἵπποιϊν μάστιν βάλεν· οἱ δὲ μάλ᾽ ὦκα

ἤϊξαν πεδίονδε διὰ πτόλιος μεμαῶτες.

οἱ δὲ πανημέριοι σεῖον ζυγὸν ἀμφὶς ἔχοντες.

δύσετό τ᾽ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί· 185

ἐς Φηρὰς δ᾽ ἵκοντο Διοκλῆος ποτὶ δῶμα,

υἱέος Ὀρτιλόχοιο, τὸν Ἀλφειὸς τέκε παῖδα.

ἔνθα δὲ νύκτ᾽ ἄεσαν ὁ δὲ τοῖς πὰρ ξείνια θῆκεν.

ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,

ἵππους τε ζεύγνυντ᾽ ἀνά θ᾽ ἅρματα ποικίλ᾽ ἔβαινον, 190

ἐκ δ᾽ ἔλασαν προθύροιο καὶ αἰθούσης ἐριδούπου·

μάστιξεν δ᾽ ἐλάαν, τὼ δ᾽ οὐκ ἄκοντε πετέσθην.

αἶψα δ᾽ ἔπειθ᾽ ἵκοντο Πύλου αἰπὺ πτολίεθρον·

καὶ τότε Τηλέμαχος προσεφώνεε Νέστορος υἱόν·

"Νεστορίδη, πῶς κέν μοι ὑποσχόμενος τελέσειας 195

μῦθον ἐμόν; ξεῖνοι δὲ διαμπερὲς εὐχόμεθ᾽ εἶναι

ἐκ πατέρων φιλότητος, ἀτὰρ καὶ ὁμήλικές εἰμεν·

ἥδε δ᾽ ὁδὸς καὶ μᾶλλον ὁμοφροσύνῃσιν ἐνήσει.

μή με παρὲξ ἄγε νῆα, διοτρεφές, ἀλλὰ λίπ᾽ αὐτοῦ,

μή μ᾽ ὁ γέρων ἀέκοντα κατάσχῃ ᾧ ἐνὶ οἴκῳ 200

ἱέμενος φιλέειν· ἐμὲ δὲ χρεὼ θᾶσσον ἱκέσθαι."

"ὣς φάτο, Νεστορίδης δ᾽ ἄρ᾽ ἑῷ συμφράσσατο θυμῷ,

ὅππως οἱ κατὰ μοῖραν ὑποσχόμενος τελέσειεν.

ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι·

στρέψ᾽ ἵππους ἐπὶ νῆα θοὴν καὶ θῖνα θαλάσσης, 205

νηῒ δ᾽ ἐνὶ πρύμνῃ ἐξαίνυτο κάλλιμα δῶρα,

ἐσθῆτα χρυσόν τε, τά οἱ Μενέλαος ἔδωκε·

καί μιν ἐποτρύνων ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"σπουδῇ νῦν ἀνάβαινε κέλευέ τε πάντας ἑταίρους,

πρὶν ἐμὲ οἴκαδ᾽ ἱκέσθαι ἀπαγγεῖλαί τε γέροντι. 210

εὖ γὰρ ἐγὼ τόδε οἶδα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν·

οἷος κείνου θυμὸς ὑπέρβιος, οὔ σε μεθήσει,

ἀλλ᾽ αὐτὸς καλέων δεῦρ᾽ εἴσεται, οὐδέ ἕ φημι

ἂψ ἰέναι κενεόν· μάλα γὰρ κεχολώσεται ἔμπης."

ὣς ἄρα φωνήσας ἔλασεν καλλίτριχας ἵππους 215

ἂψ Πυλίων εἰς ἄστυ, θοῶς δ᾽ ἄρα δώμαθ᾽ ἵκανε.

Τηλέμαχος δ᾽ ἑτάροισιν ἐποτρύνων ἐκέλευσεν·

"ἐγκοσμεῖτε τὰ τεύχε᾽, ἑταῖροι, νηῒ μελαίνῃ,

αὐτοί τ᾽ ἀμβαίνωμεν, ἵνα πρήσσωμεν ὁδοῖο."

"ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο, 220

αἶψα δ᾽ ἄρ᾽ εἴσβαινον καὶ ἐπὶ κληῖσι καθῖζον.

ἦ τοι ὁ μὲν τὰ πονεῖτο καὶ εὔχετο, θῦε δ᾽ Ἀθήνῃ

νηῒ πάρα πρυμνῇ· σχεδόθεν δέ οἱ ἤλυθεν ἀνὴρ

τηλεδαπός, φεύγων ἐξ Ἄργεος ἄνδρα κατακτάς,

μάντις· ἀτὰρ γενεήν γε Μελάμποδος ἔκγονος ἦεν, 225

ὃς πρὶν μέν ποτ᾽ ἔναιε Πύλῳ ἔνι, μητέρι μήλων,

ἀφνειὸς Πυλίοισι μέγ᾽ ἔξοχα δώματα ναίων·

δὴ τότε γ᾽ ἄλλων δῆμον ἀφίκετο, πατρίδα φεύγων

Νηλέα τε μεγάθυμον, ἀγαυότατον ζωόντων,

ὅς οἱ χρήματα πολλὰ τελεσφόρον εἰς ἐνιαυτὸν 230

εἶχε βίῃ. ὁ δὲ τῆος ἐνὶ μεγάροις Φυλάκοιο

δεσμῷ ἐν ἀργαλέῳ δέδετο, κρατέρ᾽ ἄλγεα πάσχων

εἵνεκα Νηλῆος κούρης ἄτης τε βαρείης,

τήν οἱ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεὰ δασπλῆτις Ἐρινύς.

ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἔκφυγε κῆρα καὶ ἤλασε βοῦς ἐριμύκους 235

ἐς Πύλον ἐκ Φυλάκης καὶ ἐτίσατο ἔργον ἀεικὲς

ἀντίθεον Νηλῆα, κασιγνήτῳ δὲ γυναῖκα

ἠγάγετο πρὸς δώμαθ᾽. ὁ δ᾽ ἄλλων ἵκετο δῆμον,

Ἄργος ἐς ἱππόβοτον· τόθι γάρ νύ οἱ αἴσιμον ἦεν

ναιέμεναι πολλοῖσιν ἀνάσσοντ᾽ Ἀργείοισιν 240

ἔνθα δ᾽ ἔγημε γυναῖκα καὶ ὑψερεφὲς θέτο δῶμα,

γείνατο δ᾽ Ἀντιφάτην καὶ Μάντιον, υἷε κραταιώ.

Ἀντιφάτης μὲν ἔτικτεν Ὀϊκλῆα μεγάθυμον,

αὐτὰρ Ὀϊκλείης λαοσσόον Ἀμφιάραον,

ὃν περὶ κῆρι φίλει Ζεύς τ᾽ αἰγίοχος καὶ Ἀπόλλων 245

παντοίην φιλότητ᾽· οὐδ᾽ ἵκετο γήραος οὐδόν,

ἀλλ᾽ ὄλετ᾽ ἐν Θήβῃσι γυναίων εἵνεκα δώρων.

τοῦ δ᾽ υἱεῖς ἐγένοντ᾽ Ἀλκμαίων Ἀμφίλοχός τε.

Μάντιος αὖ τέκετο Πολυφείδεά τε Κλεῖτόν τε·

ἀλλ᾽ ἦ τοι Κλεῖτον χρυσόθρονος ἥρπασεν Ἠὼς 250

κάλλεος εἵνεκα οἷο, ἵν᾽ ἀθανάτοισι μετείη·

αὐτὰρ ὑπέρθυμον Πολυφείδεα μάντιν Ἀπόλλων

θῆκε βροτῶν ὄχ᾽ ἄριστον, ἐπεὶ θάνεν Ἀμφιάραος·

ὅς ῥ᾽ Ὑπερησίηνδ᾽ ἀπενάσσατο πατρὶ χολωθείς,

ἔνθ᾽ ὅ γε ναιετάων μαντεύετο πᾶσι βροτοῖσιν. 255

τοῦ μὲν ἄρ᾽ υἱὸς ἐπῆλθε, Θεοκλύμενος δ᾽ ὄνομ᾽ ἦεν,

ὃς τότε Τηλεμάχου πέλας ἵστατο· τὸν δ᾽ ἐκίχανεν

σπένδοντ᾽ εὐχόμενόν τε θοῇ παρὰ νηῒ μελαίνῃ,

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"ὦ φίλ᾽, ἐπεί σε θύοντα κιχάνω τῷδ᾽ ἐνὶ χώρῳ, 260

λίσσομ᾽ ὑπὲρ θυέων καὶ δαίμονος, αὐτὰρ ἔπειτα

σῆς τ᾽ αὐτοῦ κεφαλῆς καὶ ἑταίρων, οἵ τοι ἕπονται,

εἰπέ μοι εἰρομένῳ νημερτέα μηδ᾽ ἐπικεύσῃς·

τίς πόθεν εἶς ἀνδρῶν; πόθι τοι πόλις ἠδὲ τοκῆες;"

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· 265

"τοιγὰρ ἐγώ τοι, ξεῖνε, μάλ᾽ ἀτρεκέως ἀγορεύσω.

ἐξ Ἰθάκης γένος εἰμί, πατὴρ δέ μοί ἐστιν Ὀδυσσεύς,

εἴ ποτ᾽ ἔην· νῦν δ᾽ ἤδη ἀπέφθιτο λυγρῷ ὀλέθρῳ.

τοὔνεκα νῦν ἑτάρους τε λαβὼν καὶ νῆα μέλαιναν

ἦλθον πευσόμενος πατρὸς δὴν οἰχομένοιο." 270

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε Θεοκλύμενος θεοειδής·

"οὕτω τοι καὶ ἐγὼν ἐκ πατρίδος, ἄνδρα κατακτὰς

ἔμφυλον· πολλοὶ δὲ κασίγνητοί τε ἔται τε

Ἄργος ἀν᾽ ἱππόβοτον, μέγα δὲ κρατέουσιν Ἀχαιῶν.

τῶν ὑπαλευάμενος θάνατον καὶ κῆρα μέλαιναν 275

φεύγω, ἐπεί νύ μοι αἶσα κατ᾽ ἀνθρώπους ἀλάλησθαι.

ἀλλά με νηὸς ἔφεσσαι, ἐπεί σε φυγὼν ἱκέτευσα,

μή με κατακτείνωσι· διωκέμεναι γὰρ ὀΐω."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"οὐ μὲν δή σ᾽ ἐθέλοντά γ᾽ ἀπώσω νηὸς ἐΐσης, 280

ἀλλ᾽ ἕπευ· αὐτὰρ κεῖθι φιλήσεαι, οἷά κ᾽ ἔχωμεν."

ὣς ἄρα φωνήσας οἱ ἐδέξατο χάλκεον ἔγχος,

καὶ τό γ᾽ ἐπ᾽ ἰκριόφιν τάνυσεν νεὸς ἀμφιελίσσης·

ἂν δὲ καὶ αὐτὸς νηὸς ἐβήσετο ποντοπόροιο.

ἐν πρύμνῃ δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα καθέζετο, πὰρ δὲ οἷ αὐτῷ 285

εἷσε Θεοκλύμενον· τοὶ δὲ πρυμνήσι᾽ ἔλυσαν.

Τηλέμαχος δ᾽ ἑτάροισιν ἐποτρύνας ἐκέλευσεν

ὅπλων ἅπτεσθαι· τοὶ δ᾽ ἐσσυμένως ἐπίθοντο.

ἱστὸν δ᾽ εἰλάτινον κοίλης ἔντοσθε μεσόδμης

στῆσαν ἀείραντες, κατὰ δὲ προτόνοισιν ἔδησαν, 290

ἕλκον δ᾽ ἱστία λευκὰ ἐϋστρέπτοισι βοεῦσι.

τοῖσιν δ᾽ ἴκμενον οὖρον ἵει γλαυκῶπις Ἀθήνη,

λάβρον ἐπαιγίζοντα δι᾽ αἰθέρος, ὄφρα τάχιστα

νηῦς ἀνύσειε θέουσα θαλάσσης ἁλμυρὸν ὕδωρ.

βὰν δὲ παρὰ Κρουνοὺς καὶ Χαλκίδα καλλιρέεθρον. 295

δύσετό τ᾽ ἠέλιος σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί·

ἡ δὲ Φεὰς ἐπέβαλλεν ἐπειγομένη Διὸς οὔρῳ

ἠδὲ παρ᾽ Ἤλιδα δῖαν, ὅθι κρατέουσιν Ἐπειοί.

ἔνθεν δ᾽ αὖ νήσοισιν ἐπιπροέηκε θοῇσιν,

ὁρμαίνων ἤ κεν θάνατον φύγοι ἦ κεν ἁλώῃ. 300

τὼ δ᾽ αὖτ᾽ ἐν κλισίῃ Ὀδυσεὺς καὶ δῖος ὑφορβὸς

δορπείτην· παρὰ δέ σφιν ἐδόρπεον ἀνέρες ἄλλοι.

αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,

τοῖς δ᾽ Ὀδυσεὺς μετέειπε, συβώτεω πειρητίζων,

ἤ μιν ἔτ᾽ ἐνδυκέως φιλέοι μεῖναί τε κελεύοι 305

αὐτοῦ ἐνὶ σταθμῷ, ἦ ὀτρύνειε πόλινδε·

"κέκλυθι νῦν, Εὔμαιε, καὶ ἄλλοι πάντες ἑταῖροι·

ἠῶθεν προτὶ ἄστυ λιλαίομαι ἀπονέεσθαι

πτωχεύσων, ἵνα μή σε κατατρύχω καὶ ἑταίρους.

ἀλλά μοι εὖ θ᾽ ὑπόθευ καὶ ἅμ᾽ ἡγεμόν᾽ ἐσθλὸν ὄπασσον 310

ὅς κέ με κεῖσ᾽ ἀγάγῃ· κατὰ δὲ πτόλιν αὐτὸς ἀνάγκῃ

πλάγξομαι, αἴ κέν τις κοτύλην καὶ πύρνον ὀρέξῃ.

καί κ᾽ ἐλθὼν πρὸς δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο

ἀγγελίην εἴποιμι περίφρονι Πηνελοπείῃ,

καί κε μνηστήρεσσιν ὑπερφιάλοισι μιγείην, 315

εἴ μοι δεῖπνον δοῖεν ὀνείατα μυρί᾽ ἔχοντες.

αἶψά κεν εὖ δρώοιμι μετὰ σφίσιν ἅσσ᾽ ἐθέλοιεν.

ἐκ γάρ τοι ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον·

Ἑρμείαο ἕκητι διακτόρου, ὅς ῥά τε πάντων

ἀνθρώπων ἔργοισι χάριν καὶ κῦδος ὀπάζει, 320

δρηστοσύνῃ οὐκ ἄν μοι ἐρίσσειε βροτὸς ἄλλος,

πῦρ τ᾽ εὖ νηῆσαι διά τε ξύλα δανὰ κεάσσαι,

δαιτρεῦσαί τε καὶ ὀπτῆσαι καὶ οἰνοχοῆσαι,

οἷά τε τοῖς ἀγαθοῖσι παραδρώωσι χέρηες."

τὸν δὲ μέγ᾽ ὀχθήσας προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα· 325

"ὤ μοι, ξεῖνε, τίη τοι ἐνὶ φρεσὶ τοῦτο νόημα

ἔπλετο; ἦ σύ γε πάγχυ λιλαίεαι αὐτόθ᾽ ὀλέσθαι.

εἰ δὴ μνηστήρων ἐθέλεις καταδῦναι ὅμιλον,

τῶν ὕβρις τε βίη τε σιδήρεον οὐρανὸν ἵκει.

οὔ τοι τοιοίδ᾽ εἰσὶν ὑποδρηστῆρες ἐκείνων, 330

ἀλλὰ νέοι, χλαίνας εὖ εἱμένοι ἠδὲ χιτῶνας,

αἰεὶ δὲ λιπαροὶ κεφαλὰς καὶ καλὰ πρόσωπα,

οἵ σφιν ὑποδρώωσιν· ἐΰξεστοι δὲ τράπεζαι

σίτου καὶ κρειῶν ἠδ᾽ οἴνου βεβρίθασιν.

ἀλλὰ μέν᾽· οὐ γάρ τίς τοι ἀνιᾶται παρεόντι, 335

οὔτ᾽ ἐγὼ οὔτε τις ἄλλος ἑταίρων, οἵ μοι ἔασιν.

αὐτὰρ ἐπὴν ἔλθῃσιν Ὀδυσσῆος φίλος υἱός,

κεῖνός σε χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματα ἕσσει,

πέμψει δ᾽ ὅππη σε κραδίη θυμός τε κελεύει."

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς· 340

"αἴθ᾽ οὕτως, Εὔμαιε, φίλος Διὶ πατρὶ γένοιο

ὡς ἐμοί, ὅττι μ᾽ ἔπαυσας ἄλης καὶ ὀϊζύος αἰνῆς.

πλαγκτοσύνης δ᾽ οὐκ ἔστι κακώτερον ἄλλο βροτοῖσιν·

ἀλλ᾽ ἕνεκ᾽ οὐλομένης γαστρὸς κακὰ κήδε᾽ ἔχουσιν

ἀνέρες, ὅν τιν᾽ ἵκηται ἄλη καὶ πῆμα καὶ ἄλγος. 345

νῦν δ᾽ ἐπεὶ ἰσχανάᾳς μεῖναι τέ με κεῖνον ἄνωγας,

εἴπ᾽ ἄγε μοι περὶ μητρὸς Ὀδυσσῆος θείοιο

πατρός θ᾽, ὃν κατέλειπεν ἰὼν ἐπὶ γήραος οὐδῷ,

ἤ που ἔτι ζώουσιν ὑπ᾽ αὐγὰς ἠελίοιο,

ἦ ἤδη τεθνᾶσι καὶ εἰν Ἀΐδαο δόμοισι." 350

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρὼν·

"τοιγὰρ ἐγώ τοι, ξεῖνε, μάλ᾽ ἀτρεκέως ἀγορεύσω.

Λαέρτης μὲν ἔτι ζώει, Διὶ δ᾽ εὔχεται αἰεὶ

θυμὸν ἀπὸ μελέων φθίσθαι οἷς ἐν μεγάροισιν·

ἐκπάγλως γὰρ παιδὸς ὀδύρεται οἰχομένοιο 355

κουριδίης τ᾽ ἀλόχοιο δαΐφρονος, ἥ ἑ μάλιστα

ἤκαχ᾽ ἀποφθιμένη καὶ ἐν ὠμῷ γήραϊ θῆκεν.

ἡ δ᾽ ἄχεϊ οὗ παιδὸς ἀπέφθιτο κυδαλίμοιο,

λευγαλέῳ θανάτῳ, ὡς μὴ θάνοι ὅς τις ἐμοί γε

ἐνθάδε ναιετάων φίλος εἴη καὶ φίλα ἔρδοι. 360

ὄφρα μὲν οὖν δὴ κείνη ἔην, ἀχέουσά περ ἔμπης,

τόφρα τί μοι φίλον ἔσκε μεταλλῆσαι καὶ ἐρέσθαι,

οὕνεκά μ᾽ αὐτὴ θρέψεν ἅμα Κτιμένῃ τανυπέπλῳ,

θυγατέρ᾽ ἰφθίμῃ, τὴν ὁπλοτάτην τέκε παίδων·

τῇ ὁμοῦ ἐτρεφόμην, ὀλίγον δέ τί μ᾽ ἧσσον ἐτίμα. 365

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἥβην πολυήρατον ἱκόμεθ᾽ ἄμφω,

τὴν μὲν ἔπειτα Σάμηνδ᾽ ἔδοσαν καὶ μυρί᾽ ἕλοντο,

αὐτὰρ ἐμὲ χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματ᾽ ἐκείνη

καλὰ μάλ᾽ ἀμφιέσασα, ποσὶν δ᾽ ὑποδήματα δοῦσα

ἀγρόνδε προΐαλλε· φίλει δέ με κηρόθι μᾶλλον. 370

νῦν δ᾽ ἤδη τούτων ἐπιδεύομαι· ἀλλά μοι αὐτῷ

ἔργον ἀέξουσιν μάκαρες θεοὶ ᾧ ἐπιμίμνω·

τῶν ἔφαγόν τ᾽ ἔπιόν τε καὶ αἰδοίοισιν ἔδωκα.

ἐκ δ᾽ ἄρα δεσποίνης οὐ μείλιχον ἔστιν ἀκοῦσαι

οὔτ᾽ ἔπος οὔτε τι ἔργον, ἐπεὶ κακὸν ἔμπεσεν οἴκῳ, 375

ἄνδρες ὑπερφίαλοι· μέγα δὲ δμῶες χατέουσιν

ἀντία δεσποίνης φάσθαι καὶ ἕκαστα πυθέσθαι

καὶ φαγέμεν πιέμεν τε, ἔπειτα δὲ καί τι φέρεσθαι

ἀγρόνδ᾽, οἷά τε θυμὸν ἀεὶ δμώεσσιν ἰαίνει."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· 380

"ὢ πόποι, ὡς ἄρα τυτθὸς ἐών, Εὔμαιε συβῶτα,

πολλὸν ἀπεπλάγχθης σῆς πατρίδος ἠδὲ τοκήων.

ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον,

ἠὲ διεπράθετο πτόλις ἀνδρῶν εὐρυάγυια,

ᾗ ἔνι ναιετάασκε πατὴρ καὶ πότνια μήτηρ, 385

ἦ σέ γε μουνωθέντα παρ᾽ οἴεσιν ἢ παρὰ βουσὶν

ἄνδρες δυσμενέες νηυσὶν λάβον ἠδ᾽ ἐπέρασσαν

τοῦδ᾽ ἀνδρὸς πρὸς δώμαθ᾽, ὁ δ᾽ ἄξιον ὦνον ἔδωκε."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν·

"ξεῖν᾽, ἐπεὶ ἂρ δὴ ταῦτά μ᾽ ἀνείρεαι ἠδὲ μεταλλᾷς, 390

σιγῇ νῦν ξυνίει καὶ τέρπεο, πῖνέ τε οἶνον

ἥμενος. αἵδε δὲ νύκτες ἀθέσφατοι· ἔστι μὲν εὕδειν,

ἔστι δὲ τερπομένοισιν ἀκούειν· οὐδέ τί σε χρή,

πρὶν ὥρη, καταλέχθαι· ἀνίη καὶ πολὺς ὕπνος.

τῶν δ᾽ ἄλλων ὅτινα κραδίη καὶ θυμὸς ἀνώγει, 395

εὑδέτω ἐξελθών· ἅμα δ᾽ ἠοῖ φαινομένηφι

δειπνήσας ἅμ᾽ ὕεσσιν ἀνακτορίῃσιν ἑπέσθω.

νῶϊ δ᾽ ἐνὶ κλισίῃ πίνοντέ τε δαινυμένω τε

κήδεσιν ἀλλήλων τερπώμεθα λευγαλέοισι,

μνωομένω· μετὰ γάρ τε καὶ ἄλγεσι τέρπεται ἀνήρ, 400

ὅς τις δὴ μάλα πολλὰ πάθῃ καὶ πόλλ᾽ ἐπαληθῇ.

τοῦτο δέ τοι ἐρέω ὅ μ᾽ ἀνείρεαι ἠδὲ μεταλλᾷς.

"νῆσός τις Συρίη κικλήσκεται, εἴ που ἀκούεις,

Ὀρτυγίης καθύπερθεν, ὅθι τροπαὶ ἠελίοιο,

οὔ τι περιπληθὴς λίην τόσον, ἀλλ᾽ ἀγαθὴ μέν, 405

εὔβοτος, εὔμηλος, οἰνοπληθής, πολύπυρος.

πείνη δ᾽ οὔ ποτε δῆμον ἐσέρχεται, οὐδέ τις ἄλλη

νοῦσος ἐπὶ στυγερὴ πέλεται δειλοῖσι βροτοῖσιν·

ἀλλ᾽ ὅτε γηράσκωσι πόλιν κάτα φῦλ᾽ ἀνθρώπων,

ἐλθὼν ἀργυρότοξος Ἀπόλλων Ἀρτέμιδι ξὺν 410

οἷς ἀγανοῖς βελέεσσιν ἐποιχόμενος κατέπεφνεν.

ἔνθα δύω πόλιες, δίχα δέ σφισι πάντα δέδασται·

τῇσιν δ᾽ ἀμφοτέρῃσι πατὴρ ἐμὸς ἐμβασίλευε,

Κτήσιος Ὀρμενίδης, ἐπιείκελος ἀθανάτοισιν.

"ἔνθα δὲ Φοίνικες ναυσίκλυτοι ἤλυθον ἄνδρες, 415

τρῶκται, μυρί᾽ ἄγοντες ἀθύρματα νηῒ μελαίνῃ.

ἔσκε δὲ πατρὸς ἐμοῖο γυνὴ Φοίνισσ᾽ ἐνὶ οἴκῳ,

καλή τε μεγάλη τε καὶ ἀγλαὰ ἔργα ἰδυῖα·

τὴν δ᾽ ἄρα Φοίνικες πολυπαίπαλοι ἠπερόπευον.

πλυνούσῃ τις πρῶτα μίγη κοίλῃ παρὰ νηῒ 420

εὐνῇ καὶ φιλότητι, τά τε φρένας ἠπεροπεύει

θηλυτέρῃσι γυναιξί, καὶ ἥ κ᾽ εὐεργὸς ἔῃσιν.

εἰρώτα δὴ ἔπειτα τίς εἴη καὶ πόθεν ἔλθοι·

ἡ δὲ μάλ᾽ αὐτίκα πατρὸς ἐπέφραδεν ὑψερεφὲς δῶ·

"ἐκ μὲν Σιδῶνος πολυχάλκου εὔχομαι εἶναι, 425

κούρη δ᾽ εἴμ᾽ Ἀρύβαντος ἐγὼ ῥυδὸν ἀφνειοῖο·

ἀλλά μ᾽ ἀνήρπαξαν Τάφιοι ληΐστορες ἄνδρες

ἀγρόθεν ἐρχομένην, πέρασαν δέ τε δεῦρ᾽ ἀγαγόντες

τοῦδ᾽ ἀνδρὸς πρὸς δώμαθ᾽· ὁ δ᾽ ἄξιον ὦνον ἔδωκε."

"τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπεν ἀνήρ, ὃς ἐμίσγετο λάθρη·

᾽ἦ ῥά κε νῦν πάλιν αὖτις ἅμ᾽ ἡμῖν οἴκαδ᾽ ἕποιο, 430

ὄφρα ἴδῃ πατρὸς καὶ μητέρος ὑψερεφὲς δῶ

αὐτούς τ᾽; ἦ γὰρ ἔτ᾽ εἰσὶ καὶ ἀφνειοὶ καλέονται.᾽

"τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε γυνὴ καὶ ἀμείβετο μύθῳ·

᾽εἴη κεν καὶ τοῦτ᾽, εἴ μοι ἐθέλοιτέ γε, ναῦται, 435

ὅρκῳ πιστωθῆναι ἀπήμονά μ᾽ οἴκαδ᾽ ἀπάξειν.᾽

"ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπώμνυον ὡς ἐκέλευεν.

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ὄμοσάν τε τελεύτησάν τε τὸν ὅρκον,

τοῖς δ᾽ αὖτις μετέειπε γυνὴ καὶ ἀμείβετο μύθῳ·

"σιγῇ νῦν, μή τίς με προσαυδάτω ἐπέεσσιν 440

ὑμετέρων ἑτάρων, ξυμβλήμενος ἢ ἐν ἀγυιῇ,

ἤ που ἐπὶ κρήνῃ· μή τις ποτὶ δῶμα γέροντι

ἐλθὼν ἐξείπῃ, ὁ δ᾽ ὀϊσάμενος καταδήσῃ

δεσμῷ ἐν ἀργαλέῳ, ὑμῖν δ᾽ ἐπιφράσσετ᾽ ὄλεθρον.

ἀλλ᾽ ἔχετ᾽ ἐν φρεσὶ μῦθον, ἐπείγετε δ᾽ ὦνον ὁδαίων. 445

ἀλλ᾽ ὅτε κεν δὴ νηῦς πλείη βιότοιο γένηται,

ἀγγελίη μοι ἔπειτα θοῶς ἐς δώμαθ᾽ ἱκέσθω·

οἴσω γὰρ καὶ χρυσόν, ὅτις χ᾽ ὑποχείριος ἔλθῃ·

καὶ δέ κεν ἄλλ᾽ ἐπίβαθρον ἐγὼν ἐθέλουσά γε δοίην.

παῖδα γὰρ ἀνδρὸς ἑῆος ἐνὶ μεγάροις ἀτιτάλλω, 450

κερδαλέον δὴ τοῖον, ἅμα τροχόωντα θύραζε·

τόν κεν ἄγοιμ᾽ ἐπὶ νηός, ὁ δ᾽ ὑμῖν μυρίον ὦνον

ἄλφοι, ὅπῃ περάσητε κατ᾽ ἀλλοθρόους ἀνθρώπους."

"ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς εἰποῦσ᾽ ἀπέβη πρὸς δώματα καλά,

οἱ δ᾽ ἐνιαυτὸν ἅπαντα παρ᾽ ἡμῖν αὖθι μένοντες 455

ἐν νηῒ γλαφυρῇ βίοτον πολὺν ἐμπολόωντο.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ κοίλη νηῦς ἤχθετο τοῖσι νέεσθαι,

καὶ τότ᾽ ἄρ᾽ ἄγγελον ἧκαν, ὃς ἀγγείλειε γυναικί.

ἤλυθ᾽ ἀνὴρ πολύϊδρις ἐμοῦ πρὸς δώματα πατρὸς

χρύσεον ὅρμον ἔχων, μετὰ δ᾽ ἠλέκτροισιν ἔερτο. 460

τὸν μὲν ἄρ᾽ ἐν μεγάρῳ δμῳαὶ καὶ πότνια μήτηρ

χερσίν τ᾽ ἀμφαφόωντο καὶ ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶντο,

ὦνον ὑπισχόμεναι· ὁ δὲ τῇ κατένευσε σιωπῇ.

ἦ τοι ὁ καννεύσας κοίλην ἐπὶ νῆα βεβήκει,

ἡ δ᾽ ἐμὲ χειρὸς ἑλοῦσα δόμων ἐξῆγε θύραζε. 465

εὗρε δ᾽ ἐνὶ προδόμῳ ἠμὲν δέπα ἠδὲ τραπέζας

ἀνδρῶν δαιτυμόνων, οἵ μευ πατέρ᾽ ἀμφεπένοντο.

οἱ μὲν ἄρ᾽ ἐς θῶκον πρόμολον, δήμοιό τε φῆμιν,

ἡ δ᾽ αἶψα τρί᾽ ἄλεισα κατακρύψασ᾽ ὑπὸ κόλπῳ

ἔκφερεν· αὐτὰρ ἐγὼν ἑπόμην ἀεσιφροσύνῃσι. 470

δύσετό τ᾽ ἠέλιος, σκιόωντό τε πᾶσαι ἀγυιαί·

ἡμεῖς δ᾽ ἐς λιμένα κλυτὸν ἤλθομεν ὦκα κιόντες,

ἔνθ᾽ ἄρα Φοινίκων ἀνδρῶν ἦν ὠκύαλος νηῦς.

οἱ μὲν ἔπειτ᾽ ἀναβάντες ἐπέπλεον ὑγρὰ κέλευθα,

νὼ ἀναβησάμενοι· ἐπὶ δὲ Ζεὺς οὖρον ἴαλλεν. 475

ἑξῆμαρ μὲν ὁμῶς πλέομεν νύκτας τε καὶ ἦμαρ·

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ ἕβδομον ἦμαρ ἐπὶ Ζεὺς θῆκε Κρονίων,

τὴν μὲν ἔπειτα γυναῖκα βάλ᾽ Ἄρτεμις ἰοχέαιρα,

ἄντλῳ δ᾽ ἐνδούπησε πεσοῦσ᾽ ὡς εἰναλίη κήξ.

καὶ τὴν μὲν φώκῃσι καὶ ἰχθύσι κύρμα γενέσθαι 480

ἔκβαλον· αὐτὰρ ἐγὼ λιπόμην ἀκαχήμενος ἦτορ·

τοὺς δ᾽ Ἰθάκῃ ἐπέλασσε φέρων ἄνεμός τε καὶ ὕδωρ,

ἔνθα με Λαέρτης πρίατο κτεάτεσσιν ἑοῖσιν.

οὕτω τήνδε τε γαῖαν ἐγὼν ἴδον ὀφθαλμοῖσι."

τὸν δ᾽ αὖ διογενὴς Ὀδυσεὺς ἠμείβετο μύθῳ· 485

"Εὔμαι᾽, ἦ μάλα δή μοι ἐνὶ φρεσὶ θυμὸν ὄρινας

ταῦτα ἕκαστα λέγων, ὅσα δὴ πάθες ἄλγεα θυμῷ.

ἀλλ᾽ ἦ τοι σοὶ μὲν παρὰ καὶ κακῷ ἐσθλὸν ἔθηκε

Ζεύς, ἐπεὶ ἀνδρὸς δώματ᾽ ἀφίκεο πολλὰ μογήσας

ἠπίου, ὃς δή τοι παρέχει βρῶσίν τε πόσιν τε 490

ἐνδυκέως, ζώεις δ᾽ ἀγαθὸν βίον· αὐτὰρ ἐγώ γε

πολλὰ βροτῶν ἐπὶ ἄστε᾽ ἀλώμενος ἐνθάδ᾽ ἱκάνω."

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,

καδδραθέτην δ᾽ οὐ πολλὸν ἐπὶ χρόνον, ἀλλὰ μίνυνθα·

αἶψα γὰρ Ἠὼς ἦλθεν ἐΰθρονος. οἱ δ᾽ ἐπὶ χέρσου 495

Τηλεμάχου ἕταροι λύον ἱστία, κὰδ δ᾽ ἕλον ἱστὸν

καρπαλίμως, τὴν δ᾽ εἰς ὅρμον προέρυσσαν ἐρετμοῖς·

ἐκ δ᾽ εὐνὰς ἔβαλον, κατὰ δὲ πρυμνήσι᾽ ἔδησαν·

ἐκ δὲ καὶ αὐτοὶ βαῖνον ἐπὶ ῥηγμῖνι θαλάσσης,

δεῖπνόν τ᾽ ἐντύνοντο κερῶντό τε αἴθοπα οἶνον. 500

αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,

τοῖσι δὲ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἤρχετο μύθων·

"ὑμεῖς μὲν νῦν ἄστυδ᾽ ἐλαύνετε νῆα μέλαιναν,

αὐτὰρ ἐγὼν ἀγροὺς ἐπιείσομαι ἠδὲ βοτῆρας·

ἑσπέριος δ᾽ εἰς ἄστυ ἰδὼν ἐμὰ ἔργα κάτειμι. 505

ἠῶθεν δέ κεν ὔμμιν ὁδοιπόριον παραθείμην,

δαῖτ᾽ ἀγαθὴν κρειῶν τε καὶ οἴνου ἡδυπότοιο."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε Θεοκλύμενος θεοειδής·

"πῆ γὰρ ἐγώ, φίλε τέκνον, ἴω; τεῦ δώμαθ᾽ ἵκωμαι

ἀνδρῶν οἳ κραναὴν Ἰθάκην κάτα κοιρανέουσιν; 510

ἦ ἰθὺς σῆς μητρὸς ἴω καὶ σοῖο δόμοιο;"

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"ἄλλως μέν σ᾽ ἂν ἐγώ γε καὶ ἡμέτερόνδε κελοίμην

ἔρχεσθ᾽· οὐ γάρ τι ξενίων ποθή· ἀλλὰ σοὶ αὐτῷ

χεῖρον, ἐπεί τοι ἐγὼ μὲν ἀπέσσομαι, οὐδέ σε μήτηρ 515

ὄψεται· οὐ μὲν γάρ τι θαμὰ μνηστῆρσ᾽ ἐνὶ οἴκῳ

φαίνεται, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν ὑπερωΐῳ ἱστὸν ὑφαίνει.

ἀλλά τοι ἄλλον φῶτα πιφαύσκομαι ὅν κεν ἵκοιο,

Εὐρύμαχον, Πολύβοιο δαΐφρονος ἀγλαὸν υἱόν,

τὸν νῦν ἶσα θεῷ Ἰθακήσιοι εἰσορόωσι· 520

καὶ γὰρ πολλὸν ἄριστος ἀνὴρ μέμονέν τε μάλιστα

μητέρ᾽ ἐμὴν γαμέειν καὶ Ὀδυσσῆος γέρας ἕξειν.

ἀλλὰ τά γε Ζεὺς οἶδεν Ὀλύμπιος, αἰθέρι ναίων,

εἴ κέ σφι πρὸ γάμοιο τελευτήσει κακὸν ἦμαρ."

ὣς ἄρα οἱ εἰπόντι ἐπέπτατο δεξιὸς ὄρνις, 525

κίρκος, Ἀπόλλωνος ταχὺς ἄγγελος· ἐν δὲ πόδεσσι

τίλλε πέλειαν ἔχων, κατὰ δὲ πτερὰ χεῦεν ἔραζε

μεσσηγὺς νηός τε καὶ αὐτοῦ Τηλεμάχοιο.

τὸν δὲ Θεοκλύμενος ἑτάρων ἀπονόσφι καλέσσας

ἔν τ᾽ ἄρα οἱ φῦ χειρὶ ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε· 530

"Τηλέμαχ᾽, οὔ τοι ἄνευ θεοῦ ἔπτατο δεξιὸς ὄρνις

ἔγνων γάρ μιν ἐσάντα ἰδὼν οἰωνὸν ἐόντα.

ὑμετέρου δ᾽ οὐκ ἔστι γένος βασιλεύτερον ἄλλο

ἐν δήμῳ Ἰθάκης, ἀλλ᾽ ὑμεῖς καρτεροὶ αἰεί."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· 535

"αἲ γὰρ τοῦτο, ξεῖνε, ἔπος τετελεσμένον εἴη·

τῷ κε τάχα γνοίης φιλότητά τε πολλά τε δῶρα

ἐξ ἐμεῦ, ὡς ἄν τίς σε συναντόμενος μακαρίζοι."

ἦ καὶ Πείραιον προσεφώνεε, πιστὸν ἑταῖρον·

"Πείραιε Κλυτίδη, σὺ δέ μοι τά περ ἄλλα μάλιστα 540

πείθῃ ἐμῶν ἑτάρων, οἵ μοι Πύλον εἰς ἅμ᾽ ἕποντο·

καὶ νῦν μοι τὸν ξεῖνον ἄγων ἐν δώμασι σοῖσιν

ἐνδυκέως φιλέειν καὶ τιέμεν, εἰς ὅ κεν ἔλθω."

τὸν δ᾽ αὖ Πείραιος δουρικλυτὸς ἀντίον ηὔδα·

"Τηλέμαχ᾽, εἰ γάρ κεν σὺ πολὺν χρόνον ἐνθάδε μίμνοι, 545

τόνδε τ᾽ ἐγὼ κομιῶ, ξενίων δέ οἱ οὐ ποθὴ ἔσται."

ὣς εἰπὼν ἐπὶ νηὸς ἔβη, ἐκέλευσε δ᾽ ἑταίρους

αὐτούς τ᾽ ἀμβαίνειν ἀνά τε πρυμνήσια λῦσαι.

οἱ δ᾽ αἶψ᾽ εἴσβαινον καὶ ἐπὶ κληῖσι καθῖζον.

Τηλέμαχος δ᾽ ὑπὸ ποσσὶν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα, 550

εἵλετο δ᾽ ἄλκιμον ἔγχος, ἀκαχμένον ὀξέϊ χαλκῷ,

νηὸς ἀπ᾽ ἰκριόφιν· τοὶ δὲ πρυμνήσι᾽ ἔλυσαν.

οἱ μὲν ἀνώσαντες πλέον ἐς πόλιν, ὡς ἐκέλευσε

Τηλέμαχος, φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο·

τὸν δ᾽ ὦκα προβιβάντα πόδες φέρον, ὄφρ᾽ ἵκετ᾽ αὐλήν, 555

ἔνθα οἱ ἦσαν ὕες μάλα μυρίαι, ᾗσι συβώτης

ἐσθλὸς ἐὼν ἐνίαυεν, ἀνάκτεσιν ἤπια εἰδώς,

Ραψωδία π : Τηλεμάχου ἀναγνωρισμὸς Ὀδυσσέως.

τὼ δ᾽ αὖτ᾽ ἐν κλισίῃ Ὀδυσεὺς καὶ δῖος ὑφορβὸς

ἐντύνοντο ἄριστον ἅμ᾽ ἠοῖ, κηαμένω πῦρ,

ἔκπεμψάν τε νομῆας ἅμ᾽ ἀγρομένοισι σύεσσι·

Τηλέμαχον δὲ περίσσαινον κύνες ὑλακόμωροι,

οὐδ᾽ ὕλαον προσιόντα. νόησε δὲ δῖος Ὀδυσσεὺς 5

σαίνοντάς τε κύνας, περί τε κτύπος ἦλθε ποδοῖϊν.

αἶψα δ᾽ ἄρ᾽ Εὔμαιον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"Εὔμαι᾽, ἦ μάλα τίς τοι ἐλεύσεται ἐνθάδ᾽ ἑταῖρος

ἢ καὶ γνώριμος ἄλλος, ἐπεὶ κύνες οὐχ ὑλάουσιν,

ἀλλὰ περισσαίνουσι· ποδῶν δ᾽ ὑπὸ δοῦπον ἀκούω." 10

οὔ πω πᾶν εἴρητο ἔπος, ὅτε οἱ φίλος υἱὸς

ἔστη ἐνὶ προθύροισι. ταφὼν δ᾽ ἀνόρουσε συβώτης,

ἐκ δ᾽ ἄρα οἱ χειρῶν πέσον ἄγγεα, τοῖς ἐπονεῖτο,

κιρνὰς αἴθοπα οἶνον. ὁ δ᾽ ἀντίος ἦλθεν ἄνακτος,

κύσσε δέ μιν κεφαλήν τε καὶ ἄμφω φάεα καλὰ 15

χεῖράς τ᾽ ἀμφοτέρας· θαλερὸν δέ οἱ ἔκπεσε δάκρυ.

ὡς δὲ πατὴρ ὃν παῖδα φίλα φρονέων ἀγαπάζῃ

ἐλθόντ᾽ ἐξ ἀπίης γαίης δεκάτῳ ἐνιαυτῷ,

μοῦνον τηλύγετον, τῷ ἔπ᾽ ἄλγεα πολλὰ μογήσῃ,

ὣς τότε Τηλέμαχον θεοειδέα δῖος ὑφορβὸς 20

πάντα κύσεν περιφύς, ὡς ἐκ θανάτοιο φυγόντα·

καί ῥ᾽ ὀλοφυρόμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"ἦλθες, Τηλέμαχε, γλυκερὸν φάος. οὔ σ᾽ ἔτ᾽ ἐγώ γε

ὄψεσθαι ἐφάμην, ἐπεὶ ᾤχεο νηῒ Πύλονδε.

ἀλλ᾽ ἄγε νῦν εἴσελθε, φίλον τέκος, ὄφρα σε θυμῷ 25

τέρψομαι εἰσορόων νέον ἄλλοθεν ἔνδον ἐόντα.

οὐ μὲν γάρ τι θάμ᾽ ἀγρὸν ἐπέρχεαι οὐδὲ νομῆας,

ἀλλ᾽ ἐπιδημεύεις· ὣς γάρ νύ τοι εὔαδε θυμῷ,

ἀνδρῶν μνηστήρων ἐσορᾶν ἀΐδηλον ὅμιλον."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· 30

"ἔσσεται οὕτως, ἄττα· σέθεν δ᾽ ἕνεκ᾽ ἐνθάδ᾽ ἱκάνω,

ὄφρα σέ τ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ἴδω καὶ μῦθον ἀκούσω,

ἤ μοι ἔτ᾽ ἐν μεγάροις μήτηρ μένει, ἦέ τις ἤδη

ἀνδρῶν ἄλλος ἔγημεν, Ὀδυσσῆος δέ που εὐνὴ

χήτει ἐνευναίων κάκ᾽ ἀράχνια κεῖται ἔχουσα." 35

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν·

"καὶ λίην κείνη γε μένει τετληότι θυμῷ

σοῖσιν ἐνὶ μεγάροισιν· ὀϊζυραὶ δέ οἱ αἰεὶ

φθίνουσιν νύκτες τε καὶ ἤματα δάκρυ χεούσῃ."

ὣς ἄρα φωνήσας οἱ ἐδέξατο χάλκεον ἔγχος· 40

αὐτὰρ ὅ γ᾽ εἴσω ἴεν καὶ ὑπέρβη λάϊνον οὐδόν.

τῷ δ᾽ ἕδρης ἐπιόντι πατὴρ ὑπόειξεν Ὀδυσσεύς·

Τηλέμαχος δ᾽ ἑτέρωθεν ἐρήτυε φώνησέν τε·

"ἧσ᾽, ὦ ξεῖν᾽· ἡμεῖς δὲ καὶ ἄλλοθι δήομεν ἕδρην

σταθμῷ ἐν ἡμετέρῳ· πάρα δ᾽ ἀνὴρ ὃς καταθήσει." 45

ὣς φάθ᾽, ὁ δ᾽ αὖτις ἰὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο· τῷ δὲ συβώτης.

χεῦεν ὕπο χλωρὰς ῥῶπας καὶ κῶας ὕπερθεν·

ἔνθα καθέζετ᾽ ἔπειτα Ὀδυσσῆος φίλος υἱός.

τοῖσιν δ᾽ αὖ κρειῶν πίνακας παρέθηκε συβώτης

ὀπταλέων, ἅ ῥα τῇ προτέρῃ ὑπέλειπον ἔδοντες, 50

σῖτον δ᾽ ἐσσυμένως παρενήνεεν ἐν κανέοισιν,

ἐν δ᾽ ἄρα κισσυβίῳ κίρνη μελιηδέα οἶνον·

αὐτὸς δ᾽ ἀντίον ἷζεν Ὀδυσσῆος θείοιο.

οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον.

αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο, 55

δὴ τότε Τηλέμαχος προσεφώνεε δῖον ὑφορβόν·

"ἄττα, πόθεν τοι ξεῖνος ὅδ᾽ ἵκετο; πῶς δέ ἑ ναῦται

ἤγαγον εἰς Ἰθάκην; τίνες ἔμμεναι εὐχετόωντο;

οὐ μὲν γάρ τί ἑ πεζὸν ὀΐομαι ἐνθάδ᾽ ἱκέσθαι."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα· 60

"τοιγὰρ ἐγώ τοι, τέκνον, ἀληθέα πάντ᾽ ἀγορεύσω.

ἐκ μὲν Κρητάων γένος εὔχεται εὐρειάων,

φησὶ δὲ πολλὰ βροτῶν ἐπὶ ἄστεα δινηθῆναι

πλαζόμενος· ὣς γάρ οἱ ἐπέκλωσεν τά γε δαίμων.

νῦν αὖ Θεσπρωτῶν ἀνδρῶν ἐκ νηὸς ἀποδρὰς 65

ἤλυθ᾽ ἐμὸν πρὸς σταθμόν, ἐγὼ δέ τοι ἐγγυαλίξω·

ἔρξον ὅπως ἐθέλεις· ἱκέτης δέ τοι εὔχεται εἶναι."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"Εὔμαι᾽, ἦ μάλα τοῦτο ἔπος θυμαλγὲς ἔειπες·

πῶς γὰρ δὴ τὸν ξεῖνον ἐγὼν ὑποδέξομαι οἴκῳ; 70

αὐτὸς μὲν νέος εἰμὶ καὶ οὔ πω χερσὶ πέποιθα

ἄνδρ᾽ ἀπαμύνασθαι, ὅτε τις πρότερος χαλεπήνῃ·

μητρὶ δ᾽ ἐμῇ δίχα θυμὸς ἐνὶ φρεσὶ μερμηρίζει,

ἢ αὐτοῦ παρ᾽ ἐμοί τε μένῃ καὶ δῶμα κομίζῃ,

εὐνήν τ᾽ αἰδομένη πόσιος δήμοιό τε φῆμιν, 75

ἦ ἤδη ἅμ᾽ ἕπηται Ἀχαιῶν ὅς τις ἄριστος

μνᾶται ἐνὶ μεγάροισιν ἀνὴρ καὶ πλεῖστα πόρῃσιν.

ἀλλ᾽ ἦ τοὶ τὸν ξεῖνον, ἐπεὶ τεὸν ἵκετο δῶμα,

ἕσσω μιν χλαῖνάν τε χιτῶνά τε, εἵματα καλά,

δώσω δὲ ξίφος ἄμφηκες καὶ ποσσὶ πέδιλα, 80

πέμψω δ᾽ ὅππη μιν κραδίη θυμός τε κελεύει.

εἰ δ᾽ ἐθέλεις, σὺ κόμισσον ἐνὶ σταθμοῖσιν ἐρύξας·

εἵματα δ᾽ ἐνθάδ᾽ ἐγὼ πέμψω καὶ σῖτον ἅπαντα

ἔδμεναι, ὡς ἂν μή σε κατατρύχῃ καὶ ἑταίρους.

κεῖσε δ᾽ ἂν οὔ μιν ἐγώ γε μετὰ μνηστῆρας ἐῷμι 85

ἔρχεσθαι· λίην γὰρ ἀτάσθαλον ὕβριν ἔχουσι·

μή μιν κερτομέωσιν, ἐμοὶ δ᾽ ἄχος ἔσσεται αἰνόν.

πρῆξαι δ᾽ ἀργαλέον τι μετὰ πλεόνεσσιν ἐόντα

ἄνδρα καὶ ἴφθιμον, ἐπεὶ ἦ πολὺ φέρτεροί εἰσι."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς· 90

"ὦ φίλ᾽, ἐπεί θήν μοι καὶ ἀμείψασθαι θέμις ἐστίν,

ἦ μάλα μευ καταδάπτετ᾽ ἀκούοντος φίλον ἦτορ,

οἷά φατε μνηστῆρας ἀτάσθαλα μηχανάασθαι

ἐν μεγάροις, ἀέκητι σέθεν τοιούτου ἐόντος.

εἰπέ μοι ἠὲ ἑκὼν ὑποδάμνασαι, ἦ σέ γε λαοὶ 95

ἐχθαίρουσ᾽ ἀνὰ δῆμον, ἐπισπόμενοι θεοῦ ὀμφῇ,

ἦ τι κασιγνήτοις ἐπιμέμφεαι, οἷσί περ ἀνὴρ

μαρναμένοισι πέποιθε, καὶ εἰ μέγα νεῖκος ὄρηται.

αἲ γάρ ἐγὼν οὕτω νέος εἴην τῷδ᾽ ἐπὶ θυμῷ,

ἢ παῖς ἐξ Ὀδυσῆος ἀμύμονος ἠὲ καὶ αὐτός· 100

αὐτίκ᾽ ἔπειτ᾽ ἀπ᾽ ἐμεῖο κάρη τάμοι ἀλλότριος φώς, 102

εἰ μὴ ἐγὼ κείνοισι κακὸν πάντεσσι γενοίμην,

ἐλθὼν ἐς μέγαρον Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.

εἰ δ᾽ αὖ με πληθυῖ δαμασαίατο μοῦνον ἐόντα, 105

βουλοίμην κ᾽ ἐν ἐμοῖσι κατακτάμενος μεγάροισι

τεθνάμεν ἢ τάδε γ᾽ αἰὲν ἀεικέα ἔργ᾽ ὁράασθαι,

ξείνους τε στυφελιζομένους δμῳάς τε γυναῖκας

ῥυστάζοντας ἀεικελίως κατὰ δώματα καλά,

καὶ οἶνον διαφυσσόμενον, καὶ σῖτον ἔδοντας 110

μὰψ αὔτως, ἀτέλεστον, ἀνηνύστῳ ἐπὶ ἔργῳ."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"τοιγὰρ ἐγώ τοι, ξεῖνε, μάλ᾽ ἀτρεκέως ἀγορεύσω.

οὔτε τί μοι πᾶς δῆμος ἀπεχθόμενος χαλεπαίνει,

οὔτε κασιγνήτοις ἐπιμέμφομαι, οἷσί περ ἀνὴρ 115

μαρναμένοισι πέποιθε, καὶ εἰ μέγα νεῖκος ὄρηται.

ὧδε γὰρ ἡμετέρην γενεὴν μούνωσε Κρονίων·

μοῦνον Λαέρτην Ἀρκείσιος υἱὸν ἔτικτε,

μοῦνον δ᾽ αὖτ᾽ Ὀδυσῆα πατὴρ τέκεν· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

μοῦνον ἔμ᾽ ἐν μεγάροισι τεκὼν λίπεν οὐδ᾽ ἀπόνητο. 120

τῷ νῦν δυσμενέες μάλα μυρίοι εἴσ᾽ ἐνὶ οἴκῳ.

ὅσσοι γὰρ νήσοισιν ἐπικρατέουσιν ἄριστοι,

Δουλιχίῳ τε Σάμῃ τε καὶ ὑλήεντι Ζακύνθῳ,

ἠδ᾽ ὅσσοι κραναὴν Ἰθάκην κάτα κοιρανέουσι,

τόσσοι μητέρ᾽ ἐμὴν μνῶνται, τρύχουσι δὲ οἶκον. 125

ἡ δ᾽ οὔτ᾽ ἀρνεῖται στυγερὸν γάμον οὔτε τελευτὴν

ποιῆσαι δύναται· τοὶ δὲ φθινύθουσιν ἔδοντες

οἶκον ἐμόν· τάχα δή με διαρραίσουσι καὶ αὐτόν.

ἀλλ᾽ ἦ τοι μὲν ταῦτα θεῶν ἐν γούνασι κεῖται·

ἄττα, σὺ δ᾽ ἔρχεο θᾶσσον, ἐχέφρονι Πηνελοπείῃ 130

εἴφ᾽ ὅτι οἱ σῶς εἰμὶ καὶ ἐκ Πύλου εἰλήλουθα.

αὐτὰρ ἐγὼν αὐτοῦ μενέω, σὺ δὲ δεῦρο νέεσθαι,

οἴῃ ἀπαγγείλας· τῶν δ᾽ ἄλλων μή τις Ἀχαιῶν

πευθέσθω· πολλοὶ γὰρ ἐμοὶ κακὰ μηχανόωνται."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα· 135

"γιγνώσκω, φρονέω· τά γε δὴ νοέοντι κελεύεις.

ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον,

ἦ καὶ Λαέρτῃ αὐτὴν ὁδὸν ἄγγελος ἔλθω

δυσμόρῳ, ὃς τῆος μὲν Ὀδυσσῆος μέγ᾽ ἀχεύων

ἔργα τ᾽ ἐποπτεύεσκε μετὰ δμώων τ᾽ ἐνὶ οἴκῳ 140

πῖνε καὶ ἦσθ᾽, ὅτε θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἀνώγοι·

αὐτὰρ νῦν, ἐξ οὗ σύ γε ᾤχεο νηῒ Πύλονδε,

οὔ πω μίν φασιν φαγέμεν καὶ πιέμεν αὔτως,

οὐδ᾽ ἐπὶ ἔργα ἰδεῖν, ἀλλὰ στοναχῇ τε γόῳ τε

ἧσται ὀδυρόμενος, φθινύθει δ᾽ ἀμφ᾽ ὀστεόφι χρώς." 145

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"ἄλγιον, ἀλλ᾽ ἔμπης μιν ἐάσομεν, ἀχνύμενοί περ·

εἰ γὰρ πως εἴη αὐτάγρετα πάντα βροτοῖσι,

πρῶτόν κεν τοῦ πατρὸς ἑλοίμεθα νόστιμον ἦμαρ.

ἀλλὰ σύ γ᾽ ἀγγείλας ὀπίσω κίε, μηδὲ κατ᾽ ἀγροὺς 150

πλάζεσθαι μετ᾽ ἐκεῖνον· ἀτὰρ πρὸς μητέρα εἰπεῖν

ἀμφίπολον ταμίην ὀτρυνέμεν ὅττι τάχιστα

κρύβδην· κείνη γὰρ κεν ἀπαγγείλειε γέροντι."

ἦ ῥα καὶ ὦρσε συφορβόν· ὁ δ᾽ εἵλετο χερσὶ πέδιλα,

δησάμενος δ᾽ ὑπὸ ποσσὶ πόλινδ᾽ ἴεν. οὐδ᾽ ἄρ᾽ Ἀθήνην 155

λῆθεν ἀπὸ σταθμοῖο κιὼν Εὔμαιος ὑφορβός,

ἀλλ᾽ ἥ γε σχεδὸν ἦλθε· δέμας δ᾽ ἤϊκτο γυναικὶ

καλῇ τε μεγάλῃ τε καὶ ἀγλαὰ ἔργα ἰδυίῃ.

στῆ δὲ κατ᾽ ἀντίθυρον κλισίης Ὀδυσῆϊ φανεῖσα·

οὐδ᾽ ἄρα Τηλέμαχος ἴδεν ἀντίον οὐδ᾽ ἐνόησεν, 160

οὐ γὰρ πω πάντεσσι θεοὶ φαίνονται ἐναργεῖς,

ἀλλ᾽ Ὀδυσεύς τε κύνες τε ἴδον, καί ῥ᾽ οὐχ ὑλάοντο

κνυζηθμῷ δ᾽ ἑτέρωσε διὰ σταθμοῖο φόβηθεν.

ἡ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ ὀφρύσι νεῦσε· νόησε δὲ δῖος Ὀδυσσεύς,

ἐκ δ᾽ ἦλθεν μεγάροιο παρὲκ μέγα τειχίον αὐλῆς, 165

στῆ δὲ πάροιθ᾽ αὐτῆς· τὸν δὲ προσέειπεν Ἀθήνη·

"διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ.

ἤδη νῦν σῷ παιδὶ ἔπος φάο μηδ᾽ ἐπίκευθε,

ὡς ἄν μνηστῆρσιν θάνατον καὶ κῆρ᾽ ἀραρόντε

ἔρχησθον προτὶ ἄστυ περικλυτόν· οὐδ᾽ ἐγὼ αὐτὴ 170

δηρὸν ἀπὸ σφῶϊν ἔσομαι μεμαυῖα μάχεσθαι."

ἦ καὶ χρυσείῃ ῥάβδῳ ἐπεμάσσατ᾽ Ἀθήνη.

φᾶρος μέν οἱ πρῶτον ἐϋπλυνὲς ἠδὲ χιτῶνα

θῆκ᾽ ἀμφὶ στήθεσσι, δέμας δ᾽ ὤφελλε καὶ ἥβην.

ἂψ δὲ μελαγχροιὴς γένετο, γναθμοὶ δὲ τάνυσθεν, 175

κυάνεαι δ᾽ ἐγένοντο γενειάδες ἀμφὶ γένειον.

ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς ἔρξασα πάλιν κίεν· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ἤϊεν ἐς κλισίην· θάμβησε δέ μιν φίλος υἱός,

ταρβήσας δ᾽ ἑτέρωσε βάλ᾽ ὄμματα, μὴ θεὸς εἴη,

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· 180

"ἀλλοῖός μοι, ξεῖνε, φάνης νέον ἠὲ πάροιθεν,

ἄλλα δὲ εἵματ᾽ ἔχεις, καί τοι χρὼς οὐκέθ᾽ ὁμοῖος.

ἦ μάλα τις θεός ἐσσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν·

ἀλλ᾽ ἵληθ᾽, ἵνα τοι κεχαρισμένα δώομεν ἱρὰ

ἠδὲ χρύσεα δῶρα, τετυγμένα· φείδεο δ᾽ ἡμέων" 185

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς·

"οὔ τίς τοι θεός εἰμι· τί μ᾽ ἀθανάτοισιν ἐΐσκεις;

ἀλλὰ πατὴρ τεός εἰμι, τοῦ εἵνεκα σὺ στεναχίζων

πάσχεις ἄλγεα πολλά, βίας ὑποδέγμενος ἀνδρῶν."

ὣς ἄρα φωνήσας υἱὸν κύσε, κὰδ δὲ παρειῶν 190

δάκρυον ἧκε χαμᾶζε· πάρος δ᾽ ἔχε νωλεμὲς αἰεί.

Τηλέμαχος δ᾽, οὐ γάρ πω ἐπείθετο ὃν πατέρ᾽ εἶναι,

ἐξαῦτίς μιν ἔπεσσιν ἀμειβόμενος προσέειπεν·

"οὐ σύ γ᾽ Ὀδυσσεύς ἐσσι, πατὴρ ἐμός, ἀλλά με δαίμων

θέλγει, ὄφρ᾽ ἔτι μᾶλλον ὀδυρόμενος στεναχίζω. 195

οὐ γάρ πως ἂν θνητὸς ἀνὴρ τάδε μηχανόῳτο

ᾧ αὐτοῦ γε νόῳ, ὅτε μὴ θεὸς αὐτὸς ἐπελθὼν

ῥηϊδίως ἐθέλων θείη νέον ἠὲ γέροντα.

ἦ γάρ τοι νέον ἦσθα γέρων καὶ ἀεικέα ἕσσο·

νῦν δὲ θεοῖσιν ἔοικας, οἳ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσι." 200

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"Τηλέμαχ᾽, οὔ σε ἔοικε φίλον πατέρ ἔνδον ἐόντα

οὔτε τι θαυμάζειν περιώσιον οὔτ᾽ ἀγάασθαι·

οὐ μὲν γάρ τοι ἔτ᾽ ἄλλος ἐλεύσεται ἐνθάδ᾽ Ὀδυσσεύς,

ἀλλ᾽ ὅδ᾽ ἐγὼ τοιόσδε, παθὼν κακά, πολλὰ δ᾽ ἀληθείς, 205

ἤλυθον εἰκοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν.

αὐτάρ τοι τόδε ἔργον Ἀθηναίης ἀγελείης,

ἥ τέ με τοῖον ἔθηκεν, ὅπως ἐθέλει, δύναται γὰρ,

ἄλλοτε μὲν πτωχῷ ἐναλίγκιον, ἄλλοτε δ᾽ αὖτε

ἀνδρὶ νέῳ καὶ καλὰ περὶ χροῒ εἵματ᾽ ἔχοντι. 210

ῥηΐδιον δὲ θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν,

ἠμὲν κυδῆναι θνητὸν βροτὸν ἠδὲ κακῶσαι."

ὣς ἄρα φωνήσας κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο, Τηλέμαχος δὲ

ἀμφιχυθεὶς πατέρ᾽ ἐσθλὸν ὀδύρετο, δάκρυα λείβων,

ἀμφοτέροισι δὲ τοῖσιν ὑφ᾽ ἵμερος ὦρτο γόοιο· 215

κλαῖον δὲ λιγέως, ἀδινώτερον ἤ τ᾽ οἰωνοί,

φῆναι ἢ αἰγυπιοὶ γαμψώνυχες, οἷσί τε τέκνα

ἀγρόται ἐξείλοντο πάρος πετεηνὰ γενέσθαι·

ὣς ἄρα τοί γ᾽ ἐλεεινὸν ὑπ᾽ ὀφρύσι δάκρυον εἶβον.

καί νύ κ᾽ ὀδυρομένοισιν ἔδυ φάος ἠελίοιο, 220

εἰ μὴ Τηλέμαχος προσεφώνεεν ὃν πατέρ᾽ αἶψα·

"ποίῃ γὰρ νῦν δεῦρο, πάτερ φίλε, νηΐ σε ναῦται

ἤγαγον εἰς Ἰθάκην; τίνες ἔμμεναι εὐχετόωντο;

οὐ μὲν γάρ τί σε πεζὸν ὀΐομαι ἐνθάδ᾽ ἱκέσθαι."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς· 225

"τοιγὰρ ἐγώ τοι, τέκνον, ἀληθείην καταλέξω.

Φαίηκές μ᾽ ἄγαγον ναυσίκλυτοι, οἵ τε καὶ ἄλλους

ἀνθρώπους πέμπουσιν, ὅτις σφέας εἰσαφίκηται·

καί μ᾽ εὕδοντ᾽ ἐν νηῒ θοῇ ἐπὶ πόντον ἄγοντες

κάτθεσαν εἰς Ἰθάκην, ἔπορον δέ μοι ἀγλαὰ δῶρα, 230

χαλκόν τε χρυσόν τε ἅλις ἐσθῆτά θ᾽ ὑφαντήν.

καὶ τὰ μὲν ἐν σπήεσσι θεῶν ἰότητι κέονται·

νῦν αὖ δεῦρ᾽ ἱκόμην ὑποθημοσύνῃσιν Ἀθήνης,

ὄφρα κε δυσμενέεσσι φόνου πέρι βουλεύσωμεν.

ἀλλ᾽ ἄγε μοι μνηστῆρας ἀριθμήσας κατάλεξον, 235

ὄφρ᾽ εἰδέω ὅσσοι τε καὶ οἵ τινες ἀνέρες εἰσί·

καί κεν ἐμὸν κατὰ θυμὸν ἀμύμονα μερμηρίξας

φράσσομαι, ἤ κεν νῶϊ δυνησόμεθ᾽ ἀντιφέρεσθαι

μούνω ἄνευθ᾽ ἄλλων, ἦ καὶ διζησόμεθ᾽ ἄλλους."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· 240

"ὦ πάτερ, ἦ τοι σεῖο μέγα κλέος αἰὲν ἄκουον,

χεῖράς τ᾽ αἰχμητὴν ἔμεναι καὶ ἐπίφρονα βουλήν·

ἀλλὰ λίην μέγα εἶπες· ἄγη μ᾽ ἔχει· οὐδέ κεν εἴη

ἄνδρε δύω πολλοῖσι καὶ ἰφθίμοισι μάχεσθαι.

μνηστήρων δ᾽ οὔτ᾽ ἂρ δεκὰς ἀτρεκὲς οὔτε δύ᾽ οἶαι, 245

ἀλλὰ πολὺ πλέονες· τάχα δ᾽ εἴσεαι ἐνθάδ᾽ ἀριθμόν.

ἐκ μὲν Δουλιχίοιο δύω καὶ πεντήκοντα

κοῦροι κεκριμένοι, ἓξ δὲ δρηστῆρες ἕπονται·

ἐκ δὲ Σάμης πίσυρές τε καὶ εἴκοσι φῶτες ἔασιν,

ἐκ δὲ Ζακύνθου ἔασιν ἐείκοσι κοῦροι Ἀχαιῶν, 250

ἐκ δ᾽ αὐτῆς Ἰθάκης δυοκαίδεκα πάντες ἄριστοι,

καί σφιν ἅμ᾽ ἐστὶ Μέδων κῆρυξ καὶ θεῖος ἀοιδὸς

καὶ δοιὼ θεράποντε, δαήμονε δαιτροσυνάων.

τῶν εἴ κεν πάντων ἀντήσομεν ἔνδον ἐόντων,

μὴ πολύπικρα καὶ αἰνὰ βίας ἀποτίσεαι ἐλθών. 255

ἀλλὰ σύ γ᾽, εἰ δύνασαί τιν᾽ ἀμύντορα μερμηρίξαι,

φράζευ, ὅ κέν τις νῶϊν ἀμύνοι πρόφρονι θυμῷ."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς·

"τοιγὰρ ἐγὼν ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον·

καὶ φράσαι ἤ κεν νῶϊν Ἀθήνη σὺν Διὶ πατρὶ 260

ἀρκέσει, ἦέ τιν᾽ ἄλλον ἀμύντορα μερμηρίξω."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"ἐσθλώ τοι τούτω γ᾽ ἐπαμύντορε, τοὺς ἀγορεύεις,

ὕψι περ ἐν νεφέεσσι καθημένω· ὥ τε καὶ ἄλλοις

ἀνδράσι τε κρατέουσι καὶ ἀθανάτοισι θεοῖσι." 265

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς·

"οὐ μέν τοι κείνω γε πολὺν χρόνον ἀμφὶς ἔσεσθον

φυλόπιδος κρατερῆς, ὁπότε μνηστῆρσι καὶ ἡμῖν

ἐν μεγάροισιν ἐμοῖσι μένος κρίνηται Ἄρηος.

ἀλλὰ σὺ μὲν νῦν ἔρχευ ἅμ᾽ ἠοῖ φαινομένηφιν 270

οἴκαδε, καὶ μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ὁμίλει·

αὐτὰρ ἐμὲ προτὶ ἄστυ συβώτης ὕστερον ἄξει,

πτωχῷ λευγαλέῳ ἐναλίγκιον ἠδὲ γέροντι.

εἰ δέ μ᾽ ἀτιμήσουσι δόμον κάτα, σὸν δὲ φίλον κῆρ

τετλάτω ἐν στήθεσσι κακῶς πάσχοντος ἐμεῖο, 275

ἤν περ καὶ διὰ δῶμα ποδῶν ἕλκωσι θύραζε

ἢ βέλεσι βάλλωσι· σὺ δ᾽ εἰσορόων ἀνέχεσθαι.

ἀλλ᾽ ἦ τοι παύεσθαι ἀνωγέμεν ἀφροσυνάων,

μειλιχίοις ἐπέεσσι παραυδῶν· οἱ δέ τοι οὔ τι

πείσονται· δὴ γάρ σφι παρίσταται αἴσιμον ἦμαρ. 280

ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσιν·

ὁππότε κεν πολύβουλος ἐνὶ φρεσὶ θῇσιν Ἀθήνη,

νεύσω μέν τοι ἐγὼ κεφαλῇ, σὺ δ᾽ ἔπειτα νοήσας

ὅσσα τοι ἐν μεγάροισιν Ἀρήϊα τεύχεα κεῖται

ἐς μυχὸν ὑψηλοῦ θαλάμου καταθεῖναι ἀείρας 285

πάντα μάλ᾽· αὐτὰρ μνηστῆρας μαλακοῖς ἐπέεσσι

παρφάσθαι, ὅτε κέν σε μεταλλῶσιν ποθέοντες·

"ἐκ καπνοῦ κατέθηκ᾽, ἐπεὶ οὐκέτι τοῖσιν ἐῴκει

οἷά ποτε Τροίηνδε κιὼν κατέλειπεν Ὀδυσσεύς,

ἀλλὰ κατῄκισται, ὅσσον πυρὸς ἵκετ᾽ ἀϋτμή. 290

πρὸς δ᾽ ἔτι καὶ τόδε μεῖζον ἐνὶ φρεσὶ θῆκε Κρονίων,

μή πως οἰνωθέντες, ἔριν στήσαντες ἐν ὑμῖν,

ἀλλήλους τρώσητε καταισχύνητέ τε δαῖτα

καὶ μνηστύν· αὐτὸς γὰρ ἐφέλκεται ἄνδρα σίδηρος."

"νῶϊν δ᾽ οἴοισιν δύο φάσγανα καὶ δύο δοῦρε 295

καλλιπέειν καὶ δοιὰ βοάγρια χερσὶν ἑλέσθαι,

ὡς ἂν ἐπιθύσαντες ἑλοίμεθα· τοὺς δέ κ᾽ ἔπειτα

Παλλὰς Ἀθηναίη θέλξει καὶ μητίετα Ζεύς.

ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσιν·

εἰ ἐτεόν γ᾽ ἐμός ἐσσι καὶ αἵματος ἡμετέροιο, 300

μή τις ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆος ἀκουσάτω ἔνδον ἐόντος,

μήτ᾽ οὖν Λαέρτης ἴστω τό γε μήτε συβώτης

μήτε τις οἰκήων μήτ᾽ αὐτὴ Πηνελόπεια,

ἀλλ᾽ οἶοι σύ τ᾽ ἐγώ τε γυναικῶν γνώομεν ἰθύν·

καί κέ τεο δμώων ἀνδρῶν ἔτι πειρηθεῖμεν, 305

ἠμὲν ὅπου τις νῶϊ τίει καὶ δείδιε θυμῷ,

ἠδ᾽ ὅτις οὐκ ἀλέγει, σὲ δ᾽ ἀτιμᾷ τοῖον ἐόντα."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσεφώνεε φαίδιμος υἱός

"ὦ πάτερ, ἦ τοι ἐμὸν θυμὸν καὶ ἔπειτά γ᾽, ὀΐω,

γνώσεαι· οὐ μὲν γάρ τι χαλιφροσύναι γέ μ᾽ ἔχουσιν· 310

ἀλλ᾽ οὔ τοι τόδε κέρδος ἐγὼν ἔσσεσθαι ὀΐω

ἡμῖν ἀμφοτέροισι· σὲ δὲ φράζεσθαι ἄνωγα.

δηθὰ γὰρ αὔτως εἴσῃ ἑκάστου πειρητίζων,

ἔργα μετερχόμενος· τοὶ δ᾽ ἐν μεγάροισιν ἕκηλοι

χρήματα δαρδάπτουσιν ὑπέρβιον οὐδ᾽ ἔπι φειδώ. 315

ἀλλ᾽ ἦ τοί σε γυναῖκας ἐγὼ δεδάασθαι ἄνωγα,

αἵ τέ σ᾽ ἀτιμάζουσι καὶ αἳ νηλείτιδές εἰσιν·

ἀνδρῶν δ᾽ οὐκ ἂν ἐγώ γε κατὰ σταθμοὺς ἐθέλοιμι

ἡμέας πειράζειν, ἀλλ᾽ ὕστερα ταῦτα πένεσθαι,

εἰ ἐτεόν γέ τι οἶσθα Διὸς τέρας αἰγιόχοιο." 320

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,

ἡ δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτ᾽ Ἰθάκηνδε κατήγετο νηῦς εὐεργής,

ἣ φέρε Τηλέμαχον Πυλόθεν καὶ πάντας ἑταίρους.

οἱ δ᾽ ὅτε δὴ λιμένος πολυβενθέος ἐντὸς ἵκοντο,

νῆα μὲν οἵ γε μέλαιναν ἐπ᾽ ἠπείροιο ἔρυσσαν, 325

τεύχεα δέ σφ᾽ ἀπένεικαν ὑπέρθυμοι θεράποντες,

αὐτίκα δ᾽ ἐς Κλυτίοιο φέρον περικαλλέα δῶρα.

αὐτὰρ κήρυκα πρόεσαν δόμον εἰς Ὀδυσῆος,

ἀγγελίην ἐρέοντα περίφρονι Πηνελοπείῃ,

οὕνεκα Τηλέμαχος μὲν ἐπ᾽ ἀγροῦ, νῆα δ᾽ ἀνώγει 330

ἄστυδ᾽ ἀποπλείειν, ἵνα μὴ δείσασ᾽ ἐνὶ θυμῷ

ἰφθίμη βασίλεια τέρεν κατὰ δάκρυον εἴβοι

τὼ δὲ συναντήτην κῆρυξ καὶ δῖος ὑφορβὸς

τῆς αὐτῆς ἕνεκ᾽ ἀγγελίης, ἐρέοντε γυναικί.

ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἵκοντο δόμον θείου βασιλῆος, 335

κῆρυξ μέν ῥα μέσῃσι μετὰ δμῳῇσιν ἔειπεν·

"ἤδη τοι, βασίλεια, φίλος πάϊς εἰλήλουθε."

Πηνελοπείῃ δ᾽ εἶπε συβώτης ἄγχι παραστὰς

πάνθ᾽ ὅσα οἱ φίλος υἱὸς ἀνώγει μυθήσασθαι.

αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ πᾶσαν ἐφημοσύνην ἀπέειπε, 340

βῆ ῥ᾽ ἴμεναι μεθ᾽ ὕας, λίπε δ᾽ ἕρκεά τε μέγαρόν τε.

μνηστῆρες δ᾽ ἀκάχοντο κατήφησάν τ᾽ ἐνὶ θυμῷ,

ἐκ δ᾽ ἦλθον μεγάροιο παρὲκ μέγα τειχίον αὐλῆς,

αὐτοῦ δὲ προπάροιθε θυράων ἑδριόωντο.

τοῖσιν δ᾽ Εὐρύμαχος, Πολύβου πάϊς, ἦρχ᾽ ἀγορεύειν· 345

"ὦ φίλοι, ἦ μέγα ἔργον ὑπερφιάλως τετέλεσται

Τηλεμάχῳ ὁδὸς ἥδε· φάμεν δέ οἱ οὐ τελέεσθαι.

ἀλλ᾽ ἄγε νῆα μέλαιναν ἐρύσσομεν ἥ τις ἀρίστη,

ἐς δ᾽ ἐρέτας ἁλιῆας ἀγείρομεν, οἵ κε τάχιστα

κείνοις ἀγγείλωσι θοῶς οἶκόνδε νέεσθαι." 350

οὔ πω πᾶν εἴρηθ᾽, ὅτ᾽ ἄρ᾽ Ἀμφίνομος ἴδε νῆα,

στρεφθεὶς ἐκ χώρης, λιμένος πολυβενθέος ἐντός,

ἱστία τε στέλλοντας ἐρετμά τε χερσὶν ἔχοντας.

ἡδὺ δ᾽ ἄρ᾽ ἐκγελάσας μετεφώνεεν οἷς ἑτάροισι·

"μή τιν᾽ ἔτ᾽ ἀγγελίην ὀτρύνομεν· οἵδε γὰρ ἔνδον. 355

ἤ τίς σφιν τόδ᾽ ἔειπε θεῶν, ἢ εἴσιδον αὐτοὶ

νῆα παρερχομένην, τὴν δ᾽ οὐκ ἐδύναντο κιχῆναι."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἀνστάντες ἔβαν ἐπὶ θῖνα θαλάσσης,

αἶψα δὲ νῆα μέλαιναν ἐπ᾽ ἠπείροιο ἔρυσσαν,

τεύχεα δέ σφ᾽ ἀπένεικαν ὑπέρθυμοι θεράποντες. 360

αὐτοὶ δ᾽ εἰς ἀγορὴν κίον ἀθρόοι, οὐδέ τιν᾽ ἄλλον

εἴων οὔτε νέων μεταΐζειν οὔτε γερόντων.

τοῖσιν δ᾽ Ἀντίνοος μετέφη, Εὐπείθεος υἱός·

"ὢ πόποι, ὡς τόνδ᾽ ἄνδρα θεοὶ κακότητος ἔλυσαν.

ἤματα μὲν σκοποὶ ἷζον ἐπ᾽ ἄκριας ἠνεμοέσσας 365

αἰὲν ἐπασσύτεροι· ἅμα δ᾽ ἠελίῳ καταδύντι

οὔ ποτ᾽ ἐπ᾽ ἠπείρου νύκτ᾽ ἄσαμεν, ἀλλ᾽ ἐνὶ πόντῳ

νηῒ θοῇ πλείοντες ἐμίμνομεν Ἠῶ δῖαν,

Τηλέμαχον λοχόωντες, ἵνα φθίσωμεν ἑλόντες

αὐτόν· τὸν δ᾽ ἄρα τῆος ἀπήγαγεν οἴκαδε δαίμων, 370

ἡμεῖς δ᾽ ἐνθάδε οἱ φραζώμεθα λυγρὸν ὄλεθρον

Τηλεμάχῳ, μηδ᾽ ἧμας ὑπεκφύγοι· οὐ γὰρ ὀΐω

τούτου γε ζώοντος ἀνύσσεσθαι τάδε ἔργα.

αὐτὸς μὲν γὰρ ἐπιστήμων βουλῇ τε νόῳ τε,

λαοὶ δ᾽ οὐκέτι πάμπαν ἐφ᾽ ἡμῖν ἦρα φέρουσιν. 375

ἀλλ᾽ ἄγετε, πρὶν κεῖνον ὁμηγυρίσασθαι Ἀχαιοὺς

εἰς ἀγορήν--οὐ γάρ τι μεθησέμεναί μιν ὀΐω,

ἀλλ᾽ ἀπομηνίσει, ἐρέει δ᾽ ἐν πᾶσιν ἀναστὰς

οὕνεκά οἱ φόνον αἰπὺν ἐράπτομεν οὐδ᾽ ἐκίχημεν·

οἱ δ᾽ οὐκ αἰνήσουσιν ἀκούοντες κακὰ ἔργα· 380

μή τι κακὸν ῥέξωσι καὶ ἡμέας ἐξελάσωσι

γαίης ἡμετέρης, ἄλλων δ᾽ ἀφικώμεθα δῆμον·

ἀλλὰ φθέωμεν ἑλόντες ἐπ᾽ ἀγροῦ νόσφι πόληος

ἢ ἐν ὁδῷ· βίοτον δ᾽ αὐτοὶ καὶ κτήματ᾽ ἔχωμεν,

δασσάμενοι κατὰ μοῖραν ἐφ᾽ ἡμέας, οἰκία δ᾽ αὖτε 385

κείνου μητέρι δοῖμεν ἔχειν ἠδ᾽ ὅστις ὀπυίοι.

εἰ δ᾽ ὑμῖν ὅδε μῦθος ἀφανδάνει, ἀλλὰ βόλεσθε

αὐτόν τε ζώειν καὶ ἔχειν πατρώϊα πάντα,

μή οἱ χρήματ᾽ ἔπειτα ἅλις θυμηδέ᾽ ἔδωμεν

ἐνθάδ᾽ ἀγειρόμενοι, ἀλλ᾽ ἐκ μεγάροιο ἕκαστος 390

μνάσθω ἐέδνοισιν διζήμενος· ἡ δέ κ᾽ ἔπειτα

γήμαιθ᾽ ὅς κε πλεῖστα πόροι καὶ μόρσιμος ἔλθοι."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ.

τοῖσιν δ᾽ Ἀμφίνομος ἀγορήσατο καὶ μετέειπε,

Νίσου φαίδιμος υἱός, Ἀρητιάδαο ἄνακτος, 395

ὅς ῥ᾽ ἐκ Δουλιχίου πολυπύρου, ποιήεντος,

ἡγεῖτο μνηστῆρσι, μάλιστα δὲ Πηνελοπείῃ

ἥνδανε μύθοισι· φρεσὶ γὰρ κέχρητ᾽ ἀγαθῇσιν·

ὅ σφιν ἐϋφρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν·

"ὦ φίλοι, οὐκ ἂν ἐγώ γε κατακτείνειν ἐθέλοιμι 400

Τηλέμαχον· δεινὸν δὲ γένος βασιλήϊόν ἐστιν

κτείνειν· ἀλλὰ πρῶτα θεῶν εἰρώμεθα βουλάς.

εἰ μέν κ᾽ αἰνήσωσι Διὸς μεγάλοιο θέμιστες,

αὐτός τε κτενέω τούς τ᾽ ἄλλους πάντας ἀνώξω·

εἰ δέ κ᾽ ἀποτρωπῶσι θεοί, παύσασθαι ἄνωγα." 405

ὣς ἔφατ᾽ Ἀμφίνομος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος.

αὐτίκ᾽ ἔπειτ᾽ ἀνστάντες ἔβαν δόμον εἰς Ὀδυσῆος,

ἐλθόντες δὲ καθῖζον ἐπὶ ξεστοῖσι θρόνοισιν.

ἡ δ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε περίφρων Πηνελόπεια,

μνηστήρεσσι φανῆναι ὑπέρβιον ὕβριν ἔχουσι. 410

πεύθετο γὰρ οὗ παιδὸς ἐνὶ μεγάροισιν ὄλεθρον·

κῆρυξ γὰρ οἱ ἔειπε Μέδων, ὃς ἐπεύθετο βουλάς.

βῆ δ᾽ ἰέναι μέγαρόνδε σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξίν.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ μνηστῆρας ἀφίκετο δῖα γυναικῶν,

στῆ ῥα παρὰ σταθμὸν τέγεος πύκα ποιητοῖο, 415

ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα,

Ἀντίνοον δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·

"Ἀντίνο᾽, ὕβριν ἔχων, κακομήχανε, καὶ δέ σέ φασιν

ἐν δήμῳ Ἰθάκης μεθ᾽ ὁμήλικας ἔμμεν ἄριστον

βουλῇ καὶ μύθοισι· σὺ δ᾽ οὐκ ἄρα τοῖος ἔησθα. 420

μάργε, τίη δὲ σὺ Τηλεμάχῳ θάνατόν τε μόρον τε

ῥάπτεις, οὐδ᾽ ἱκέτας ἐμπάζεαι, οἷσιν ἄρα Ζεὺς

μάρτυρος; οὐδ᾽ ὁσίη κακὰ ῥάπτειν ἀλλήλοισιν.

ἦ οὐκ οἶσθ᾽ ὅτε δεῦρο πατὴρ τεὸς ἵκετο φεύγων,

δῆμον ὑποδείσας; δὴ γὰρ κεχολώατο λίην, 425

οὕνεκα ληϊστῆρσιν ἐπισπόμενος Ταφίοισιν

ἤκαχε Θεσπρωτούς· οἱ δ᾽ ἡμῖν ἄρθμιοι ἦσαν·

τόν ῥ᾽ ἔθελον φθῖσαι καὶ ἀπορραῖσαι φίλον ἦτορ

ἠδὲ κατὰ ζωὴν φαγέειν μενοεικέα πολλήν·

ἀλλ᾽ Ὀδυσεὺς κατέρυκε καὶ ἔσχεθεν ἱεμένους περ. 430

τοῦ νῦν οἶκον ἄτιμον ἔδεις, μνάᾳ δὲ γυναῖκα

παῖδά τ᾽ ἀποκτείνεις, ἐμὲ δὲ μεγάλως ἀκαχίζεις·

ἀλλά σε παύσασθαι κέλομαι καὶ ἀνωγέμεν ἄλλους."

τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Εὐρύμαχος, Πολύβου πάϊς, ἀντίον ηὔδα·

"κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια, 435

θάρσει· μή τοι ταῦτα μετὰ φρεσὶ σῇσι μελόντων.

οὐκ ἔσθ᾽ οὗτος ἀνὴρ οὐδ᾽ ἔσσεται οὐδὲ γένηται,

ὅς κεν Τηλεμάχῳ σῷ υἱέϊ χεῖρας ἐποίσει

ζώοντός γ᾽ ἐμέθεν καὶ ἐπὶ χθονὶ δερκομένοιο.

ὧδε γὰρ ἐξερέω, καὶ μὴν τετελεσμένον ἔσται· 440

αἶψά οἱ αἷμα κελαινὸν ἐρωήσει περὶ δουρὶ

ἡμετέρῳ, ἐπεὶ ἦ καὶ ἐμὲ πτολίπορθος Ὀδυσσεὺς

πολλάκι γούνασιν οἷσιν ἐφεσσάμενος κρέας ὀπτὸν

ἐν χείρεσσιν ἔθηκεν, ἐπέσχε τε οἶνον ἐρυθρόν.

τῷ μοι Τηλέμαχος πάντων πολὺ φίλτατός ἐστιν 445

ἀνδρῶν, οὐδέ τί μιν θάνατον τρομέεσθαι ἄνωγα

ἔκ γε μνηστήρων· θεόθεν δ᾽ οὐκ ἔστ᾽ ἀλέασθαι."

ὣς φάτο θαρσύνων, τῷ δ᾽ ἤρτυεν αὐτὸς ὄλεθρον.

ἡ μὲν ἄρ᾽ εἰσαναβᾶσ᾽ ὑπερώϊα σιγαλόεντα

κλαῖεν ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆα, φίλον πόσιν, ὄφρα οἱ ὕπνον 450

ἡδὺν ἐπὶ βλεφάροισι βάλε γλαυκῶπις Ἀθήνη.

ἑσπέριος δ᾽ Ὀδυσῆϊ καὶ υἱέϊ δῖος ὑφορβὸς

ἤλυθεν· οἱ δ᾽ ἄρα δόρπον ἐπισταδὸν ὡπλίζοντο,

σῦν ἱερεύσαντες ἐνιαύσιον. αὐτὰρ Ἀθήνη,

ἄγχι παρισταμένη, Λαερτιάδην Ὀδυσῆα 455

ῥάβδῳ πεπληγυῖα πάλιν ποίησε γέροντα,

λυγρὰ δὲ εἵματα ἕσσε περὶ χροΐ, μή ἑ συβώτης

γνοίη ἐσάντα ἰδὼν καὶ ἐχέφρονι Πηνελοπείῃ

ἔλθοι ἀπαγγέλλων μηδὲ φρεσὶν εἰρύσσαιτο.

τὸν καὶ Τηλέμαχος πρότερος πρὸς μῦθον ἔειπεν· 460

"ἦλθες, δῖ᾽ Εὔμαιε. τί δὴ κλέος ἔστ᾽ ἀνὰ ἄστυ;

ἦ ῥ᾽ ἤδη μνηστῆρες ἀγήνορες ἔνδον ἔασιν

ἐκ λόχου, ἦ ἔτι μ᾽ αὖτ᾽ εἰρύαται οἴκαδ᾽ ἰόντα;"

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·

"οὐκ ἔμελέν μοι ταῦτα μεταλλῆσαι καὶ ἐρέσθαι 465

ἄστυ καταβλώσκοντα· τάχιστά με θυμὸς ἀνώγει

ἀγγελίην εἰπόντα πάλιν δεῦρ᾽ ἀπονέεσθαι.

ὡμήρησε δέ μοι παρ᾽ ἑταίρων ἄγγελος ὠκύς,

κῆρυξ, ὃς δὴ πρῶτος ἔπος σῇ μητρὶ ἔειπεν.

ἄλλο δέ τοι τό γε οἶδα· τὸ γὰρ ἴδον ὀφθαλμοῖσιν. 470

ἤδη ὑπὲρ πόλιος, ὅθι θ᾽ Ἕρμαιος λόφος ἐστίν,

ἦα κιών, ὅτε νῆα θοὴν ἰδόμην κατιοῦσαν

ἐς λιμέν᾽ ἡμέτερον· πολλοὶ δ᾽ ἔσαν ἄνδρες ἐν αὐτῇ,

βεβρίθει δὲ σάκεσσι καὶ ἔγχεσιν ἀμφιγύοισι·

καὶ σφέας ὠΐσθην τοὺς ἔμμεναι, οὐδέ τι οἶδα." 475

ὣς φάτο, μείδησεν δ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο

ἐς πατέρ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ἰδών, ἀλέεινε δ᾽ ὑφορβόν.

οἱ δ᾽ ἐπεὶ οὖν παύσαντο πόνου τετύκοντό τε δαῖτα,

δαίνυντ᾽, οὐδέ τι θυμὸς ἐδεύετο δαιτὸς ἐΐσης.

αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο, 480

κοίτου τε μνήσαντο καὶ ὕπνου δῶρον ἕλοντο.

Ραψωδία ρ : Τηλεμάχου ἐπάνοδος πρὸς Ἰθάκην.

ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,

δὴ τότ᾽ ἔπειθ᾽ ὑπὸ ποσσὶν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα

Τηλέμαχος, φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο,

εἵλετο δ᾽ ἄλκιμον ἔγχος, ὅ οἱ παλάμηφιν ἀρήρει,

ἄστυδε ἱέμενος, καὶ ἑὸν προσέειπε συβώτην· 5

"ἄττ᾽, ἦ τοι μὲν ἐγὼν εἶμ᾽ ἐς πόλιν, ὄφρα με μήτηρ

ὄψεται· οὐ γάρ μιν πρόσθεν παύσεσθαι ὀΐω

κλαυθμοῦ τε στυγεροῖο γόοιό τε δακρυόεντος,

πρίν γ᾽ αὐτόν με ἴδηται· ἀτὰρ σοί γ᾽ ὧδ᾽ ἐπιτέλλω.

τὸν ξεῖνον δύστηνον ἄγ᾽ ἐς πόλιν, ὄφρ᾽ ἂν ἐκεῖθι 10

δαῖτα πτωχεύῃ· δώσει δέ οἱ ὅς κ᾽ ἐθέλῃσι

πύρνον καὶ κοτύλην· ἐμὲ δ᾽ οὔ πως ἔστιν ἅπαντας

ἀνθρώπους ἀνέχεσθαι, ἔχοντά περ ἄλγεα θυμῷ·

ὁ ξεῖνος δ᾽ εἴ περ μάλα μηνίει, ἄλγιον αὐτῷ

ἔσσεται· ἦ γὰρ ἐμοὶ φίλ᾽ ἀληθέα μυθήσασθαι." 15

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"ὦ φίλος, οὐδέ τοι αὐτὸς ἐρύκεσθαι μενεαίνω·

πτωχῷ βέλτερόν ἐστι κατὰ πτόλιν ἠὲ κατ᾽ ἀγροὺς

δαῖτα πτωχεύειν· δώσει δέ μοι ὅς κ᾽ ἐθέλῃσιν.

οὐ γὰρ ἐπὶ σταθμοῖσι μένειν ἔτι τηλίκος εἰμί, 20

ὥστ᾽ ἐπιτειλαμένῳ σημάντορι πάντα πιθέσθαι.

ἀλλ᾽ ἔρχευ· ἐμὲ δ᾽ ἄξει ἀνὴρ ὅδε, τὸν σὺ κελεύεις,

αὐτίκ᾽ ἐπεί κε πυρὸς θερέω ἀλέη τε γένηται.

αἰνῶς γὰρ τάδε εἵματ᾽ ἔχω κακά· μή με δαμάσσῃ

στίβη ὑπηοίη· ἕκαθεν δέ τε ἄστυ φάτ᾽ εἶναι." 25

ὣς φάτο, Τηλέμαχος δὲ διὰ σταθμοῖο βεβήκει,

κραιπνὰ ποσὶ προβιβάς, κακὰ δὲ μνηστῆρσι φύτευεν.

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἵκανε δόμους εὖ ναιετάοντας,

ἔγχος μέν ῥ᾽ ἔστησε φέρων πρὸς κίονα μακρήν,

αὐτὸς δ᾽ εἴσω ἴεν καὶ ὑπέρβη λάϊνον οὐδόν. 30

τὸν δὲ πολὺ πρώτη εἶδε τροφὸς Εὐρύκλεια,

κώεα καστορνῦσα θρόνοις ἔνι δαιδαλέοισι,

δακρύσασα δ᾽ ἔπειτ᾽ ἰθὺς κίεν· ἀμφὶ δ᾽ ἄρ᾽ ἄλλαι

δμῳαὶ Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος ἠγερέθοντο,

καὶ κύνεον ἀγαπαζόμεναι κεφαλήν τε καὶ ὤμους. 35

ἡ δ᾽ ἴεν ἐκ θαλάμοιο περίφρων Πηνελόπεια,

Ἀρτέμιδι ἰκέλη ἠὲ χρυσέῃ Ἀφροδίτῃ,

ἀμφὶ δὲ παιδὶ φίλῳ βάλε πήχεε δακρύσασα,

κύσσε δέ μιν κεφαλήν τε καὶ ἄμφω φάεα καλά,

καί ῥ᾽ ὀλοφυρομένη ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· 40

"ἦλθες, Τηλέμαχε, γλυκερὸν φάος. οὔ σ᾽ ἔτ᾽ ἐγώ γε

ὄψεσθαι ἐφάμην, ἐπεὶ ᾤχεο νηῒ Πύλονδε

λάθρη, ἐμεῦ ἀέκητι, φίλου μετὰ πατρὸς ἀκουήν.

ἀλλ᾽ ἄγε μοι κατάλεξον ὅπως ἤντησας ὀπωπῆς."

τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· 45

"μῆτερ ἐμή, μή μοι γόον ὄρνυθι μηδέ μοι ἦτορ

ἐν στήθεσσιν ὄρινε φυγόντι περ αἰπὺν ὄλεθρον·

ἀλλ᾽ ὑδρηναμένη, καθαρὰ χροῒ εἵμαθ᾽ ἑλοῦσα,

εἰς ὑπερῷ᾽ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶν

εὔχεο πᾶσι θεοῖσι τεληέσσας ἑκατόμβας 50

ῥέξειν, αἴ κέ ποθι Ζεὺς ἄντιτα ἔργα τελέσσῃ.

αὐτὰρ ἐγὼν ἀγορὴν ἐσελεύσομαι, ὄφρα καλέσσω

ξεῖνον, ὅτις μοι κεῖθεν ἅμ᾽ ἕσπετο δεῦρο κιόντι.

τὸν μὲν ἐγὼ προὔπεμψα σὺν ἀντιθέοις ἑτάροισι,

Πείραιον δέ μιν ἠνώγεα προτὶ οἶκον ἄγοντα 55

ἐνδυκέως φιλέειν καὶ τιέμεν, εἰς ὅ κεν ἔλθω."

ὣς ἄρ᾽ ἐφώνησεν, τῇ δ᾽ ἄπτερος ἔπλετο μῦθος.

ἡ δ᾽ ὑδρηναμένη, καθαρὰ χροῒ εἵμαθ᾽ ἑλοῦσα,

εὔχετο πᾶσι θεοῖσι τεληέσσας ἑκατόμβας

ῥέξειν, αἴ κέ ποθι Ζεὺς ἄντιτα ἔργα τελέσσῃ. 60

Τηλέμαχος δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα διὲκ μεγάροιο βεβήκει

ἔγχος ἔχων· ἅμα τῷ γε δύω κύνες ἀργοὶ ἕποντο.

θεσπεσίην δ᾽ ἄρα τῷ γε χάριν κατέχευεν Ἀθήνη·

τὸν δ᾽ ἄρα πάντες λαοὶ ἐπερχόμενον θηεῦντο.

ἀμφὶ δέ μιν μνηστῆρες ἀγήνορες ἠγερέθοντο 65

ἔσθλ᾽ ἀγορεύοντες, κακὰ δὲ φρεσὶ βυσσοδόμευον.

αὐτὰρ ὁ τῶν μὲν ἔπειτα ἀλεύατο πουλὺν ὅμιλον,

ἀλλ᾽ ἵνα Μέντωρ ἧστο καὶ Ἄντιφος ἠδ᾽ Ἁλιθέρσης,

οἵ τε οἱ ἐξ ἀρχῆς πατρώϊοι ἦσαν ἑταῖροι,

ἔνθα καθέζετ᾽ ἰών· τοὶ δ᾽ ἐξερέεινον ἕκαστα. 70

τοῖσι δὲ Πείραιος δουρικλυτὸς ἐγγύθεν ἦλθεν

ξεῖνον ἄγων ἀγορήνδε διὰ πτόλιν· οὐδ᾽ ἄρ᾽ ἔτι δὴν

Τηλέμαχος ξείνοιο ἑκὰς τράπετ᾽, ἀλλὰ παρέστη.

τὸν καὶ Πείραιος πρότερος πρὸς μῦθον ἔειπε·

"Τηλέμαχ᾽, αἶψ᾽ ὄτρυνον ἐμὸν ποτὶ δῶμα γυναῖκας, 75

ὥς τοι δῶρ᾽ ἀποπέμψω, ἅ τοι Μενέλαος ἔδωκε."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"Πείραι᾽, οὐ γάρ τ᾽ ἴδμεν ὅπως ἔσται τάδε ἔργα.

εἴ κεν ἐμὲ μνηστῆρες ἀγήνορες ἐν μεγάροισι

λάθρη κτείναντες πατρώϊα πάντα δάσωνται, 80

αὐτὸν ἔχοντά σε βούλομ᾽ ἐπαυρέμεν, ἤ τινα τῶνδε·

εἰ δέ κ᾽ ἐγὼ τούτοισι φόνον καὶ κῆρα φυτεύσω,

δὴ τότε μοι χαίροντι φέρειν πρὸς δώματα χαίρων."

ὣς εἰπὼν ξεῖνον ταλαπείριον ἦγεν ἐς οἶκον.

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἵκοντο δόμους εὖ ναιετάοντας, 85

χλαίνας μὲν κατέθεντο κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε,

ἐς δ᾽ ἀσαμίνθους βάντες ἐϋξέστας λούσαντο.

τοὺς δ᾽ ἐπεὶ οὖν δμῳαὶ λοῦσαν καὶ χρῖσαν ἐλαίῳ,

ἀμφὶ δ᾽ ἄρα χλαίνας οὔλας βάλον ἠδὲ χιτῶνας,

ἔκ ῥ᾽ ἀσαμίνθων βάντες ἐπὶ κλισμοῖσι καθῖζον. 90

χέρνιβα δ᾽ ἀμφίπολος προχόῳ ἐπέχευε φέρουσα

καλῇ χρυσείῃ, ὑπὲρ ἀργυρέοιο λέβητος,

νίψασθαι· παρὰ δὲ ξεστὴν ἐτάνυσσε τράπεζαν.

σῖτον δ᾽ αἰδοίη ταμίη παρέθηκε φέρουσα,

εἴδατα πόλλ᾽ ἐπιθεῖσα, χαριζομένη παρεόντων. 95

μήτηρ δ᾽ ἀντίον ἷζε παρὰ σταθμὸν μεγάροιο

κλισμῷ κεκλιμένη, λέπτ᾽ ἠλάκατα στρωφῶσα.

οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον,

αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος ἐξ ἔρον ἕντο,

τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε περίφρων Πηνελόπεια· 100

"Τηλέμαχ᾽, ἦ τοι ἐγὼν ὑπερώϊον εἰσαναβᾶσα

λέξομαι εἰς εὐνήν, ἥ μοι στονόεσσα τέτυκται,

αἰεὶ δάκρυσ᾽ ἐμοῖσι πεφυρμένη, ἐξ οὗ Ὀδυσσεὺς

ᾤχεθ᾽ ἅμ᾽ Ἀτρεΐδῃσιν ἐς Ἴλιον· οὐδέ μοι ἔτλης,

πρὶν ἐλθεῖν μνηστῆρας ἀγήνορας ἐς τόδε δῶμα, 105

νόστον σοῦ πατρὸς σάφα εἰπέμεν, εἴ που ἄκουσας."

τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"τοιγὰρ ἐγώ τοι, μῆτερ, ἀληθείην καταλέξω.

ᾠχόμεθ᾽ ἔς τε Πύλον καὶ Νέστορα, ποιμένα λαῶν·

δεξάμενος δέ με κεῖνος ἐν ὑψηλοῖσι δόμοισιν 110

ἐνδυκέως ἐφίλει, ὡς εἴ τε πατὴρ ἑὸν υἱὸν

ἐλθόντα χρόνιον νέον ἄλλοθεν· ὣς ἐμὲ κεῖνος

ἐνδυκέως ἐκόμιζε σὺν υἱάσι κυδαλίμοισιν.

αὐτὰρ Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος οὔ ποτ᾽ ἔφασκεν,

ζωοῦ οὐδὲ θανόντος, ἐπιχθονίων τευ ἀκοῦσαι· 115

ἀλλά μ᾽ ἐς Ἀτρεΐδην, δουρικλειτὸν Μενέλαον,

ἵπποισι προὔπεμψε καὶ ἅρμασι κολλητοῖσιν.

ἔνθ᾽ ἴδον Ἀργείην Ἑλένην, ἧς εἵνεκα πολλὰ

Ἀργεῖοι Τρῶές τε θεῶν ἰότητι μόγησαν.

εἴρετο δ᾽ αὐτίκ᾽ ἔπειτα βοὴν ἀγαθὸς Μενέλαος 120

ὅττευ χρηΐζων ἱκόμην Λακεδαίμονα δῖαν·

αὐτὰρ ἐγὼ τῷ πᾶσαν ἀληθείην κατέλεξα·

καὶ τότε δή με ἔπεσσιν ἀμειβόμενος προσέειπεν·

"ὢ πόποι, ἦ μάλα δὴ κρατερόφρονος ἀνδρὸς ἐν εὐνῇ

ἤθελον εὐνηθῆναι, ἀνάλκιδες αὐτοὶ ἐόντες. 125

ὡς δ᾽ ὁπότ᾽ ἐν ξυλόχῳ ἔλαφος κρατεροῖο λέοντος

νεβροὺς κοιμήσασα νεηγενέας γαλαθηνοὺς

κνημοὺς ἐξερέῃσι καὶ ἄγκεα ποιήεντα

βοσκομένη, ὁ δ᾽ ἔπειτα ἑὴν εἰσήλυθεν εὐνήν,

ἀμφοτέροισι δὲ τοῖσιν ἀεικέα πότμον ἐφῆκεν, 130

ὣς Ὀδυσεὺς κείνοισιν ἀεικέα πότμον ἐφήσει.

αἲ γάρ, Ζεῦ τε πάτερ καὶ Ἀθηναίη καὶ Ἄπολλον,

τοῖος ἐὼν οἷός ποτ᾽ ἐϋκτιμένῃ ἐνὶ Λέσβῳ

ἐξ ἔριδος Φιλομηλεΐδῃ ἐπάλαισεν ἀναστάς,

κὰδ δ᾽ ἔβαλε κρατερῶς, κεχάροντο δὲ πάντες Ἀχαιοί, 135

τοῖος ἐὼν μνηστῆρσιν ὁμιλήσειεν Ὀδυσσεύς·

πάντες κ᾽ ὠκύμοροί τε γενοίατο πικρόγαμοί τε.

ταῦτα δ᾽ ἅ μ᾽ εἰρωτᾷς καὶ λίσσεαι, οὐκ ἂν ἐγώ γε

ἄλλα παρὲξ εἴποιμι παρακλιδὸν οὐδ᾽ ἀπατήσω,

ἀλλὰ τὰ μέν μοι ἔειπε γέρων ἅλιος νημερτής, 140

τῶν οὐδέν τοι ἐγὼ κρύψω ἔπος οὐδ᾽ ἐπικεύσω.

φῆ μιν ὅ γ᾽ ἐν νήσῳ ἰδέειν κρατέρ᾽ ἄλγε᾽ ἔχοντα,

νύμφης ἐν μεγάροισι Καλυψοῦς, ἥ μιν ἀνάγκῃ

ἴσχει· ὁ δ᾽ οὐ δύναται ἣν πατρίδα γαῖαν ἱκέσθαι.

οὐ γάρ οἱ πάρα νῆες ἐπήρετμοι καὶ ἑταῖροι, 145

οἵ κέν μιν πέμποιεν ἐπ᾽ εὐρέα νῶτα θαλάσσης"

"ὣς ἔφατ᾽ Ἀτρεΐδης, δουρικλειτὸς Μενέλαος.

ταῦτα τελευτήσας νεόμην· ἔδοσαν δέ μοι οὖρον

ἀθάνατοι, τοί μ᾽ ὦκα φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἔπεμψαν."

ὣς φάτο, τῇ δ᾽ ἄρα θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ὄρινε. 150

τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε Θεοκλύμενος θεοειδής·

"ὦ γύναι αἰδοίη Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος,

ἦ τοι ὅ γ᾽ οὐ σάφα οἶδεν, ἐμεῖο δὲ σύνθεο μῦθον·

ἀτρεκέως γάρ σοι μαντεύσομαι οὐδ᾽ ἐπικεύσω·

ἴστω νῦν Ζεὺς πρῶτα θεῶν, ξενίη τε τράπεζα 155

ἱστίη τ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ἣν ἀφικάνω,

ὡς ἦ τοι Ὀδυσεὺς ἤδη ἐν πατρίδι γαίῃ,

ἥμενος ἢ ἕρπων, τάδε πευθόμενος κακὰ ἔργα,

ἔστιν, ἀτὰρ μνηστῆρσι κακὸν πάντεσσι φυτεύει·

τοῖον ἐγὼν οἰωνὸν ἐϋσσέλμου ἐπὶ νηὸς 160

ἥμενος ἐφρασάμην καὶ Τηλεμάχῳ ἐγεγώνευν."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"αἲ γὰρ τοῦτο, ξεῖνε, ἔπος τετελεσμένον εἴη·

τῷ κε τάχα γνοίης φιλότητά τε πολλά τε δῶρα

ἐξ ἐμεῦ, ὡς ἄν τίς σε συναντόμενος μακαρίζοι." 165

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,

μνηστῆρες δὲ πάροιθεν Ὀδυσσῆος μεγάροιο

δίσκοισιν τέρποντο καὶ αἰγανέῃσιν ἱέντες,

ἐν τυκτῷ δαπέδῳ, ὅθι περ πάρος ὕβριν ἔχοντες.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ δείπνηστος ἔην καὶ ἐπήλυθε μῆλα 170

πάντοθεν ἐξ ἀγρῶν, οἱ δ᾽ ἤγαγον οἳ τὸ πάρος περ,

καὶ τότε δή σφιν ἔειπε Μέδων· ὃς γάρ ῥα μάλιστα

ἥνδανε κηρύκων, καὶ σφιν παρεγίγνετο δαιτί·

"κοῦροι, ἐπεὶ δὴ πάντες ἐτέρφθητε φρέν᾽ ἀέθλοις,

ἔρχεσθε πρὸς δώμαθ᾽, ἵν᾽ ἐντυνώμεθα δαῖτα· 175

οὐ μὲν γάρ τι χέρειον ἐν ὥρῃ δεῖπνον ἑλέσθαι."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἀνστάντες ἔβαν πείθοντό τε μύθῳ.

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἵκοντο δόμους εὖ ναιετάοντας,

χλαίνας μὲν κατέθεντο κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε,

οἱ δ᾽ ἱέρευον ὄϊς μεγάλους καὶ πίονας αἶγας, 180

ἵρευον δὲ σύας σιάλους καὶ βοῦν ἀγελαίην,

δαῖτ᾽ ἐντυνόμενοι. τοὶ δ᾽ ἐξ ἀγροῖο πόλινδε

ὠτρύνοντ᾽ Ὀδυσεύς τ᾽ ἰέναι καὶ δῖος ὑφορβός.

τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν·

"ξεῖν᾽, ἐπεὶ ἂρ δὴ ἔπειτα πόλινδ᾽ ἰέναι μενεαίνεις 185

σήμερον, ὡς ἐπέτελλεν ἄναξ ἐμός--ἦ σ᾽ ἂν ἐγώ γε

αὐτοῦ βουλοίμην σταθμῶν ῥυτῆρα λιπέσθαι·

ἀλλὰ τὸν αἰδέομαι καὶ δείδια, μή μοι ὀπίσσω

νεικείῃ· χαλεπαὶ δέ τ᾽ ἀνάκτων εἰσὶν ὁμοκλαί--

ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ἴομεν· δὴ γὰρ μέμβλωκε μάλιστα 190

ἦμαρ, ἀτὰρ τάχα τοι ποτὶ ἕσπερα ῥίγιον ἔσται."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"γιγνώσκω, φρονέω· τά γε δὴ νοέοντι κελεύεις.

ἀλλ᾽ ἴομεν, σὺ δ᾽ ἔπειτα διαμπερὲς ἡγεμόνευε.

δὸς δέ μοι, εἴ ποθί τοι ῥόπαλον τετμημένον ἐστίν, 195

σκηρίπτεσθ᾽, ἐπεὶ ἦ φατ᾽ ἀρισφαλέ᾽ ἔμμεναι οὐδόν."

ἦ ῥα καὶ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἀεικέα βάλλετο πήρην,

πυκνὰ ῥωγαλέην· ἐν δὲ στρόφος ἦεν ἀορτήρ·

Εὔμαιος δ᾽ ἄρα οἱ σκῆπτρον θυμαρὲς ἔδωκε.

τὼ βήτην, σταθμὸν δὲ κύνες καὶ βώτορες ἄνδρες 200

ῥύατ᾽ ὄπισθε μένοντες· ὁ δ᾽ ἐς πόλιν ἦγεν ἄνακτα

πτωχῷ λευγαλέῳ ἐναλίγκιον ἠδὲ γέροντι,

σκηπτόμενον· τὰ δὲ λυγρὰ περὶ χροῒ εἵματα ἕστο.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ στείχοντες ὁδὸν κάτα παιπαλόεσσαν

ἄστεος ἐγγὺς ἔσαν καὶ ἐπὶ κρήνην ἀφίκοντο 205

τυκτὴν καλλίροον, ὅθεν ὑδρεύοντο πολῖται,

τὴν ποίησ᾽ Ἴθακος καὶ Νήριτος ἠδὲ Πολύκτωρ·

ἀμφὶ δ᾽ ἄρ᾽ αἰγείρων ὑδατοτρεφέων ἦν ἄλσος,

πάντοσε κυκλοτερές, κατὰ δὲ ψυχρὸν ῥέεν ὕδωρ

ὑψόθεν ἐκ πέτρης· βωμὸς δ᾽ ἐφύπερθε τέτυκτο 210

νυμφάων, ὅθι πάντες ἐπιρρέζεσκον ὁδῖται·

ἔνθα σφέας ἐκίχαν᾽ υἱὸς Δολίοιο Μελανθεὺς

αἶγας ἄγων, αἳ πᾶσι μετέπρεπον αἰπολίοισι,

δεῖπνον μνηστήρεσσι· δύω δ᾽ ἅμ᾽ ἕποντο νομῆες.

τοὺς δὲ ἰδὼν νείκεσσεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν, 215

ἔκπαγλον καὶ ἀεικές· ὄρινε δὲ κῆρ Ὀδυσῆος·

"νῦν μὲν δὴ μάλα πάγχυ κακὸς κακὸν ἡγηλάζει,

ὡς αἰεὶ τὸν ὁμοῖον ἄγει θεὸς ὡς τὸν ὁμοῖν.

πῇ δὴ τόνδε μολοβρὸν ἄγεις, ἀμέγαρτε συβῶτα,

πτωχὸν ἀνιηρόν δαιτῶν ἀπολυμαντῆρα; 220

ὃς πολλῇς φλιῇσι παραστὰς θλίψεται ὤμους,

αἰτίζων ἀκόλους, οὐκ ἄορας οὐδὲ λέβητας·

τόν κ᾽ εἴ μοι δοίης σταθμῶν ῥυτῆρα γενέσθαι

σηκοκόρον τ᾽ ἔμεναι θαλλόν τ᾽ ἐρίφοισι φορῆναι,

καί κεν ὀρὸν πίνων μεγάλην ἐπιγουνίδα θεῖτο. 225

ἀλλ᾽ ἐπεὶ οὖν δὴ ἔργα κάκ᾽ ἔμμαθεν, οὐκ ἐθελήσει

ἔργον ἐποίχεσθαι, ἀλλὰ πτώσσων κατὰ δῆμον

βούλεται αἰτίζων βόσκειν ἣν γαστέρ᾽ ἄναλτον.

ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται·

αἴ κ᾽ ἔλθῃ πρὸς δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο, 230

πολλά οἱ ἀμφὶ κάρη σφέλα ἀνδρῶν ἐκ παλαμάων

πλευραὶ ἀποτρίψουσι δόμον κάτα βαλλομένοιο."

ὣς φάτο, καὶ παριὼν λὰξ ἔνθορεν ἀφραδίῃσιν

ἰσχίῳ· οὐδέ μιν ἐκτὸς ἀταρπιτοῦ ἐστυφέλιξεν,

ἀλλ᾽ ἔμεν᾽ ἀσφαλέως· ὁ δὲ μερμήριξεν Ὀδυσσεὺς 235

ἠὲ μεταΐξας ῥοπάλῳ ἐκ θυμὸν ἕλοιτο,

ἦ πρὸς γῆν ἐλάσειε κάρη ἀμφουδὶς ἀείρας.

ἀλλ᾽ ἐπετόλμησε, φρεσὶ δ᾽ ἔσχετο· τὸν δὲ συβώτης

νείκεσ᾽ ἐσάντα ἰδών, μέγα δ᾽ εὔξατο χεῖρας ἀνασχών·

"νύμφαι κρηναῖαι, κοῦραι Διός, εἴ ποτ᾽ Ὀδυσσεὺς 240

ὔμμ᾽ ἐπὶ μηρί᾽ ἔκηε, καλύψας πίονι δημῷ,

ἀρνῶν ἠδ᾽ ἐρίφων, τόδε μοι κρηήνατ᾽ ἐέλδωρ,

ὡς ἔλθοι μὲν κεῖνος ἀνήρ, ἀγάγοι δέ ἑ δαίμων·

τῷ κέ τοι ἀγλαΐας γε διασκεδάσειεν ἁπάσας,

τὰς νῦν ὑβρίζων φορέεις, ἀλαλήμενος αἰεὶ 245

ἄστυ κάτ᾽· αὐτὰρ μῆλα κακοὶ φθείρουσι νομῆες."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε Μελάνθιος, αἰπόλος αἰγῶν·

"ὢ πόποι, οἶον ἔειπε κύων ὀλοφώϊα εἰδώς,

τόν ποτ᾽ ἐγὼν ἐπὶ νηὸς ἐϋσσέλμοιο μελαίνης

ἄξω τῆλ᾽ Ἰθάκης, ἵνα μοι βίοτον πολὺν ἄλφοι. 250

αἲ γὰρ Τηλέμαχον βάλοι ἀργυρότοξος Ἀπόλλων

σήμερον ἐν μεγάροις, ἢ ὑπὸ μνηστῆρσι δαμείη,

ὡς Ὀδυσῆΐ γε τηλοῦ ἀπώλετο νόστιμον ἦμαρ."

ὣς εἰπὼν τοὺς μὲν λίπεν αὐτοῦ ἦκα κιόντας,

αὐτὰρ ὁ βῆ, μάλα δ᾽ ὦκα δόμους ἵκανεν ἄνακτος. 255

αὐτίκα δ᾽ εἴσω ἴεν, μετὰ δὲ μνηστῆρσι καθῖζεν,

ἀντίον Εὐρυμάχου· τὸν γὰρ φιλέεσκε μάλιστα.

τῷ πάρα μὲν κρειῶν μοῖραν θέσαν οἳ πονέοντο,

σῖτον δ᾽ αἰδοίη ταμίη παρέθηκε φέρουσα

ἔδμεναι. ἀγχίμολον δ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ δῖος ὑφορβὸς 260

στήτην ἐρχομένω, περὶ δέ σφεας ἤλυθ᾽ ἰωὴ

φόρμιγγος γλαφυρῆς· ἀνὰ γάρ σφισι βάλλετ᾽ ἀείδειν

Φήμιος· αὐτὰρ ὁ χειρὸς ἑλὼν προσέειπε συβώτην·

"Εὔμαι᾽, ἦ μάλα δὴ τάδε δώματα κάλ᾽ Ὀδυσῆος,

ῥεῖα δ᾽ ἀρίγνωτ᾽ ἐστὶ καὶ ἐν πολλοῖσιν ἰδέσθαι. 265

ἐξ ἑτέρων ἕτερ᾽ ἐστίν, ἐπήσκηται δέ οἱ αὐλὴ

τοίχῳ καὶ θριγκοῖσι, θύραι δ᾽ εὐερκέες εἰσὶ

δικλίδες· οὐκ ἄν τίς μιν ἀνὴρ ὑπεροπλίσσαιτο.

γιγνώσκω δ᾽ ὅτι πολλοὶ ἐν αὐτῷ δαῖτα τίθενται

ἄνδρες, ἐπεὶ κνίση μὲν ἀνήνοθεν, ἐν δέ τε φόρμιγξ 270

ἠπύει, ἣν ἄρα δαιτὶ θεοὶ ποίησαν ἑταίρην."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·

"ῥεῖ᾽ ἔγνως, ἐπεὶ οὐδὲ τά τ᾽ ἄλλα πέρ ἐσσ᾽ ἀνοήμων.

ἀλλ᾽ ἄγε δὴ φραζώμεθ᾽ ὅπως ἔσται τάδε ἔργα.

ἠὲ σὺ πρῶτος ἔσελθε δόμους εὖ ναιετάοντας, 275

δύσεο δὲ μνηστῆρας, ἐγὼ δ᾽ ὑπολείψομαι αὐτοῦ·

εἰ δ᾽ ἐθέλεις, ἐπίμεινον, ἐγὼ δ᾽ εἶμι προπάροιθε·

μηδὲ σὺ δηθύνειν, μή τίς σ᾽ ἔκτοσθε νοήσας

ἢ βάλῃ ἢ ἐλάσῃ· τὰ δέ σε φράζεσθαι ἄνωγα."

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς· 280

γιγνώσκω, φρονέω· τά γε δὴ νοέοντι κελεύεις.

ἀλλ᾽ ἔρχευ προπάροιθεν, ἐγὼ δ᾽ ὑπολείψομαι αὐτοῦ.

οὐ γάρ τι πληγέων ἀδαήμων οὐδὲ βολάων·

τολμήεις μοι θυμός, ἐπεὶ κακὰ πολλὰ πέπονθα

κύμασι καὶ πολέμῳ· μετὰ καὶ τόδε τοῖσι γενέσθω· 285

γαστέρα δ᾽ οὔ πως ἔστιν ἀποκρύψαι μεμαυῖαν,

οὐλομένην, ἣ πολλὰ κάκ᾽ ἀνθρώποισι δίδωσι,

τῆς ἕνεκεν καὶ νῆες ἐΰζυγοι ὁπλίζονται

πόντον ἐπ᾽ ἀτρύγετον, κακὰ δυσμενέεσσι φέρουσαι."

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον· 290

ἂν δὲ κύων κεφαλήν τε καὶ οὔατα κείμενος ἔσχεν,

Ἄργος, Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος, ὅν ῥά ποτ᾽ αὐτὸς

θρέψε μέν, οὐδ᾽ ἀπόνητο, πάρος δ᾽ εἰς Ἴλιον ἱρὴν

ᾤχετο. τὸν δὲ πάροιθεν ἀγίνεσκον νέοι ἄνδρες

αἶγας ἐπ᾽ ἀγροτέρας ἠδὲ πρόκας ἠδὲ λαγωούς· 295

δὴ τότε κεῖτ᾽ ἀπόθεστος ἀποιχομένοιο ἄνακτος,

ἐν πολλῇ κόπρῳ, ἥ οἱ προπάροιθε θυράων

ἡμιόνων τε βοῶν τε ἅλις κέχυτ᾽, ὄφρ᾽ ἂν ἄγοιεν

δμῶες Ὀδυσσῆος τέμενος μέγα κοπρήσοντες·

ἔνθα κύων κεῖτ᾽ Ἄργος, ἐνίπλειος κυνοραιστέων. 300

δὴ τότε γ᾽, ὡς ἐνόησεν Ὀδυσσέα ἐγγὺς ἐόντα,

οὐρῇ μέν ῥ᾽ ὅ γ᾽ ἔσηνε καὶ οὔατα κάββαλεν ἄμφω,

ἆσσον δ᾽ οὐκέτ᾽ ἔπειτα δυνήσατο οἷο ἄνακτος

ἐλθέμεν· αὐτὰρ ὁ νόσφιν ἰδὼν ἀπομόρξατο δάκρυ,

ῥεῖα λαθὼν Εὔμαιον, ἄφαρ δ᾽ ἐρεείνετο μύθῳ· 305

"Εὔμαι᾽, ἦ μάλα θαῦμα, κύων ὅδε κεῖτ᾽ ἐνὶ κόπρῳ.

καλὸς μὲν δέμας ἐστίν, ἀτὰρ τόδε γ᾽ οὐ σάφα οἶδα,

εἰ δὴ καὶ ταχὺς ἔσκε θέειν ἐπὶ εἴδεϊ τῷδε,

ἦ αὔτως οἷοί τε τραπεζῆες κύνες ἀνδρῶν

γίγνοντ᾽· ἀγλαΐης δ᾽ ἕνεκεν κομέουσιν ἄνακτες." 310

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·

"καὶ λίην ἀνδρός γε κύων ὅδε τῆλε θανόντος.

εἰ τοιόσδ᾽ εἴη ἠμὲν δέμας ἠδὲ καὶ ἔργα,

οἷόν μιν Τροίηνδε κιὼν κατέλειπεν Ὀδυσσεύς,

αἶψά κε θηήσαιο ἰδὼν ταχυτῆτα καὶ ἀλκήν. 315

οὐ μὲν γάρ τι φύγεσκε βαθείης βένθεσιν ὕλης

κνώδαλον, ὅττι δίοιτο· καὶ ἴχνεσι γὰρ περιῄδη·

νῦν δ᾽ ἔχεται κακότητι, ἄναξ δέ οἱ ἄλλοθι πάτρης

ὤλετο, τὸν δὲ γυναῖκες ἀκηδέες οὐ κομέουσι.

δμῶες δ᾽, εὖτ᾽ ἂν μηκέτ᾽ ἐπικρατέωσιν ἄνακτες, 320

οὐκέτ᾽ ἔπειτ᾽ ἐθέλουσιν ἐναίσιμα ἐργάζεσθαι·

ἥμισυ γάρ τ᾽ ἀρετῆς ἀποαίνυται εὐρύοπα Ζεὺς

ἀνέρος, εὖτ᾽ ἄν μιν κατὰ δούλιον ἦμαρ ἕλῃσιν."

ὣς εἰπὼν εἰσῆλθε δόμους εὖ ναιετάοντας,

βῆ δ᾽ ἰθὺς μεγάροιο μετὰ μνηστῆρας ἀγαυούς. 325

Ἄργον δ᾽ αὖ κατὰ μοῖρ᾽ ἔλαβεν μέλανος θανάτοιο,

αὐτίκ᾽ ἰδόντ᾽ Ὀδυσῆα ἐεικοστῷ ἐνιαυτῷ.

τὸν δὲ πολὺ πρῶτος ἴδε Τηλέμαχος θεοειδὴς

ἐρχόμενον κατὰ δῶμα συβώτην, ὦκα δ᾽ ἔπειτα

νεῦσ᾽ ἐπὶ οἷ καλέσας· ὁ δὲ παπτήνας ἕλε δίφρον 330

κείμενον, ἔνθα τε δαιτρὸς ἐφίζεσκε κρέα πολλὰ

δαιόμενος μνηστῆρσι δόμον κάτα δαινυμένοισι·

τὸν κατέθηκε φέρων πρὸς Τηλεμάχοιο τράπεζαν

ἀντίον, ἔνθα δ᾽ ἄρ᾽ αὐτὸς ἐφέζετο· τῷ δ᾽ ἄρα κῆρυξ

μοῖραν ἑλὼν ἐτίθει κανέου τ᾽ ἐκ σῖτον ἀείρας. 335

ἀγχίμολον δὲ μετ᾽ αὐτὸν ἐδύσετο δώματ᾽ Ὀδυσσεύς,

πτωχῷ λευγαλέῳ ἐναλίγκιος ἠδὲ γέροντι,

σκηπτόμενος· τὰ δὲ λυγρὰ περὶ χροΐ εἵματα ἕστο.

ἷζε δ᾽ ἐπὶ μελίνου οὐδοῦ ἔντοσθε θυράων,

κλινάμενος σταθμῷ κυπαρισσίνῳ, ὅν ποτε τέκτων 340

ξέσσεν ἐπισταμένως καὶ ἐπὶ στάθμην ἴθυνεν.

Τηλέμαχος δ᾽ ἐπὶ οἷ καλέσας προσέειπε συβώτην,

ἄρτον τ᾽ οὖλον ἑλὼν περικαλλέος ἐκ κανέοιο

καὶ κρέας, ὥς οἱ χεῖρες ἐχάνδανον ἀμφιβαλόντι·

"δὸς τῷ ξείνῳ ταῦτα φέρων αὐτόν τε κέλευε 345

αἰτίζειν μάλα πάντας ἐποιχόμενον μνηστῆρας·

αἰδὼς δ᾽ οὐκ ἀγαθὴ κεχρημένῳ ἀνδρὶ παρεῖναι."

ὣς φάτο, βῆ δὲ συφορβός, ἐπεὶ τὸν μῦθον ἄκουσεν,

ἀγχοῦ δ᾽ ἱστάμενος ἔπεα πτερόεντ᾽ ἀγόρευε·

"Τηλέμαχός τοι, ξεῖνε, διδοῖ τάδε, καί σε κελεύει 350

αἰτίζειν μάλα πάντας ἐποιχόμενον μνηστῆρας·

αἰδῶ δ᾽ οὐκ ἀγαθήν φησ᾽ ἔμμεναι ἀνδρὶ προΐκτῃ."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"Ζεῦ ἄνα, Τηλέμαχόν μοι ἐν ἀνδράσιν ὄλβιον εἶναι,

καί οἱ πάντα γένοιθ᾽ ὅσσα φρεσὶν ᾗσι μενοινᾷ." 355

ἦ ῥα καὶ ἀμφοτέρῃσιν ἐδέξατο καὶ κατέθηκεν

αὖθι ποδῶν προπάροιθεν, ἀεικελίης ἐπὶ πήρης,

ἤσθιε δ᾽ ἧος ἀοιδὸς ἐνὶ μεγάροισιν ἄειδεν·

εὖθ᾽ ὁ δεδειπνήκειν, ὁ δ᾽ ἐπαύετο θεῖος ἀοιδός.

μνηστῆρες δ᾽ ὁμάδησαν ἀνὰ μέγαρ᾽. αὐτὰρ Ἀθήνη, 360

ἄγχι παρισταμένη Λαερτιάδην Ὀδυσῆα

ὤτρυν᾽, ὡς ἂν πύρνα κατὰ μνηστῆρας ἀγείροι,

γνοίη θ᾽ οἵ τινές εἰσιν ἐναίσιμοι οἵ τ᾽ ἀθέμιστοι·

ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὥς τιν᾽ ἔμελλ᾽ ἀπαλεξήσειν κακότητος.

βῆ δ᾽ ἴμεν αἰτήσων ἐνδέξια φῶτα ἕκαστον, 365

πάντοσε χεῖρ᾽ ὀρέγων, ὡς εἰ πτωχὸς πάλαι εἴη.

οἱ δ᾽ ἐλεαίροντες δίδοσαν, καὶ ἐθάμβεον αὐτόν,

ἀλλήλους τ᾽ εἴροντο τίς εἴη καὶ πόθεν ἔλθοι.

τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε Μελάνθιος, αἰπόλος αἰγῶν·

"κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγακλειτῆς βασιλείης, 370

τοῦδε περὶ ξείνου· ἦ γάρ μιν πρόσθεν ὄπωπα.

ἦ τοι μέν οἱ δεῦρο συβώτης ἡγεμόνευεν,

αὐτὸν δ᾽ οὐ σάφα οἶδα, πόθεν γένος εὔχεται εἶναι."

ὣς ἔφατ᾽, Ἀντίνοος δ᾽ ἔπεσιν νείκεσσε συβώτην·

"ὦ ἀρίγνωτε συβῶτα, τίη δὲ σὺ τόνδε πόλινδε 375

ἤγαγες; ἦ οὐχ ἅλις ἧμιν ἀλήμονές εἰσι καὶ ἄλλοι,

πτωχοὶ ἀνιηροί, δαιτῶν ἀπολυμαντῆρες;

ἦ ὄνοσαι ὅτι τοι βίοτον κατέδουσιν ἄνακτος

ἐνθάδ᾽ ἀγειρόμενοι, σὺ δὲ καὶ προτὶ τόνδ᾽ ἐκάλεσσας;"

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα· 380

"Ἀντίνο᾽, οὐ μὲν καλὰ καὶ ἐσθλὸς ἐὼν ἀγορεύεις·

τίς γὰρ δὴ ξεῖνον καλεῖ ἄλλοθεν αὐτὸς ἐπελθὼν

ἄλλον γ᾽, εἰ μὴ τῶν οἳ δημιοεργοὶ ἔασι,

μάντιν ἢ ἰητῆρα κακῶν ἢ τέκτονα δούρων,

ἢ καὶ θέσπιν ἀοιδόν, ὅ κεν τέρπῃσιν ἀείδων; 385

οὗτοι γὰρ κλητοί γε βροτῶν ἐπ᾽ ἀπείρονα γαῖαν·

πτωχὸν δ᾽ οὐκ ἄν τις καλέοι τρύξοντα ἓ αὐτόν.

ἀλλ᾽ αἰεὶ χαλεπὸς περὶ πάντων εἶς μνηστήρων

δμωσὶν Ὀδυσσῆος, πέρι δ᾽ αὖτ᾽ ἐμοί· αὐτὰρ ἐγώ γε

οὐκ ἀλέγω, ἧός μοι ἐχέφρων Πηνελόπεια 390

ζώει ἐνὶ μεγάροις καὶ Τηλέμαχος θεοειδής."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"σίγα, μή μοι τοῦτον ἀμείβεο πολλὰ ἔπεσσιν·

Ἀντίνοος δ᾽ εἴωθε κακῶς ἐρεθιζέμεν αἰεὶ

μύθοισιν χαλεποῖσιν, ἐποτρύνει δὲ καὶ ἄλλους." 395

ἦ ῥα καὶ Ἀντίνοον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"Ἀντίνο᾽, ἦ μευ καλὰ πατὴρ ὣς κήδεαι υἷος,

ὃς τὸν ξεῖνον ἄνωγας ἀπὸ μεγάροιο διέσθαι

μύθῳ ἀναγκαίῳ· μὴ τοῦτο θεὸς τελέσειε.

δός οἱ ἑλών· οὔ τοι φθονέω· κέλομαι γὰρ ἐγώ γε· 400

μήτ᾽ οὖν μητέρ᾽ ἐμὴν ἅζευ τό γε μήτε τιν᾽ ἄλλον

δμώων, οἳ κατὰ δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο.

ἀλλ᾽ οὔ τοι τοιοῦτον ἐνὶ στήθεσσι νόημα·

αὐτὸς γὰρ φαγέμεν πολὺ βούλεαι ἢ δόμεν ἄλλῳ."

τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος ἀπαμειβόμενος προσέειπε· 405

"Τηλέμαχ᾽ ὑψαγόρη, μένος ἄσχετε, ποῖον ἔειπες.

εἴ οἱ τόσσον ἅπαντες ὀρέξειαν μνηστῆρες,

καί κέν μιν τρεῖς μῆνας ἀπόπροθεν οἶκος ἐρύκοι."

ὣς ἄρ᾽ ἔφη, καὶ θρῆνυν ἑλὼν ὑπέφηνε τραπέζης

κείμενον, ᾧ ῥ᾽ ἔπεχεν λιπαροὺς πόδας εἰλαπινάζων· 410

οἱ δ᾽ ἄλλοι πάντες δίδοσαν, πλῆσαν δ᾽ ἄρα πήρην

σίτου καὶ κρειῶν· τάχα δὴ καὶ ἔμελλεν Ὀδυσσεὺς

αὖτις ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν προικὸς γεύσεσθαι Ἀχαιῶν·

στῆ δὲ παρ᾽ Ἀντίνοον, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπε·

"δός, φίλος· οὐ μέν μοι δοκέεις ὁ κάκιστος Ἀχαιῶν 415

ἔμμεναι, ἀλλ᾽ ὤριστος, ἐπεὶ βασιλῆϊ ἔοικας.

τῷ σε χρὴ δόμεναι καὶ λώϊον ἠέ περ ἄλλοι

σίτου· ἐγὼ δέ κέ σε κλείω κατ᾽ ἀπείρονα γαῖαν.

καὶ γὰρ ἐγώ ποτε οἶκον ἐν ἀνθρώποισιν ἔναιον

ὄλβιος ἀφνειὸν καὶ πολλάκι δόσκον ἀλήτῃ, 420

τοίῳ ὁποῖος ἔοι καὶ ὅτευ κεχρημένος ἔλθοι·

ἦσαν δὲ δμῶες μάλα μυρίοι ἄλλα τε πολλὰ

οἷσίν τ᾽ εὖ ζώουσι καὶ ἀφνειοὶ καλέονται.

ἀλλὰ Ζεὺς ἀλάπαξε Κρονίων--ἤθελε γάρ που--

ὅς μ᾽ ἅμα ληϊστῆρσι πολυπλάγκτοισιν ἀνῆκεν 425

Αἴγυπτόνδ᾽ ἰέναι, δολιχὴν ὁδόν, ὄφρ᾽ ἀπολοίμην.

στῆσα δ᾽ ἐν Αἰγύπτῳ ποταμῷ νέας ἀμφιελίσσας.

ἔνθ᾽ ἦ τοι μὲν ἐγὼ κελόμην ἐρίηρας ἑταίρους

αὐτοῦ πὰρ νήεσσι μένειν καὶ νῆας ἔρυσθαι,

ὀπτῆρας δὲ κατὰ σκοπιὰς ὤτρυνα νέεσθαι. 430

οἱ δ᾽ ὕβρει εἴξαντες, ἐπισπόμενοι μένεϊ σφῷ,

αἶψα μάλ᾽ Αἰγυπτίων ἀνδρῶν περικαλλέας ἀγροὺς

πόρθεον, ἐκ δὲ γυναῖκας ἄγον καὶ νήπια τέκνα,

αὐτούς τ᾽ ἔκτεινον· τάχα δ᾽ ἐς πόλιν ἵκετ᾽ ἀϋτή.

οἱ δὲ βοῆς ἀΐοντες ἅμ᾽ ἠοῖ φαινομένηφιν 435

ἦλθον· πλῆτο δὲ πᾶν πεδίον πεζῶν τε καὶ ἵππων

χαλκοῦ τε στεροπῆς· ἐν δὲ Ζεὺς τερπικέραυνος

φύζαν ἐμοῖς ἑτάροισι κακὴν βάλεν, οὐδέ τις ἔτλη

στῆναι ἐναντίβιον· περὶ γὰρ κακὰ πάντοθεν ἔστη.

ἔνθ᾽ ἡμέων πολλοὺς μὲν ἀπέκτανον ὀξέϊ χαλκῷ, 440

τοὺς δ᾽ ἄναγον ζωούς, σφίσιν ἐργάζεσθαι ἀνάγκῃ.

αὐτὰρ ἔμ᾽ ἐς Κύπρον ξείνῳ δόσαν ἀντιάσαντι,

Δμήτορι Ἰασίδῃ, ὃς Κύπρου ἶφι ἄνασσεν·

ἔνθεν δὴ νῦν δεῦρο τόδ᾽ ἵκω πήματα πάσχων."

τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος ἀπαμείβετο φώνησέν τε· 445

"τίς δαίμων τόδε πῆμα προσήγαγε, δαιτὸς ἀνίην;

στῆθ᾽ οὕτως ἐς μέσσον, ἐμῆς ἀπάνευθε τραπέζης,

μὴ τάχα πικρὴν Αἴγυπτον καὶ Κύπρον ἵκηαι·

ὥς τις θαρσαλέος καὶ ἀναιδής ἐσσι προΐκτης.

ἑξείης πάντεσσι παρίστασαι· οἱ δὲ διδοῦσι 450

μαψιδίως, ἐπεὶ οὔ τις ἐπίσχεσις οὐδ᾽ ἐλεητὺς

ἀλλοτρίων χαρίσασθαι, ἐπεὶ πάρα πολλὰ ἑκάστῳ."

τὸν δ᾽ ἀναχωρήσας προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"ὢ πόποι, οὐκ ἄρα σοί γ᾽ ἐπὶ εἴδεϊ καὶ φρένες ἦσαν·

οὐ σύ γ᾽ ἂν ἐξ οἴκου σῷ ἐπιστάτῃ οὐδ᾽ ἅλα δοίης, 455

ὃς νῦν ἀλλοτρίοισι παρήμενος οὔ τί μοι ἔτλης

σίτου ἀποπροελὼν δόμεναι· τὰ δὲ πολλὰ πάρεστιν."

ὣς ἔφατ᾽, Ἀντίνοος δ᾽ ἐχολώσατο κηρόθι μᾶλλον,

καί μιν ὑπόδρα ἰδὼν ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"νῦν δή σ᾽ οὐκέτι καλὰ διὲκ μεγάροιό γ᾽ ὀΐω 460

ἂψ ἀναχωρήσειν, ὅτε δὴ καὶ ὀνείδεα βάζεις."

ὣς ἄρ᾽ ἔφη, καὶ θρῆνυν ἑλὼν βάλε δεξιὸν ὦμον,

πρυμνότατον κατὰ νῶτον· ὁ δ᾽ ἐστάθη ἠΰτε πέτρη

ἔμπεδον, οὐδ᾽ ἄρα μιν σφῆλεν βέλος Ἀντινόοιο,

ἀλλ᾽ ἀκέων κίνησε κάρη, κακὰ βυσσοδομεύων. 465

ἂψ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο, κὰδ δ᾽ ἄρα πήρην

θῆκεν ἐϋπλείην, μετὰ δὲ μνηστῆρσιν ἔειπε·

"κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγακλειτῆς βασιλείης,

ὄφρ᾽ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει.

οὐ μὰν οὔτ᾽ ἄχος ἐστὶ μετὰ φρεσὶν οὔτε τι πένθος, 470

ὁππότ᾽ ἀνὴρ περὶ οἷσι μαχειόμενος κτεάτεσσι

βλήεται, ἢ περὶ βουσὶν ἢ ἀργεννῇς ὀΐεσσιν·

αὐτὰρ ἔμ᾽ Ἀντίνοος βάλε γαστέρος εἵνεκα λυγρῆς,

οὐλομένης, ἣ πολλὰ κάκ᾽ ἀνθρώποισι δίδωσιν.

ἀλλ᾽ εἴ που πτωχῶν γε θεοὶ καὶ Ἐρινύες εἰσίν, 475

Ἀντίνοον πρὸ γάμοιο τέλος θανάτοιο κιχείη."

τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος προσέφη, Εὐπείθεος υἱός·

"ἔσθι᾽ ἕκηλος, ξεῖνε, καθήμενος, ἢ ἄπιθ᾽ ἄλλῃ,

μή σε νέοι διὰ δώματ᾽ ἐρύσσωσ᾽, οἷ᾽ ἀγορεύεις,

ἢ ποδὸς ἢ καὶ χειρός, ἀποδρύψωσι δὲ πάντα." 480

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ὑπερφιάλως νεμέσησαν·

ὧδε δέ τις εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων·

"Ἀντίνο᾽, οὐ μὲν κάλ᾽ ἔβαλες δύστηνον ἀλήτην,

οὐλόμεν᾽, εἰ δή πού τις ἐπουράνιος θεός ἐστιν.

καί τε θεοὶ ξείνοισιν ἐοικότες ἀλλοδαποῖσι, 485

παντοῖοι τελέθοντες, ἐπιστρωφῶσι πόληας,

ἀνθρώπων ὕβριν τε καὶ εὐνομίην ἐφορῶντες."

ὣς ἄρ᾽ ἔφαν μνηστῆρες, ὁ δ᾽ οὐκ ἐμπάζετο μύθων.

Τηλέμαχος δ᾽ ἐν μὲν κραδίῃ μέγα πένθος ἄεξε

βλημένου, οὐδ᾽ ἄρα δάκρυ χαμαὶ βάλεν ἐκ βλεφάροιϊν, 490

ἀλλ᾽ ἀκέων κίνησε κάρη, κακὰ βυσσοδομεύων.

τοῦ δ᾽ ὡς οὖν ἤκουσε περίφρων Πηνελόπεια

βλημένου ἐν μεγάρῳ, μετ᾽ ἄρα δμῳῇσιν ἔειπεν·

"αἴθ᾽ οὕτως αὐτόν σε βάλοι κλυτότοξος Ἀπόλλων."

τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Εὐρυνόμη ταμίη πρὸς μῦθον ἔειπεν· 495

"εἰ γὰρ ἐπ᾽ ἀρῇσιν τέλος ἡμετέρῃσι γένοιτο·

οὐκ ἄν τις τούτων γε ἐΰθρονον Ἠῶ ἵκοιτο."

τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"μαῖ᾽, ἐχθροὶ μὲν πάντες, ἐπεὶ κακὰ μηχανόωνται·

Ἀντίνοος δὲ μάλιστα μελαίνῃ κηρὶ ἔοικε. 500

ξεῖνός τις δύστηνος ἀλητεύει κατὰ δῶμα

ἀνέρας αἰτίζων· ἀχρημοσύνη γὰρ ἀνώγει·

ἔνθ᾽ ἄλλοι μὲν πάντες ἐνέπλησάν τ᾽ ἔδοσάν τε,

οὗτος δὲ θρήνυι πρυμνὸν βάλε δεξιὸν ὦμον."

ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς ἀγόρευε μετὰ δμῳῇσι γυναιξίν, 505

ἡμένη ἐν θαλάμῳ· ὁ δ᾽ ἐδείπνεε δῖος Ὀδυσσεύς·

ἡ δ᾽ ἐπὶ οἷ καλέσασα προσηύδα δῖον ὑφορβόν·

"ἔρχεο, δῖ᾽ Εὔμαιε, κιὼν τὸν ξεῖνον ἄνωχθι

ἐλθέμεν, ὄφρα τί μιν προσπτύξομαι ἠδ᾽ ἐρέωμαι

εἴ που Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος ἠὲ πέπυσται 510

ἢ ἴδεν ὀφθαλμοῖσι· πολυπλάγκτῳ γὰρ ἔοικε."

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα

"εἰ γάρ τοι, βασίλεια, σιωπήσειαν Ἀχαιοί·

οἷ᾽ ὅ γε μυθεῖται, θέλγοιτό κέ τοι φίλον ἦτορ.

τρεῖς γὰρ δή μιν νύκτας ἔχον, τρία δ᾽ ἤματ᾽ ἔρυξα 515

ἐν κλισίῃ· πρῶτον γὰρ ἔμ᾽ ἵκετο νηὸς ἀποδράς·

ἀλλ᾽ οὔ πω κακότητα διήνυσεν ἣν ἀγορεύων.

ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἀοιδὸν ἀνὴρ ποτιδέρκεται, ὅς τε θεῶν ἒξ

ἀείδει δεδαὼς ἔπε᾽ ἱμερόεντα βροτοῖσι,

τοῦ δ᾽ ἄμοτον μεμάασιν ἀκουέμεν, ὁππότ᾽ ἀείδῃ· 520

ὣς ἐμὲ κεῖνος ἔθελγε παρήμενος ἐν μεγάροισι.

φησὶ δ᾽ Ὀδυσσῆος ξεῖνος πατρώϊος εἶναι,

Κρήτῃ ναιετάων, ὅθι Μίνωος γένος ἐστίν.

ἔνθεν δὴ νῦν δεῦρο τόδ᾽ ἵκετο πήματα πάσχων,

προπροκυλινδόμενος· στεῦται δ᾽ Ὀδυσῆος ἀκοῦσαι, 525

ἀγχοῦ, Θεσπρωτῶν ἀνδρῶν ἐν πίονι δήμῳ,

ζωοῦ· πολλὰ δ᾽ ἄγει κειμήλια ὅνδε δόμονδε."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"ἔρχεο, δεῦρο κάλεσσον, ἵν᾽ ἀντίον αὐτὸς ἐνίσπῃ.

οὗτοι δ᾽ ἠὲ θύρῃσι καθήμενοι ἑψιαάσθων. 530

ἢ αὐτοῦ κατὰ δώματ᾽, ἐπεί σφισι θυμὸς ἐΰφρων.

αὐτῶν μὲν γὰρ κτήματ᾽ ἀκήρατα κεῖτ᾽ ἐνὶ οἴκῳ,

σῖτος καὶ μέθυ ἡδύ· τὰ μὲν οἰκῆες ἔδουσιν,

οἱ δ᾽ εἰς ἡμέτερον πωλεύμενοι ἤματα πάντα,

βοῦς ἱερεύοντες καὶ ὄϊς καὶ πίονας αἶγας, 535

εἰλαπινάζουσιν πίνουσί τε αἴθοπα οἶνον,

μαψιδίως· τὰ δὲ πολλὰ κατάνεται. οὐ γὰρ ἔπ᾽ ἀνήρ,

οἷος Ὀδυσσεὺς ἔσκεν, ἀρὴν ἀπὸ οἴκου ἀμῦναι.

εἰ δ᾽ Ὀδυσεὺς ἔλθοι καὶ ἵκοιτ᾽ ἐς πατρίδα γαῖαν,

αἶψά κε σὺν ᾧ παιδὶ βίας ἀποτίσεται ἀνδρῶν." 540

ὣς φάτο, Τηλέμαχος δὲ μέγ᾽ ἔπταρεν, ἀμφὶ δὲ δῶμα

σμερδαλέον κονάβησε· γέλασσε δὲ Πηνελόπεια,

αἶψα δ᾽ ἄρ᾽ Εὔμαιον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"ἔρχεό μοι, τὸν ξεῖνον ἐναντίον ὧδε κάλεσσον.

οὐχ ὁράᾳς ὅ μοι υἱὸς ἐπέπταρε πᾶσιν ἔπεσσι; 545

τῷ κε καὶ οὐκ ἀτελὴς θάνατος μνηστῆρσι γένοιτο

πᾶσι μάλ᾽, οὐδέ κέ τις θάνατον καὶ κῆρας ἀλύξει.

ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσιν·

αἴ κ᾽ αὐτὸν γνώω νημερτέα πάντ᾽ ἐνέποντα,

ἕσσω μιν χλαῖνάν τε χιτῶνά τε, εἵματα καλά." 550

ὣς φάτο, βῆ δὲ συφορβός, ἐπεὶ τὸν μῦθον ἄκουσεν·

ἀγχοῦ δ᾽ ἱστάμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"ξεῖνε πάτερ, καλέει σε περίφρων Πηνελόπεια,

μήτηρ Τηλεμάχοιο· μεταλλῆσαί τί ἑ θυμὸς

ἀμφὶ πόσει κέλεται, καὶ κήδεά περ πεπαθυίῃ. 555

εἰ δέ κέ σε γνώῃ νημερτέα πάντ᾽ ἐνέποντα,

ἕσσει σε χλαῖνάν τε χιτῶνά τε, τῶν σὺ μάλιστα

χρηΐζεις· σῖτον δὲ καὶ αἰτίζων κατὰ δῆμον

γαστέρα βοσκήσεις· δώσει δέ τοι ὅς κ᾽ ἐθέλῃσι."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς· 560

"Εὔμαι᾽, αἶψά κ᾽ ἐγὼ νημερτέα πάντ᾽ ἐνέποιμι

κούρῃ Ἰκαρίοιο, περίφρονι Πηνελοπείῃ·

οἶδα γὰρ εὖ περὶ κείνου, ὁμὴν δ᾽ ἀνεδέγμεθ᾽ ὀϊζύν.

ἀλλὰ μνηστήρων χαλεπῶν ὑποδείδι᾽ ὅμιλον,

τῶν ὕβρις τε βίη τε σιδήρεον οὐρανὸν ἵκει. 565

καὶ γὰρ νῦν, ὅτε μ᾽ οὗτος ἀνὴρ κατὰ δῶμα κιόντα

οὔ τι κακὸν ῥέξαντα βαλὼν ὀδύνῃσιν ἔδωκεν,

οὔτε τι Τηλέμαχος τό γ᾽ ἐπήρκεσεν οὔτε τις ἄλλος.

τῷ νῦν Πηνελόπειαν ἐνὶ μεγάροισιν ἄνωχθι

μεῖναι, ἐπειγομένην περ, ἐς ἠέλιον καταδύντα· 570

καὶ τότε μ᾽ εἰρέσθω πόσιος πέρι νόστιμον ἦμαρ,

ἀσσοτέρω καθίσασα παραὶ πυρί· εἵματα γάρ τοι

λύγρ᾽ ἔχω· οἶσθα καὶ αὐτός, ἐπεί σε πρῶθ᾽ ἱκέτευσα."

ὣς φάτο, βῆ δὲ συφορβός, ἐπεὶ τὸν μῦθον ἄκουσε.

τὸν δ᾽ ὑπὲρ οὐδοῦ βάντα προσηύδα Πηνελόπεια· 575

"οὐ σύ γ᾽ ἄγεις, Εὔμαιε· τί τοῦτ᾽ ἐνόησεν ἀλήτης;

ἦ τινά που δείσας ἐξαίσιον ἦε καὶ ἄλλως

αἰδεῖται κατὰ δῶμα; κακὸς δ᾽ αἰδοῖο; ἀλήτης."

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·

"μυθεῖται κατὰ μοῖραν, ἅ πέρ κ᾽ οἴοιτο καὶ ἄλλος, 580

ὕβριν ἀλυσκάζων ἀνδρῶν ὑπερηνορεόντων.

ἀλλά σε μεῖναι ἄνωγεν ἐς ἠέλιον καταδύντα.

καὶ δὲ σοὶ ὧδ᾽ αὐτῇ πολὺ κάλλιον, ὦ βασίλεια,

οἴην πρὸς ξεῖνον φάσθαι ἔπος ἠδ᾽ ἐπακοῦσαι."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· 585

"οὐκ ἄφρων ὁ ξεῖνος· ὀΐεται, ὥς περ ἂν εἴη·

οὐ γάρ πού τινες ὧδε καταθνητῶν ἀνθρώπων

ἀνέρες ὑβρίζοντες ἀτάσθαλα μηχανόωνται."

ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς ἀγόρευεν, ὁ δ᾽ ᾤχετο δῖος ὑφορβὸς

μνηστήρων ἐς ὅμιλον, ἐπεὶ διεπέφραδε πάντα. 590

αἶψα δὲ Τηλέμαχον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα,

ἄγχι σχὼν κεφαλήν, ἵνα μὴ πευθοίαθ᾽ οἱ ἄλλοι·

"ὦ φίλ᾽, ἐγὼ μὲν ἄπειμι, σύας καὶ κεῖνα φυλάξων,

σὸν καὶ ἐμὸν βίοτον· σοὶ δ᾽ ἐνθάδε πάντα μελόντων.

αὐτὸν μέν σε πρῶτα σάω, καὶ φράζεο θυμῷ 595

μή τι πάθῃς· πολλοὶ δὲ κακὰ φρονέουσιν Ἀχαιῶν,

τοὺς Ζεὺς ἐξολέσειε πρὶν ἡμῖν πῆμα γενέσθαι."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"ἔσσεται οὕτως, ἄττα· σὺ δ᾽ ἔρχεο δειελιήσας·

ἠῶθεν δ᾽ ἰέναι καὶ ἄγειν ἱερήϊα καλά· 600

αὐτὰρ ἐμοὶ τάδε πάντα καὶ ἀθανάτοισι μελήσει."

ὣς φάθ᾽, ὁ δ᾽ αὖτις ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐϋξέστου ἐπὶ δίφρου,

πλησάμενος δ᾽ ἄρα θυμὸν ἐδητύος ἠδὲ ποτῆτος

βῆ ῥ᾽ ἴμεναι μεθ᾽ ὕας, λίπε δ᾽ ἕρκεά τε μέγαρόν τε,

πλεῖον δαιτυμόνων· οἱ δ᾽ ὀρχηστυῖ καὶ ἀοιδῇ 605

τέρποντ᾽· ἤδη γὰρ καὶ ἐπήλυθε δείελον ἦμαρ.

Ραψωδία σ : Ὀδυσσέως καὶ Ἴρου πυγμή.

ἦλθε δ᾽ ἐπὶ πτωχὸς πανδήμιος, ὃς κατὰ ἄστυ

πτωχεύεσκ᾽ Ἰθάκης, μετὰ δ᾽ ἔπρεπε γαστέρι μάργῃ

ἀζηχὲς φαγέμεν καὶ πιέμεν· οὐδέ οἱ ἦν ἲς

οὐδὲ βίη, εἶδος δὲ μάλα μέγας ἦν ὁράασθαι.

Ἀρναῖος δ᾽ ὄνομ᾽ ἔσκε· τὸ γὰρ θέτο πότνια μήτηρ 5

ἐκ γενετῆς· Ἶρον δὲ νέοι κίκλησκον ἅπαντες,

οὕνεκ᾽ ἀπαγγέλλεσκε κιών, ὅτε πού τις ἀνώγοι·

ὅς ῥ᾽ ἐλθὼν Ὀδυσῆα διώκετο οἷο δόμοιο,

καί μιν νεικείων ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"εἶκε, γέρον, προθύρου, μὴ δὴ τάχα καὶ ποδὸς ἕλκῃ. 10

οὐκ ἀΐεις ὅτι δή μοι ἐπιλλίζουσιν ἅπαντες,

ἑλκέμεναι δὲ κέλονται; ἐγὼ δ᾽ αἰσχύνομαι ἔμπης.

ἀλλ᾽ ἄνα, μὴ τάχα νῶϊν ἔρις καὶ χερσὶ γένηται."

τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"δαιμόνι᾽, οὔτε τί σε ῥέζω κακὸν οὔτ᾽ ἀγορεύω, 15

οὔτε τινὰ φθονέω δόμεναι καὶ πόλλ᾽ ἀνελόντα.

οὐδὸς δ᾽ ἀμφοτέρους ὅδε χείσεται, οὐδέ τί σε χρὴ

ἀλλοτρίων φθονέειν· δοκέεις δέ μοι εἶναι ἀλήτης

ὥς περ ἐγών, ὄλβον δὲ θεοὶ μέλλουσιν ὀπάζειν.

χερσὶ δὲ μή τι λίην προκαλίζεο, μή με χολώσῃς, 20

μή σε γέρων περ ἐὼν στῆθος καὶ χείλεα φύρσω

αἵματος· ἡσυχίη δ᾽ ἂν ἐμοὶ καὶ μᾶλλον ἔτ᾽ εἴη

αὔριον· οὐ μὲν γάρ τί σ᾽ ὑποστρέψεσθαι ὀΐω

δεύτερον ἐς μέγαρον Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος."

τὸν δὲ χολωσάμενος προσεφώνεεν Ἶρος ἀλήτης· 25

"ὢ πόποι, ὡς ὁ μολοβρὸς ἐπιτροχάδην ἀγορεύει,

γρηῒ καμινοῖ ἶσος· ὃν ἂν κακὰ μητισαίμην

κόπτων ἀμφοτέρῃσι, χαμαὶ δέ κε πάντας ὀδόντας

γναθμῶν ἐξελάσαιμι συὸς ὣς ληϊβοτείρης.

ζῶσαι νῦν, ἵνα πάντες ἐπιγνώωσι καὶ οἵδε 30

μαρναμένους· πῶς δ᾽ ἂν σὺ νεωτέρῳ ἀνδρὶ μάχοιο;"

ὣς οἱ μὲν προπάροιθε θυράων ὑψηλάων

οὐδοῦ ἔπι ξεστοῦ πανθυμαδὸν ὀκριόωντο.

τοῖϊν δὲ ξυνέηχ᾽ ἱερὸν μένος Ἀντινόοιο,

ἡδὺ δ᾽ ἄρ᾽ ἐκγελάσας μετεφώνει μνηστήρεσσιν· 35

"ὦ φίλοι, οὐ μέν πώ τι πάρος τοιοῦτον ἐτύχθη,

οἵην τερπωλὴν θεὸς ἤγαγεν ἐς τόδε δῶμα.

ὁ ξεῖνός τε καὶ Ἶρος ἐρίζετον ἀλλήλοιϊν

χερσὶ μαχέσσασθαι· ἀλλὰ ξυνελάσσομεν ὦκα."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀνήϊξαν γελόωντες, 40

ἀμφὶ δ᾽ ἄρα πτωχοὺς κακοείμονας ἠγερέθοντο.

τοῖσιν δ᾽ Ἀντίνοος μετέφη, Εὐπείθεος υἱός·

"κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγήνορες, ὄφρα τι εἴπω.

γαστέρες αἵδ᾽ αἰγῶν κέατ᾽ ἐν πυρί, τὰς ἐπὶ δόρπῳ

κατθέμεθα κνίσης τε καὶ αἵματος ἐμπλήσαντες· 45

ὁππότερος δέ κε νικήσῃ κρείσσων τε γένηται,

τάων ἥν κ᾽ ἐθέλῃσιν ἀναστὰς αὐτὸς ἑλέσθω·

αἰεὶ αὖθ᾽ ἡμῖν μεταδαίσεται, οὐδέ τιν᾽ ἄλλον

πτωχὸν ἔσω μίσγεσθαι ἐάσομεν αἰτήσοντα."

ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος. 50

τοῖς δὲ δολοφρονέων μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"ὦ φίλοι, οὔ πως ἔστι νεωτέρῳ ἀνδρὶ μάχεσθαι

ἄνδρα γέροντα, δύῃ ἀρημένον· ἀλλά με γαστὴρ

ὀτρύνει κακοεργός, ἵνα πληγῇσι δαμείω.

ἀλλ᾽ ἄγε νῦν μοι πάντες ὀμόσσατε καρτερὸν ὅρκον, 55

μή τις ἐπ᾽ Ἴρῳ ἦρα φέρων ἐμὲ χειρὶ βαρείῃ

πλήξῃ ἀτασθάλλων, τούτῳ δέ με ἶφι δαμάσσῃ."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀπώμνυον ὡς ἐκέλευεν.

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ὄμοσάν τε τελεύτησάν τε τὸν ὅρκον,

τοῖς δ᾽ αὖτις μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο· 60

"ξεῖν᾽, εἴ σ᾽ ὀτρύνει κραδίη καὶ θυμὸς ἀγήνωρ

τοῦτον ἀλέξασθαι, τῶν δ᾽ ἄλλων μή τιν᾽ Ἀχαιῶν

δείδιθ᾽, ἐπεὶ πλεόνεσσι μαχήσεται ὅς κέ σε θείνῃ·

ξεινοδόκος μὲν ἐγών, ἐπὶ δ᾽ αἰνεῖτον βασιλῆες,

Ἀντίνοός τε καὶ Εὐρύμαχος, πεπνυμένω ἄμφω." 65

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπῄνεον· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ζώσατο μὲν ῥάκεσιν περὶ μήδεα, φαῖνε δὲ μηροὺς

καλούς τε μεγάλους τε, φάνεν δέ οἱ εὐρέες ὦμοι

στήθεά τε στιβαροί τε βραχίονες· αὐτὰρ Ἀθήνη

ἄγχι παρισταμένη μέλε᾽ ἤλδανε ποιμένι λαῶν. 70

μνηστῆρες δ᾽ ἄρα πάντες ὑπερφιάλως ἀγάσαντο·

ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον·

"ἦ τάχα Ἶρος Ἄϊρος ἐπίσπαστον κακὸν ἕξει,

οἵην ἐκ ῥακέων ὁ γέρων ἐπιγουνίδα φαίνει."

ὣς ἄρ᾽ ἔφαν, Ἴρῳ δὲ κακῶς ὠρίνετο θυμός. 75

ἀλλὰ καὶ ὣς δρηστῆρες ἄγον ζώσαντες ἀνάγκῃ

δειδιότα· σάρκες δὲ περιτρομέοντο μέλεσσιν.

Ἀντίνοος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·

"νῦν μὲν μήτ᾽ εἴης, βουγάϊε, μήτε γένοιο,

εἰ δὴ τοῦτόν γε τρομέεις καὶ δείδιας αἰνῶς, 80

ἄνδρα γέροντα, δύῃ ἀρημένον, ἥ μιν ἱκάνει.

ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται·

αἴ κέν σ᾽ οὗτος νικήσῃ κρείσσων τε γένηται,

πέμψω σ᾽ ἤπειρόνδε, βαλὼν ἐν νηὶ μελαίνῃ,

εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων, 85

ὅς κ᾽ ἀπὸ ῥῖνα τάμῃσι καὶ οὔατα νηλέϊ χαλκῷ,

μήδεά τ᾽ ἐξερύσας δώῃ κυσὶν ὠμὰ δάσασθαι."

ὣς φάτο, τῷ δ᾽ ἔτι μᾶλλον ὑπὸ τρόμος ἔλλαβε γυῖα.

ἐς μέσσον δ᾽ ἄναγον· τὼ δ᾽ ἄμφω χεῖρας ἀνέσχον.

δὴ τότε μερμήριξε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς 90

ἢ ἐλάσει᾽ ὥς μιν ψυχὴ λίποι αὖθι πεσόντα,

ἦέ μιν ἦκ᾽ ἐλάσειε τανύσσειέν τ᾽ ἐπὶ γαίῃ.

ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι,

ἦκ᾽ ἐλάσαι, ἵνα μή μιν ἐπιφρασσαίατ᾽ Ἀχαιοί.

δὴ τότ᾽ ἀνασχομένω ὁ μὲν ἤλασε δεξιὸν ὦμον 95

Ἶρος, ὁ δ᾽ αὐχέν᾽ ἔλασσεν ὑπ᾽ οὔατος, ὀστέα δ᾽ εἴσω

ἔθλασεν· αὐτίκα δ᾽ ἦλθε κατὰ στόμα φοίνιον αἷμα,

κὰδ δ᾽ ἔπεσ᾽ ἐν κονίῃσι μακών, σὺν δ᾽ ἤλασ᾽ ὀδόντας

λακτίζων ποσὶ γαῖαν· ἀτὰρ μνηστῆρες ἀγαυοὶ

χεῖρας ἀνασχόμενοι γέλῳ ἔκθανον. αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς 100

ἕλκε διὲκ προθύροιο λαβὼν ποδός, ὄφρ᾽ ἵκετ᾽ αὐλήν,

αἰθούσης τε θύρας· καί μιν ποτὶ ἑρκίον αὐλῆς

εἷσεν ἀνακλίνας· σκῆπτρον δέ οἱ ἔμβαλε χειρί,

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"ἐνταυθοῖ νῦν ἧσο σύας τε κύνας τ᾽ ἀπερύκων, 105

μηδὲ σύ γε ξείνων καὶ πτωχῶν κοίρανος εἶναι

λυγρὸς ἐών, μή πού τι κακὸν καὶ μεῖζον ἐπαύρῃ."

ἦ ῥα καὶ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἀεικέα βάλλετο πήρην,

πυκνὰ ῥωγαλέην· ἐν δὲ στρόφος ἦεν ἀορτήρ.

ἂψ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετο· τοὶ δ᾽ ἴσαν εἴσω 110

ἡδὺ γελώοντες καὶ δεικανόωντ᾽ ἐπέεσσι·

"Ζεύς τοι δοίη, ξεῖνε, καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι,

ὅττι μάλιστ᾽ ἐθέλεις καί τοι φίλον ἔπλετο θυμῷ,

ὃς τοῦτον τὸν ἄναλτον ἀλητεύειν ἀπέπαυσας

ἐν δήμῳ· τάχα γάρ μιν ἀνάξομεν ἤπειρόνδε 115

εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων."

ὣς ἄρ᾽ ἔφαν, χαῖρεν δὲ κλεηδόνι δῖος Ὀδυσσεύς.

Ἀντίνοος δ᾽ ἄρα οἱ μεγάλην παρὰ γαστέρα θῆκεν,

ἐμπλείην κνίσης τε καὶ αἵματος· Ἀμφίνομος δὲ

ἄρτους ἐκ κανέοιο δύω παρέθηκεν ἀείρας 120

καὶ δέπαϊ χρυσέῳ δειδίσκετο, φώνησέν τε·

"χαῖρε, πάτερ ὦ ξεῖνε, γένοιτό τοι ἔς περ ὀπίσσω

ὄλβος· ἀτὰρ μὲν νῦν γε κακοῖς ἔχεαι πολέεσσι."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"Ἀμφίνομ᾽, ἦ μάλα μοι δοκέεις πεπνυμένος εἶναι· 125

τοίου γὰρ καὶ πατρός, ἐπεὶ κλέος ἐσθλὸν ἄκουον,

Νῖσον Δουλιχιῆα ἐΰν τ᾽ ἔμεν ἀφνειόν τε·

τοῦ σ᾽ ἔκ φασι γενέσθαι, ἐπητῇ δ᾽ ἀνδρὶ ἔοικας.

τοὔνεκά τοι ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον·

οὐδὲν ἀκιδνότερον γαῖα τρέφει ἀνθρώποιο, 130

πάντων ὅσσα τε γαῖαν ἔπι πνείει τε καὶ ἕρπει.

οὐ μὲν γάρ ποτέ φησι κακὸν πείσεσθαι ὀπίσσω,

ὄφρ᾽ ἀρετὴν παρέχωσι θεοὶ καὶ γούνατ᾽ ὀρώρῃ·

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ καὶ λυγρὰ θεοὶ μάκαρες τελέσωσι,

καὶ τὰ φέρει ἀεκαζόμενος τετληότι θυμῷ· 135

τοῖος γὰρ νόος ἐστὶν ἐπιχθονίων ἀνθρώπων

οἷον ἐπ᾽ ἦμαρ ἄγησι πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε.

καὶ γὰρ ἐγώ ποτ᾽ ἔμελλον ἐν ἀνδράσιν ὄλβιος εἶναι,

πολλὰ δ᾽ ἀτάσθαλ᾽ ἔρεξα βίῃ καὶ κάρτεϊ εἴκων,

πατρί τ᾽ ἐμῷ πίσυνος καὶ ἐμοῖσι κασιγνήτοισι. 140

τῷ μή τίς ποτε πάμπαν ἀνὴρ ἀθεμίστιος εἴη,

ἀλλ᾽ ὅ γε σιγῇ δῶρα θεῶν ἔχοι, ὅττι διδοῖεν.

οἷ᾽ ὁρόω μνηστῆρας ἀτάσθαλα μηχανόωντας,

κτήματα κείροντας καὶ ἀτιμάζοντας ἄκοιτιν

ἀνδρός, ὃν οὐκέτι φημὶ φίλων καὶ πατρίδος αἴης 145

δηρὸν ἀπέσσεσθαι· μάλα δὲ σχεδόν. ἀλλά σε δαίμων

οἴκαδ᾽ ὑπεξαγάγοι, μηδ᾽ ἀντιάσειας ἐκείνῳ,

ὁππότε νοστήσειε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν·

οὐ γὰρ ἀναιμωτί γε διακρινέεσθαι ὀΐω

μνηστῆρας καὶ κεῖνον, ἐπεί κε μέλαθρον ὑπέλθῃ." 150

ὣς φάτο, καὶ σπείσας ἔπιεν μελιηδέα οἶνον,

ἂψ δ᾽ ἐν χερσὶν ἔθηκε δέπας κοσμήτορι λαῶν.

αὐτὰρ ὁ βῆ διὰ δῶμα φίλον τετιημένος ἦτορ,

νευστάζων κεφαλῇ· δὴ γὰρ κακὸν ὄσσετο θυμός.

ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς φύγε κῆρα· πέδησε δὲ καὶ τὸν Ἀθήνη 155

Τηλεμάχου ὑπὸ χερσὶ καὶ ἔγχεϊ ἶφι δαμῆναι.

ἂψ δ᾽ αὖτις κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ θρόνου ἔνθεν ἀνέστη.

τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη,

κούρῃ Ἰκαρίοιο, περίφρονι Πηνελοπείῃ,

μνηστήρεσσι φανῆναι, ὅπως πετάσειε μάλιστα 160

θυμὸν μνηστήρων ἰδὲ τιμήεσσα γένοιτο

μᾶλλον πρὸς πόσιός τε καὶ υἱέος ἢ πάρος ἦεν.

ἀχρεῖον δ᾽ ἐγέλασσεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·

"Εὐρυνόμη, θυμός μοι ἐέλδεται, οὔ τι πάρος γε,

μνηστήρεσσι φανῆναι, ἀπεχθομένοισί περ ἔμπης· 165

παιδὶ δέ κεν εἴποιμι ἔπος, τό κε κέρδιον εἴη,

μὴ πάντα μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισιν ὁμιλεῖν,

οἵ τ᾽ εὖ μὲν βάζουσι, κακῶς δ᾽ ὄπιθεν φρονέουσι."

τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Εὐρυνόμη ταμίη πρὸς μῦθον ἔειπεν·

"ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα, τέκος, κατὰ μοῖραν ἔειπες. 170

ἀλλ᾽ ἴθι καὶ σῷ παιδὶ ἔπος φάο μηδ᾽ ἐπίκευθε,

χρῶτ᾽ ἀπονιψαμένη καὶ ἐπιχρίσασα παρειάς·

μηδ᾽ οὕτω δακρύοισι πεφυρμένη ἀμφὶ πρόσωπα

ἔρχευ, ἐπεὶ κάκιον πενθήμεναι ἄκριτον αἰεί.

ἤδη μὲν γάρ τοι παῖς τηλίκος, ὃν σὺ μάλιστα 175

ἠρῶ ἀθανάτοισι γενειήσαντα ἰδέσθαι."

τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"Εὐρυνόμη, μὴ ταῦτα παραύδα, κηδομένη περ,

χρῶτ᾽ ἀπονίπτεσθαι καὶ ἐπιχρίεσθαι ἀλοιφῇ·

ἀγλαΐην γὰρ ἐμοί γε θεοί, τοὶ Ὄλυμπον ἔχουσιν, 180

ὤλεσαν, ἐξ οὗ κεῖνος ἔβη κοίλῃς ἐνὶ νηυσίν.

ἀλλά μοι Αὐτονόην τε καὶ Ἱπποδάμειαν ἄνωχθι

ἐλθέμεν, ὄφρα κέ μοι παρστήετον ἐν μεγάροισιν·

οἴη δ᾽ οὐκ εἴσειμι μετ᾽ ἀνέρας· αἰδέομαι γάρ."

"ὣς ἄρ᾽ ἔφη, γρηῢς δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκει 185

ἀγγελέουσα γυναιξὶ καὶ ὀτρυνέουσα νέεσθαι.

ἔνθ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·

κούρῃ Ἰκαρίοιο κατὰ γλυκὺν ὕπνον ἔχευεν,

εὗδε δ᾽ ἀνακλινθεῖσα, λύθεν δέ οἱ ἅψεα πάντα

αὐτοῦ ἐνὶ κλιντῆρι· τέως δ᾽ ἄρα δῖα θεάων 190

ἄμβροτα δῶρα δίδου, ἵνα μιν θησαίατ᾽ Ἀχαιοί.

κάλλεϊ μέν οἱ πρῶτα προσώπατα καλὰ κάθηρεν

ἀμβροσίῳ, οἵῳ περ ἐϋστέφανος Κυθέρεια

χρίεται, εὖτ᾽ ἂν ἴῃ Χαρίτων χορὸν ἱμερόεντα·

καί μιν μακροτέρην καὶ πάσσονα θῆκεν ἰδέσθαι, 195

λευκοτέρην δ᾽ ἄρα μιν θῆκε πριστοῦ ἐλέφαντος.

ἡ μὲν ἄρ᾽ ὣς ἔρξασ᾽ ἀπεβήσετο δῖα θεάων,

ἦλθον δ᾽ ἀμφίπολοι λευκώλενοι ἐκ μεγάροιο

φθόγγῳ ἐπερχόμεναι· τὴν δὲ γλυκὺς ὕπνος ἀνῆκε,

καί ῥ᾽ ἀπομόρξατο χερσὶ παρειὰς φώνησέν τε· 200

"ἦ με μάλ᾽ αἰνοπαθῆ μαλακὸν περὶ κῶμ᾽ ἐκάλυψεν.

αἴθε μοι ὣς μαλακὸν θάνατον πόροι Ἄρτεμις ἁγνὴ

αὐτίκα νῦν, ἵνα μηκέτ᾽ ὀδυρομένη κατὰ θυμὸν

αἰῶνα φθινύθω, πόσιος ποθέουσα φίλοιο

παντοίην ἀρετήν, ἐπεὶ ἔξοχος ἦεν Ἀχαιῶν." 205

ὣς φαμένη κατέβαιν᾽ ὑπερώϊα σιγαλόεντα,

οὐκ οἴη· ἅμα τῇ γε καὶ ἀμφίπολοι δύ᾽ ἕποντο.

ἡ δ᾽ ὅτε δὴ μνηστῆρας ἀφίκετο δῖα γυναικῶν,

στῆ ῥα παρὰ σταθμὸν τέγεος πύκα ποιητοῖο,

ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα· 210

ἀμφίπολος δ᾽ ἄρα οἱ κεδνὴ ἑκάτερθε παρέστη.

τῶν δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατ᾽, ἔρῳ δ᾽ ἄρα θυμὸν ἔθελχθεν,

πάντες δ᾽ ἠρήσαντο παραὶ λεχέεσσι κλιθῆναι.

ἡ δ᾽ αὖ Τηλέμαχον προσεφώνεεν, ὃν φίλον υἱόν·

"Τηλέμαχ᾽, οὐκέτι τοι φρένες ἔμπεδοι οὐδὲ νόημα· 215

παῖς ἔτ᾽ ἐὼν καὶ μᾶλλον ἐνὶ φρεσὶ κέρδε᾽ ἐνώμας·

νῦν δ᾽, ὅτε δὴ μέγας ἐσσὶ καὶ ἥβης μέτρον ἱκάνεις,

καί κέν τις φαίη γόνον ἔμμεναι ὀλβίου ἀνδρός,

ἐς μέγεθος καὶ κάλλος ὁρώμενος, ἀλλότριος φώς,

οὐκέτι τοι φρένες εἰσὶν ἐναίσιμοι οὐδὲ νόημα. 220

οἷον δὴ τόδε ἔργον ἐνὶ μεγάροισιν ἐτύχθη,

ὃς τὸν ξεῖνον ἔασας ἀεικισθήμεναι οὕτως.

πῶς νῦν, εἴ τι ξεῖνος ἐν ἡμετέροισι δόμοισιν

ἥμενος ὧδε πάθοι ῥυστακτύος ἐξ ἀλεγεινῆς;

σοί κ᾽ αἶσχος λώβη τε μετ᾽ ἀνθρώποισι πέλοιτο." 225

τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"μῆτερ ἐμή, τὸ μὲν οὔ σε νεμεσσῶμαι κεχολῶσθαι·

αὐτὰρ ἐγὼ θυμῷ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα,

ἐσθλά τε καὶ τὰ χέρεια· πάρος δ᾽ ἔτι νήπιος ἦα.

ἀλλά τοι οὐ δύναμαι πεπνυμένα πάντα νοῆσαι· 230

ἐκ γάρ με πλήσσουσι παρήμενοι ἄλλοθεν ἄλλος

οἵδε κακὰ φρονέοντες, ἐμοὶ δ᾽ οὐκ εἰσὶν ἀρωγοί.

οὐ μέν τοι ξείνου γε καὶ Ἴρου μῶλος ἐτύχθη

μνηστήρων ἰότητι, βίῃ δ᾽ ὅ γε φέρτερος ἦεν.

αἲ γάρ, Ζεῦ τε πάτερ καὶ Ἀθηναίη καὶ Ἄπολλον, 235

οὕτω νῦν μνηστῆρες ἐν ἡμετέροισι δόμοισι

νεύοιεν κεφαλὰς δεδμημένοι, οἱ μὲν ἐν αὐλῇ,

οἱ δ᾽ ἔντοσθε δόμοιο, λελῦτο δὲ γυῖα ἑκάστου,

ὡς νῦν Ἶρος κεῖνος ἐπ᾽ αὐλείῃσι θύρῃσιν

ἧσται νευστάζων κεφαλῇ, μεθύοντι ἐοικώς, 240

οὐδ᾽ ὀρθὸς στῆναι δύναται ποσὶν οὐδὲ νέεσθαι

οἴκαδ᾽, ὅπη οἱ νόστος, ἐπεὶ φίλα γυῖα λέλυνται."

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον·

Εὐρύμαχος δ᾽ ἐπέεσσι προσηύδα Πηνελόπειαν·

"κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια, 245

εἰ πάντες σε ἴδοιεν ἀν᾽ Ἴασον Ἄργος Ἀχαιοί,

πλέονές κε μνηστῆρες ἐν ὑμετέροισι δόμοισιν

ἠῶθεν δαινύατ᾽, ἐπεὶ περίεσσι γυναικῶν

εἶδός τε μέγεθός τε ἰδὲ φρένας ἔνδον ἐΐσας."

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια· 250

"Εὐρύμαχ᾽, ἦ τοι ἐμὴν ἀρετὴν εἶδός τε δέμας τε

ὤλεσαν ἀθάνατοι, ὅτε Ἴλιον εἰσανέβαινον

Ἀργεῖοι, μετὰ τοῖσι δ᾽ ἐμὸς πόσις ᾖεν Ὀδυσσεύς.

εἰ κεῖνός γ᾽ ἐλθὼν τὸν ἐμὸν βίον ἀμφιπολεύοι,

μεῖζόν κε κλέος εἴη ἐμὸν καὶ κάλλιον οὕτως. 255

νῦν δ᾽ ἄχομαι· τόσα γάρ μοι ἐπέσσευεν κακὰ δαίμων.

ἦ μὲν δὴ ὅτε τ᾽ ᾖε λιπὼν κάτα πατρίδα γαῖαν,

δεξιτερὴν ἐπὶ καρπῷ ἑλὼν ἐμὲ χεῖρα προσηύδα·

"ὦ γύναι, οὐ γὰρ ὀΐω ἐϋκνήμιδας Ἀχαιοὺς

ἐκ Τροίης εὖ πάντας ἀπήμονας ἀπονέεσθαι· 260

καὶ γὰρ Τρῶάς φασι μαχητὰς ἔμμεναι ἄνδρας,

ἠμὲν ἀκοντιστὰς ἠδὲ ῥυτῆρας ὀϊστῶν

ἵππων τ᾽ ὠκυπόδων ἐπιβήτορας, οἵ κε τάχιστα

ἔκριναν μέγα νεῖκος ὁμοιΐου πολέμοιο.

τῷ οὐκ οἶδ᾽ ἤ κέν μ᾽ ἀνέσει θεός, ἦ κεν ἁλώω 265

αὐτοῦ ἐνὶ Τροίῃ· σοὶ δ᾽ ἐνθάδε πάντα μελόντων.

μεμνῆσθαι πατρὸς καὶ μητέρος ἐν μεγάροισιν

ὡς νῦν, ἢ ἔτι μᾶλλον ἐμεῦ ἀπονόσφιν ἐόντος·

αὐτὰρ ἐπὴν δὴ παῖδα γενειήσαντα ἴδηαι,

γήμασθ᾽ ᾧ κ᾽ ἐθέλῃσθα, τεὸν κατὰ δῶμα λιποῦσα. 270

"κεῖνος τὼς ἀγόρευε· τὰ δὴ νῦν πάντα τελεῖται.

νὺξ δ᾽ ἔσται ὅτε δὴ στυγερὸς γάμος ἀντιβολήσει

οὐλομένης ἐμέθεν, τῆς τε Ζεὺς ὄλβον ἀπηύρα.

ἀλλὰ τόδ᾽ αἰνὸν ἄχος κραδίην καὶ θυμὸν ἱκάνει·

μνηστήρων οὐχ ἥδε δίκη τὸ πάροιθε τέτυκτο· 275

οἵ τ᾽ ἀγαθήν τε γυναῖκα καὶ ἀφνειοῖο θύγατρα

μνηστεύειν ἐθέλωσι καὶ ἀλλήλοις ἐρίσωσιν,

αὐτοὶ τοί γ᾽ ἀπάγουσι βόας καὶ ἴφια μῆλα,

κούρης δαῖτα φίλοισι, καὶ ἀγλαὰ δῶρα διδοῦσιν·

ἀλλ᾽ οὐκ ἀλλότριον βίοτον νήποινον ἔδουσιν." 280

ὣς φάτο, γήθησεν δὲ πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,

οὕνεκα τῶν μὲν δῶρα παρέλκετο, θέλγε δὲ θυμὸν

μειλιχίοις ἐπέεσσι, νόος δέ οἱ ἄλλα μενοίνα.

τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος προσέφη, Εὐπείθεος υἱός,

"κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια, 285

δῶρα μὲν ὅς κ᾽ ἐθέλῃσιν Ἀχαιῶν ἐνθάδ᾽ ἐνεῖκαι,

δέξασθ᾽. οὐ γὰρ καλὸν ἀνήνασθαι δόσιν ἐστίν·

ἡμεῖς δ᾽ οὔτ᾽ ἐπὶ ἔργα πάρος γ᾽ ἴμεν οὔτε πῃ ἄλλῃ,

πρίν γέ σε τῷ γήμασθαι Ἀχαιῶν ὅς τις ἄριστος."

ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος· 290

δῶρα δ᾽ ἄρ᾽ οἰσέμεναι πρόεσαν κήρυκα ἕκαστος.

Ἀντινόῳ μὲν ἔνεικε μέγαν περικαλλέα πέπλον,

ποικίλον· ἐν δ᾽ ἀρ᾽ ἔσαν περόναι δυοκαίδεκα πᾶσαι

χρύσειαι, κληῖσιν ἐϋγνάμπτοις ἀραρυῖαι.

ὅρμον δ᾽ Εὐρυμάχῳ πολυδαίδαλον αὐτίκ᾽ ἔνεικε. 295

χρύσεον, ἠλέκτροισιν ἐερμένον ἠέλιον ὥς.

ἕρματα δ᾽ Εὐρυδάμαντι δύω θεράποντες ἔνεικαν,

τρίγληνα μορόεντα· χάρις δ᾽ ἀπελάμπετο πολλή.

ἐκ δ᾽ ἄρα Πεισάνδροιο Πολυκτορίδαο ἄνακτος

ἴσθμιον ἤνεικεν θεράπων, περικαλλὲς ἄγαλμα. 300

ἄλλο δ᾽ ἄρ᾽ ἄλλος δῶρον Ἀχαιῶν καλὸν ἔνεικεν.

ἡ μὲν ἔπειτ᾽ ἀνέβαιν᾽ ὑπερώϊα δῖα γυναικῶν,

τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἅμ᾽ ἀμφίπολοι ἔφερον περικαλλέα δῶρα

οἱ δ᾽ εἰς ὀρχηστύν τε καὶ ἱμερόεσσαν ἀοιδὴν

τρεψάμενοι τέρποντο, μένον δ᾽ ἐπὶ ἕσπερον ἐλθεῖν. 305

τοῖσι δὲ τερπομένοισι μέλας ἐπὶ ἕσπερος ἦλθεν.

αὐτίκα λαμπτῆρας τρεῖς ἵστασαν ἐν μεγάροισιν,

ὄφρα φαείνοιεν· περὶ δὲ ξύλα κάγκανα θῆκαν,

αὖα πάλαι, περίκηλα, νέον κεκεασμένα χαλκῷ,

καὶ δαΐδας μετέμισγον· ἀμοιβηδὶς δ᾽ ἀνέφαινον 310

δμῳαὶ Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος. αὐτὰρ ὁ τῇσιν

αὐτὸς διογενῆς μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"δμῳαὶ Ὀδυσσῆος, δὴν οἰχομένοιο ἄνακτος,

ἔρχεσθε πρὸς δώμαθ᾽, ἵν᾽ αἰδοίη βασίλεια·

τῇ δὲ παρ᾽ ἠλάκατα στροφαλίζετε, τέρπετε δ᾽ αὐτὴν 315

ἥμεναι ἐν μεγάρῳ, ἢ εἴρια πείκετε χερσίν·

αὐτὰρ ἐγὼ τούτοισι φάος πάντεσσι παρέξω.

ἤν περ γάρ κ᾽ ἐθέλωσιν ἐΰθρονον Ἠῶ μίμνειν,

οὔ τί με νικήσουσι· πολυτλήμων δὲ μάλ᾽ εἰμί."

ὣς ἔφαθ᾽, αἱ δ᾽ ἐγέλασσαν, ἐς ἀλλήλας δὲ ἴδοντο. 320

τὸν δ᾽ αἰσχρῶς ἐνένιπε Μελανθὼ καλλιπάρῃος,

τὴν Δολίος μὲν ἔτικτε, κόμισσε δὲ Πηνελόπεια,

παῖδα δὲ ὣς ἀτίταλλε, δίδου δ᾽ ἄρ᾽ ἀθύρματα θυμῷ·

ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἔχε πένθος ἐνὶ φρεσὶ Πηνελοπείης,

ἀλλ᾽ ἥ γ᾽ Εὐρυμάχῳ μισγέσκετο καὶ φιλέεσκεν. 325

ἥ ῥ᾽ Ὀδυσῆ᾽ ἐνένιπεν ὀνειδείοις ἐπέεσσιν·

"ξεῖνε τάλαν, σύ γέ τις φρένας ἐκπεπαταγμένος ἐσσί,

οὐδ᾽ ἐθέλεις εὕδειν χαλκήϊον ἐς δόμον ἐλθών,

ἠέ που ἐς λέσχην, ἀλλ᾽ ἐνθάδε πόλλ᾽ ἀγορεύεις,

θαρσαλέως πολλοῖσι μετ᾽ ἀνδράσιν, οὐδέ τι θυμῷ 330

ταρβεῖς· ἦ ῥά σε οἶνος ἔχει φρένας, ἤ νύ τοι αἰεὶ

τοιοῦτος νόος ἐστίν· ὃ καὶ μεταμώνια βάζεις.

ἦ ἀλύεις, ὅτι Ἶρον ἐνίκησας τὸν ἀλήτην;

μή τίς τοι τάχα Ἴρου ἀμείνων ἄλλος ἀναστῇ,

ὅς τίς σ᾽ ἀμφὶ κάρη κεκοπὼς χερσὶ στιβαρῇσι 335

δώματος ἐκπέμψῃσι, φορύξας αἵματι πολλῷ."

τὴν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"ἦ τάχα Τηλεμάχῳ ἐρέω, κύον, οἷ᾽ ἀγορεύεις,

κεῖσ᾽ ἐλθών, ἵνα σ᾽ αὖθι διὰ μελεϊστὶ τάμῃσιν."

ὣς εἰπὼν ἐπέεσσι διεπτοίησε γυναῖκας. 340

βὰν δ᾽ ἴμεναι διὰ δῶμα, λύθεν δ᾽ ὑπὸ γυῖα ἑκάστης

ταρβοσύνῃ· φὰν γάρ μιν ἀληθέα μυθήσασθαι.

αὐτὰρ ὁ πὰρ λαμπτῆρσι φαείνων αἰθομένοισιν

ἑστήκειν ἐς πάντας ὁρώμενος· ἄλλα δέ οἱ κῆρ

ὥρμαινε φρεσὶν ᾗσιν, ἅ ῥ᾽ οὐκ ἀτέλεστα γένοντο. 345

μνηστῆρας δ᾽ οὐ πάμπαν ἀγήνορας εἴα Ἀθήνη

λώβης ἴσχεσθαι θυμαλγέος, ὄφρ᾽ ἔτι μᾶλλον

δύη ἄχος κραδίην Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.

τοῖσιν δ᾽ Εὐρύμαχος, Πολύβου πάϊς, ἦρχ᾽ ἀγορεύειν,

κερτομέων Ὀδυσῆα· γέλω δ᾽ ἑτάροισιν ἔτευχε. 350

"κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγακλειτῆς βασιλείης,

ὄφρ᾽ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει.

οὐκ ἀθεεὶ ὅδ᾽ ἀνὴρ Ὀδυσήϊον ἐς δόμον ἵκει·

ἔμπης μοι δοκέει δαίδων σέλας ἔμμεναι αὐτοῦ

κὰκ κεφαλῆς, ἐπεὶ οὔ οἱ ἔνι τρίχες οὐδ᾽ ἠβαιαί." 355

ἦ ῥ᾽, ἅμα τε προσέειπεν Ὀδυσσῆα πτολίπορθον·

"ξεῖν᾽, ἦ ἄρ κ᾽ ἐθέλοις θητευέμεν, εἴ σ᾽ ἀνελοίμην,

ἀγροῦ ἐπ᾽ ἐσχατιῆς--μισθὸς δέ τοι ἄρκιος ἔσται--

αἱμασιάς τε λέγων καὶ δένδρεα μακρὰ φυτεύων;

ἔνθα κ᾽ ἐγὼ σῖτον μὲν ἐπηετανὸν παρέχοιμι, 360

εἵματα δ᾽ ἀμφιέσαιμι ποσίν θ᾽ ὑποδήματα δοίην.

ἀλλ᾽ ἐπεὶ οὖν δὴ ἔργα κάκ᾽ ἔμμαθες, οὐκ ἐθελήσεις

ἔργον ἐποίχεσθαι, ἀλλὰ πτώσσειν κατὰ δῆμον

βούλεαι, ὄφρ᾽ ἄν ἔχῃς βόσκειν σὴν γαστέρ᾽ ἄναλτον."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· 365

"Εὐρύμαχ᾽, εἰ γὰρ νῶϊν ἔρις ἔργοιο γένοιτο

ὥρῃ ἐν εἰαρινῇ, ὅτε τ᾽ ἤματα μακρὰ πέλονται,

ἐν ποίῃ, δρέπανον μὲν ἐγὼν εὐκαμπὲς ἔχοιμι,

καὶ δὲ σὺ τοῖον ἔχοις, ἵνα πειρησαίμεθα ἔργου

νήστιες ἄχρι μάλα κνέφαος, ποίη δὲ παρείη. 370

εἰ δ᾽ αὖ καὶ βόες εἶεν ἐλαυνέμεν, οἵ περ ἄριστοι,

αἴθωνες, μεγάλοι, ἄμφω κεκορηότε ποίης,

ἥλικες, ἰσοφόροι, τῶν τε σθένος οὐκ ἀλαπαδνόν,

τετράγυον δ᾽ εἴη, εἴκοι δ᾽ ὑπὸ βῶλος ἀρότρῳ·

τῷ κέ μ᾽ ἴδοις, εἰ ὦλκα διηνεκέα προταμοίμην. 375

εἰ δ᾽ αὖ καὶ πόλεμόν ποθεν ὁρμήσειε Κρονίων

σήμερον, αὐτὰρ ἐμοὶ σάκος εἴη καὶ δύο δοῦρε

καὶ κυνέη πάγχαλκος, ἐπὶ κροτάφοις ἀραρυῖα,

τῷ κέ μ᾽ ἴδοις πρώτοισιν ἐνὶ προμάχοισι μιγέντα,

οὐδ᾽ ἄν μοι τὴν γαστέρ᾽ ὀνειδίζων ἀγορεύοις. 380

ἀλλὰ μάλ᾽ ὑβρίξεις, καί τοι νόος ἐστὶν ἀπηνής·

καί πού τις δοκέεις μέγας ἔμμεναι ἠδὲ κραταιός,

οὕνεκα πὰρ παύροισι καὶ οὐκ ἀγαθοῖσιν ὁμιλεῖς.

εἰ δ᾽ Ὀδυσεὺς ἔλθοι καὶ ἵκοιτ᾽ ἐς πατρίδα γαῖαν,

αἶψά κέ τοι τὰ θύρετρα, καὶ εὐρέα περ μάλ᾽ ἐόντα, 385

φεύγοντι στείνοιτο διὲκ προθύροιο θύραζε."

ὣς ἔφατ᾽, Εὐρύμαχος δ᾽ ἐχολώσατο κηρόθι μᾶλλον,

καί μιν ὑπόδρα ἰδὼν ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"ἆ δείλ᾽, ἦ τάχα τοι τελέω κακόν, οἷ᾽ ἀγορεύεις

θαρσαλέως πολλοῖσι μετ᾽ ἀνδράσιν, οὐδέ τι θυμῷ 390

ταρβεῖς· ἦ ῥά σε οἶνος ἔχει φρένας, ἤ νύ τοι αἰεὶ

τοιοῦτος νόος ἐστίν· ὃ καὶ μεταμώνια βάζεις.

ἦ ἀλύεις, ὅτι Ἶρον ἐνίκησας τὸν ἀλήτην;"

ὣς ἄρα φωνήσας σφέλας ἔλλαβεν· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

Ἀμφινόμου πρὸς γοῦνα καθέζετο Δουλιχιῆος, 395

Εὐρύμαχον δείσας· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ οἰνοχόον βάλε χεῖρα

δεξιτερήν· πρόχοος δὲ χαμαὶ βόμβησε πεσοῦσα,

αὐτὰρ ὅ γ᾽ οἰμώξας πέσεν ὕπτιος ἐν κονίῃσι.

μνηστῆρες δ᾽ ὁμάδησαν ἀνὰ μέγαρα σκιόεντα,

ὧδε δέ τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον· 400

"αἴθ᾽ ὤφελλ᾽ ὁ ξεῖνος ἀλώμενος ἄλλοθ᾽ ὀλέσθαι

πρὶν ἐλθεῖν· τῷ οὔ τι τόσον κέλαδον μετέθηκε.

νῦν δὲ περὶ πτωχῶν ἐριδαίνομεν, οὐδέ τι δαιτὸς

ἐσθλῆς ἔσσεται ἦδος, ἐπεὶ τὰ χερείονα νικᾷ."

τοῖσι δὲ καὶ μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο 405

"δαιμόνιοι, μαίνεσθε καὶ οὐκέτι κεύθετε θυμῷ

βρωτὺν οὐδὲ ποτῆτα· θεῶν νύ τις ὔμμ᾽ ὀροθύνει.

ἀλλ᾽ εὖ δαισάμενοι κατακείετε οἴκαδ᾽ ἰόντες,

ὁππότε θυμὸς ἄνωγε· διώκω δ᾽ οὔ τιν᾽ ἐγώ γε."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες 410

Τηλέμαχον θαύμαζον, ὃ θαρσαλέως ἀγόρευε.

τοῖσιν δ᾽ Ἀμφίνομος ἀγορήσατο καὶ μετέειπε

Νίσου φαίδιμος υἱός, Ἀρητιάδαο ἄνακτος·

"ὦ φίλοι, οὐκ ἂν δή τις ἐπὶ ῥηθέντι δικαίῳ

ἀντιβίοις ἐπέεσσι καθαπτόμενος χαλεπαίνοι· 415

μήτε τι τὸν ξεῖνον στυφελίζετε μήτε τιν᾽ ἄλλον

δμώων, οἳ κατὰ δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο.

ἀλλ᾽ ἄγετ᾽, οἰνοχόος μὲν ἐπαρξάσθω δεπάεσσιν,

ὄφρα σπείσαντες κατακείομεν οἴκαδ᾽ ἰόντες·

τὸν ξεῖνον δὲ ἐῶμεν ἐνὶ μεγάροις Ὀδυσῆος 420

Τηλεμάχῳ μελέμεν· τοῦ γὰρ φίλον ἵκετο δῶμα."

ὣς φάτο, τοῖσι δὲ πᾶσιν ἑαδότα μῦθον ἔειπε.

τοῖσιν δὲ κρητῆρα κεράσσατο Μούλιος ἥρως,

κῆρυξ Δουλιχιεύς· θεράπων δ᾽ ἦν Ἀμφινόμοιο·

νώμησεν δ᾽ ἄρα πᾶσιν ἐπισταδόν· οἱ δὲ θεοῖσι 425

σπείσαντες μακάρεσσι πίον μελιηδέα οἶνον.

αὐτὰρ ἐπεὶ σπεῖσάν τ᾽ ἔπιόν θ᾽ ὅσον ἤθελε θυμός,

βάν ῥ᾽ ἴμεναι κείοντες ἑὰ πρὸς δώμαθ᾽ ἕκαστος.

Ραψωδία τ : Ὀδυσσέως καὶ Πηνελόπης ὁμιλία. Τὰ νίπτρα.

αὐτὰρ ὁ ἐν μεγάρῳ ὑπελείπετο δῖος Ὀδυσσεύς,

μνηστήρεσσι φόνον σὺν Ἀθήνῃ μερμηρίζων·

αἶψα δὲ Τηλέμαχον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"Τηλέμαχε, χρὴ τεύχε᾽ ἀρήϊα κατθέμεν εἴσω

πάντα μάλ᾽· αὐτὰρ μνηστῆρας μαλακοῖς ἐπέεσσι 5

παρφάσθαι, ὅτε κέν σε μεταλλῶσιν ποθέοντες·

᾽ἐκ καπνοῦ κατέθηκ᾽, ἐπεὶ οὐκέτι τοῖσιν ἐῴκει

οἷά ποτε Τροίηνδε κιὼν κατέλειπεν Ὀδυσσεύς,

ἀλλὰ κατῄκισται, ὅσσον πυρὸς ἵκετ᾽ ἀϋτμή.

πρὸς δ᾽ ἔτι καὶ τόδε μεῖζον ἐνὶ φρεσὶν ἔβαλε δαίμων 10

μή πως οἰνωθέντες, ἔριν στήσαντες ἐν ὑμῖν,

ἀλλήλους τρώσητε καταισχύνητέ τε δαῖτα

καὶ μνηστύν· αὐτὸς γὰρ ἐφέλκεται ἄνδρα σίδηρος.᾽"

ὣς φάτο, Τηλέμαχος δὲ φίλῳ ἐπεπείθετο πατρί,

ἐκ δὲ καλεσσάμενος προσέφη τροφὸν Εὐρύκλειαν· 15

"μαῖ᾽, ἄγε δή μοι ἔρυξον ἐνὶ μεγάροισι γυναῖκας,

ὄφρα κεν ἐς θάλαμον καταθείομαι ἔντεα πατρὸς

καλά, τά μοι κατὰ οἶκον ἀκηδέα καπνὸς ἀμέρδει

πατρὸς ἀποιχομένοιο· ἐγὼ δ᾽ ἔτι νήπιος ἦα.

νῦν δ᾽ ἐθέλω καταθέσθαι, ἵν᾽ οὐ πυρὸς ἵξετ᾽ ἀϋτμή." 20

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·

"αἲ γὰρ δή ποτε, τέκνον, ἐπιφροσύνας ἀνέλοιο

οἴκου κήδεσθαι καὶ κτήματα πάντα φυλάσσειν.

ἀλλ᾽ ἄγε, τίς τοι ἔπειτα μετοιχομένη φάος οἴσει;

δμῳὰς δ᾽ οὐκ εἴας προβλωσκέμεν, αἵ κεν ἔφαινον." 25

τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"ξεῖνος ὅδ᾽· οὐ γὰρ ἀεργὸν ἀνέξομαι ὅς κεν ἐμῆς γε

χοίνικος ἅπτηται, καὶ τηλόθεν εἰληλουθώς."

ὣς ἄρ᾽ ἐφώνησεν, τῇ δ᾽ ἄπτερος ἔπλετο μῦθος.

κλήϊσεν δὲ θύρας μεγάρων εὖ ναιεταόντων. 30

τὼ δ᾽ ἄρ᾽ ἀναΐξαντ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ φαίδιμος υἱὸς

ἐσφόρεον κόρυθάς τε καὶ ἀσπίδας ὀμφαλοέσσας

ἔγχεά τ᾽ ὀξυόεντα· πάροιθε δὲ Παλλὰς Ἀθήνη,

χρύσεον λύχνον ἔχουσα, φάος περικαλλὲς ἐποίει.

δὴ τότε Τηλέμαχος προσεφώνεεν ὃν πατέρ᾽ αἶψα· 35

"ὦ πάτερ, ἦ μέγα θαῦμα τόδ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ὁρῶμαι.

ἔμπης μοι τοῖχοι μεγάρων καλαί τε μεσόδμαι,

εἰλάτιναί τε δοκοί, καὶ κίονες ὑψόσ᾽ ἔχοντες

φαίνοντ᾽ ὀφθαλμοῖς ὡς εἰ πυρὸς αἰθομένοιο.

ἦ μάλα+ τις θεὸς+ ἔνδον+, οἳ οὐρανὸν+ εὐρὺν+ ἔχουσι." 40

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"σίγα καὶ κατὰ σὸν νόον ἴσχανε μηδ᾽ ἐρέεινε·

αὕτη τοι δίκη ἐστὶ θεῶν, οἳ Ὄλυμπον ἔχουσιν+.

ἀλλὰ σὺ μὲν κατάλεξαι, ἐγὼ δ᾽ ὑπολείψομαι αὐτοῦ,

ὄφρα κ᾽ ἔτι δμῳὰς καὶ μητέρα σὴν ἐρεθίζω· 45

ἡ δέ μ᾽ ὀδυρομένη εἰρήσεται ἀμφὶς ἕκαστα."

ὣς φάτο, Τηλέμαχος δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκει

κείων ἐς θάλαμον, δαΐδων ὕπο λαμπομενάων,

ἔνθα πάρος κοιμᾶθ᾽, ὅτε μιν γλυκὺς ὕπνος ἱκάνοι·

ἔνθ᾽ ἄρα καὶ τότ᾽ ἔλεκτο καὶ Ἠῶ δῖαν ἔμιμνεν. 50

αὐτὰρ ὁ ἐν μεγάρῳ ὑπελείπετο δῖος Ὀδυσσεύς,

μνηστήρεσσι φόνον σὺν Ἀθήνῃ μερμηρίζων.

ἡ δ᾽ ἴεν ἐκ θαλάμοιο περίφρων Πηνελόπεια,

Ἀρτέμιδι ἰκέλη ἠὲ χρυσέῃ Ἀφροδίτῃ.

τῇ παρὰ μὲν κλισίην πυρὶ κάτθεσαν, ἔνθ᾽ ἄρ᾽ ἐφῖζε, 55

δινωτὴν ἐλέφαντι καὶ ἀργύρῳ· ἥν ποτε τέκτων

ποίησ᾽ Ἰκμάλιος, καὶ ὑπὸ θρῆνυν ποσὶν ἧκε

προσφυέ᾽ ἐξ αὐτῆς, ὅθ᾽ ἐπὶ μέγα βάλλετο κῶας.

ἔνθα καθέζετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια.

ἦλθον δὲ δμῳαὶ λευκώλενοι ἐκ μεγάροιο. 60

αἱ δ᾽ ἀπὸ μὲν σῖτον πολὺν ᾕρεον ἠδὲ τραπέζας

καὶ δέπα, ἔνθεν ἄρ᾽ ἄνδρες ὑπερμενέοντες ἔπινον·

πῦρ δ᾽ ἀπὸ λαμπτήρων χαμάδις βάλον, ἄλλα δ᾽ ἐπ᾽ αὐτῶν

νήησαν ξύλα πολλά, φόως ἔμεν ἠδὲ θέρεσθαι.

ἡ δ᾽ Ὀδυσῆ᾽ ἐνένιπε Μελανθὼ δεύτερον αὖτις· 65

"ξεῖν᾽, ἔτι καὶ νῦν ἐνθάδ᾽ ἀνιήσεις διὰ νύκτα

δινεύων κατὰ οἶκον, ὀπιπεύσεις δὲ γυναῖκας;

ἀλλ᾽ ἔξελθε θύραζε, τάλαν, καὶ δαιτὸς ὄνησο·

ἢ τάχα καὶ δαλῷ βεβλημένος εἶσθα θύραζε."

τὴν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· 70

"δαιμονίη, τί μοι ὧδ᾽ ἐπέχεις κεκοτηότι θυμῷ;

ἦ ὅτι δὴ ῥυπόω, κακὰ δὲ χροῒ εἵματα εἷμαι,

πτωχεύω δ᾽ ἀνὰ δῆμον; ἀναγκαίη γὰρ ἐπείγει.

τοιοῦτοι πτωχοὶ καὶ ἀλήμονες ἄνδρες ἔασι

καὶ γὰρ ἐγώ ποτε οἶκον ἐν ἀνθρώποισιν ἔναιον 75

ὄλβιος ἀφνειὸν καὶ πολλάκι δόσκον ἀλήτῃ,

τοίῳ ὁποῖος ἔοι καὶ ὅτευ κεχρημένος ἔλθοι·

ἦσαν δὲ δμῶες μάλα μυρίοι, ἄλλα τε πολλὰ

οἷσίν τ᾽ εὖ ζώουσι καὶ ἀφνειοὶ καλέονται.

ἀλλὰ Ζεὺς ἀλάπαξε Κρονίων· ἤθελε γάρ που· 80

τῷ νῦν μήποτε καὶ σύ, γύναι, ἀπὸ πᾶσαν ὀλέσσῃς

ἀγλαΐην, τῇ νῦν γε μετὰ δμῳῇσι κέκασσαι·

μή πώς τοι δέσποινα κοτεσσαμένη χαλεπήνῃ,

ἢ Ὀδυσεὺς ἔλθῃ· ἔτι γὰρ καὶ ἐλπίδος αἶσα.

εἰ δ᾽ ὁ μὲν ὣς ἀπόλωλε καὶ οὐκέτι νόστιμός ἐστιν, 85

ἀλλ᾽ ἤδη παῖς τοῖος Ἀπόλλωνός γε ἕκητι,

Τηλέμαχος· τὸν δ᾽ οὔ τις ἐνὶ μεγάροισι γυναικῶν

λήθει ἀτασθάλλουσ᾽, ἐπεὶ οὐκέτι τηλίκος ἐστίν."

ὣς φάτο, τοῦ δ᾽ ἤκουσε περίφρων Πηνελόπεια,

ἀμφίπολον δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε· 90

"πάντως, θαρσαλέη, κύον ἀδεές, οὔ τί με λήθεις

ἔρδουσα μέγα ἔργον, ὃ σῇ κεφαλῇ ἀναμάξεις·

πάντα γὰρ εὖ ᾔδησθ᾽, ἐπεὶ ἐξ ἐμεῦ ἔκλυες αὐτῆς

ὡς τὸν ξεῖνον ἔμελλον ἐνὶ μεγάροισιν ἐμοῖσιν

ἀμφὶ πόσει εἴρεσθαι, ἐπεὶ πυκινῶς ἀκάχημαι." 95

ἦ ῥα καὶ Εὐρυνόμην ταμίην πρὸς μῦθον ἔειπεν·

"Εὐρυνόμη, φέρε δὴ δίφρον καὶ κῶας ἐπ᾽ αὐτοῦ,

ὄφρα καθεζόμενος εἴπῃ ἔπος ἠδ᾽ ἐπακούσῃ

ὁ ξεῖνος ἐμέθεν· ἐθέλω δέ μιν ἐξερέεσθαι."

ὣς ἔφαθ᾽, ἡ δὲ μάλ᾽ ὀτραλέως κατέθηκε φέρουσα 100

δίφρον ἐΰξεστον καὶ ἐπ᾽ αὐτῷ κῶας ἔβαλλεν·

ἔνθα καθέζετ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς.

τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε περίφρων Πηνελόπεια·

"ξεῖνε, τὸ μέν σε πρῶτον ἐγὼν εἰρήσομαι αὐτή·

τίς πόθεν εἶς ἀνδρῶν; πόθι τοι πόλις ἠδὲ τοκῆες;" 105

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"ὦ γύναι, οὐκ ἄν τίς σε βροτῶν ἐπ᾽ ἀπείρονα γαῖαν

νεικέοι· ἦ γάρ σευ κλέος οὐρανὸν εὐρὺν ἱκάνει,

ὥς τέ τευ ἢ βασιλῆος ἀμύμονος, ὅς τε θεουδὴς

ἀνδράσιν ἐν πολλοῖσι καὶ ἰφθίμοισιν ἀνάσσων 110

εὐδικίας ἀνέχῃσι, φέρῃσι δὲ γαῖα μέλαινα

πυροὺς καὶ κριθάς, βρίθῃσι δὲ δένδρεα καρπῷ,

τίκτῃ δ᾽ ἔμπεδα μῆλα, θάλασσα δὲ παρέχῃ ἰχθῦς

ἐξ εὐηγεσίης, ἀρετῶσι δὲ λαοὶ ὑπ᾽ αὐτοῦ.

τῷ ἐμὲ νῦν τὰ μὲν ἄλλα μετάλλα σῷ ἐνὶ οἴκῳ, 115

μηδ᾽ ἐμὸν ἐξερέεινε γένος καὶ πατρίδα γαῖαν,

μή μοι μᾶλλον θυμὸν ἐνιπλήσῃς ὀδυνάων

μνησαμένῳ μάλα δ᾽ εἰμὶ πολύστονος· οὐδέ τί με χρὴ

οἴκῳ ἐν ἀλλοτρίῳ γοόωντά τε μυρόμενόν τε

ἧσθαι, ἐπεὶ κάκιον πενθήμεναι ἄκριτον αἰεί· 120

μή τίς μοι δμῳῶν νεμεσήσεται, ἠὲ σύ γ᾽ αὐτή,

φῇ δὲ δακρυπλώειν βεβαρηότα με φρένας οἴνῳ."

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια·

"ξεῖν᾽, ἦ τοι μὲν ἐμὴν ἀρετὴν εἶδός τε δέμας τε

ὤλεσαν ἀθάνατοι, ὅτε Ἴλιον εἰσανέβαινον 125

Ἀργεῖοι, μετὰ τοῖσι δ᾽ ἐμὸς πόσις ᾖεν Ὀδυσσεύς

εἰ κεῖνός γ᾽ ἐλθὼν τὸν ἐμὸν βίον ἀμφιπολεύοι,

μεῖζον κε κλέος εἴη ἐμὸν καὶ κάλλιον οὕτως.

νῦν δ᾽ ἄχομαι· τόσα γάρ μοι ἐπέσσευεν κακὰ δαίμων.

ὅσσοι γὰρ νήσοισιν ἐπικρατέουσιν ἄριστοι, 130

Δουλιχίῳ τε Σάμῃ τε καὶ ὑλήεντι Ζακύνθῳ,

οἵ τ᾽ αὐτὴν Ἰθάκην εὐδείελον ἀμφινέμονται,

οἵ μ᾽ ἀεκαζομένην μνῶνται, τρύχουσι δὲ οἶκον.

τῷ οὔτε ξείνων ἐμπάξομαι οὔθ᾽ ἱκετάων

οὔτε τι κηρύκων, οἳ δημιοεργοὶ ἔασιν· 135

ἀλλ᾽ Ὀδυσῆ ποθέουσα φίλον κατατήκομαι ἦτορ.

οἱ δὲ γάμον σπεύδουσιν· ἐγὼ δὲ δόλους τολυπεύω.

φᾶρος μέν μοι πρῶτον ἐνέπνευσε φρεσὶ δαίμων,

στησαμένῃ μέγαν ἱστόν, ἐνὶ μεγάροισιν ὑφαίνειν,

λεπτὸν καὶ περίμετρον· ἄφαρ δ᾽ αὐτοῖς μετέειπον· 140

"κοῦροι, ἐμοὶ μνηστῆρες, ἐπεὶ θάνε δῖος Ὀδυσσεύς,

μίμνετ᾽ ἐπειγόμενοι τὸν ἐμὸν γάμον, εἰς ὅ κε φᾶρος

ἐκτελέσω--μή μοι μεταμώνια νήματ᾽ ὄληται--

Λαέρτῃ ἥρωϊ ταφήϊον, εἰς ὅτε κέν μιν

μοῖρ᾽ ὀλοὴ καθέλῃσι τανηλεγέος θανάτοιο· 145

μή τίς μοι κατὰ δῆμον Ἀχαιϊάδων νεμεσήσῃ,

αἴ κεν ἄτερ σπείρου κεῖται πολλὰ κτεατίσσας.

"ὣς ἐφάμην, τοῖσιν δ᾽ ἐπεπείθετο θυμὸς ἀγήνωρ.

ἔνθα καὶ ἠματίη μὲν ὑφαίνεσκον μέγαν ἱστόν,

νύκτας δ᾽ ἀλλύεσκον, ἐπεὶ δαΐδας παραθείμην. 150

ὣς τρίετες μὲν ἔληθον ἐγὼ καὶ ἔπειθον Ἀχαιούς·

ἀλλ᾽ ὅτε τέτρατον ἦλθεν ἔτος καὶ ἐπήλυθον ὧραι,

μηνῶν φθινόντων, περὶ δ᾽ ἤματα πόλλ᾽ ἐτελέσθη,

καὶ τότε δή με διὰ δμῳάς, κύνας οὐκ ἀλεγούσας,

εἷλον ἐπελθόντες καὶ ὁμόκλησαν ἐπέεσσιν. 155

ὣς τὸ μὲν ἐξετέλεσσα, καὶ οὐκ ἐθέλουσ᾽, ὑπ᾽ ἀνάγκης·

νῦν δ᾽ οὔτ᾽ ἐκφυγέειν δύναμαι γάμον οὔτε τιν᾽ ἄλλην

μῆτιν ἔθ᾽ εὑρίσκω· μάλα δ᾽ ὀτρύνουσι τοκῆες

γήμασθ᾽, ἀσχαλάᾳ δὲ πάϊς βίοτον κατεδόντων,

γιγνώσκων· ἤδη γὰρ ἀνὴρ οἶός τε μάλιστα 160

οἴκου κήδεσθαι, τῷ τε Ζεὺς κῦδος ὀπάζει.

ἀλλὰ καὶ ὥς μοι εἰπὲ τεὸν γένος, ὁππόθεν ἐσσί.

οὐ γὰρ ἀπὸ δρυός ἐσσι παλαιφάτου οὐδ᾽ ἀπὸ πέτρης."

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"ὦ γύναι αἰδοίη Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος, 165

οὐκέτ᾽ ἀπολλήξεις τὸν ἐμὸν γόνον ἐξερέουσα;

ἀλλ᾽ ἔκ τοι ἐρέω· ἦ μέν μ᾽ ἀχέεσσί γε δώσεις

πλείοσιν ἢ ἔχομαι· ἡ γὰρ δίκη, ὁππότε πάτρης

ἧς ἀπέῃσιν ἀνὴρ τόσσον χρόνον ὅσσον ἐγὼ νῦν,

πολλὰ βροτῶν ἐπὶ ἄστε᾽ ἀλώμενος, ἄλγεα πάσχων· 170

ἀλλὰ καὶ ὣς ἐρέω ὅ μ᾽ ἀνείρεαι ἠδὲ μεταλλᾷς.

Κρήτη τις γαῖ᾽ ἔστι, μέσῳ ἐνὶ οἴνοπι πόντῳ,

καλὴ καὶ πίειρα, περίρρυτος· ἐν δ᾽ ἄνθρωποι

πολλοί, ἀπειρέσιοι, καὶ ἐννήκοντα πόληες.

ἄλλη δ᾽ ἄλλων γλῶσσα μεμιγμένη· ἐν μὲν Ἀχαιοί, 175

ἐν δ᾽ Ἐτεόκρητες μεγαλήτορες, ἐν δὲ Κύδωνες,

Δωριέες τε τριχάϊκες δῖοί τε Πελασγοί.

τῇσι δ᾽ ἐνὶ Κνωσός, μεγάλη πόλις, ἔνθα τε Μίνως

ἐννέωρος βασίλευε Διὸς μεγάλου ὀαριστής,

πατρὸς ἐμοῖο πατήρ, μεγαθύμου Δευκαλίωνος 180

Δευκαλίων δ᾽ ἐμὲ τίκτε καὶ Ἰδομενῆα ἄνακτα·

ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἐν νήεσσι κορωνίσιν Ἴλιον ἴσω

ᾤχεθ᾽ ἅμ᾽ Ἀτρείδῃσιν, ἐμοὶ δ᾽ ὄνομα κλυτὸν Αἴθων,

ὁπλότερος γενεῇ· ὁ δ᾽ ἄρα πρότερος καὶ ἀρείων.

ἔνθ᾽ Ὀδυσῆα ἐγὼν ἰδόμην καὶ ξείνια δῶκα. 185

καὶ γὰρ τὸν Κρήτηνδε κατήγαγεν ἲς ἀνέμοιο,

ἱέμενον Τροίηνδε παραπλάγξασα Μαλειῶν·

στῆσε δ᾽ ἐν Ἀμνισῷ, ὅθι τε σπέος Εἰλειθυίης,

ἐν λιμέσιν χαλεποῖσι, μόγις δ᾽ ὑπάλυξεν ἀέλλας.

αὐτίκα δ᾽ Ἰδομενῆα μετάλλα ἄστυδ᾽ ἀνελθών· 190

ξεῖνον γάρ οἱ ἔφασκε φίλον τ᾽ ἔμεν αἰδοῖόν τε.

τῷ δ᾽ ἤδη δεκάτη ἢ ἑνδεκάτη πέλεν ἠὼς

οἰχομένῳ σὺν νηυσὶ κορωνίσιν Ἴλιον εἴσω.

τὸν μὲν ἐγὼ πρὸς δώματ᾽ ἄγων ἐῢ ἐξείνισσα,

ἐνδυκέως φιλέων, πολλῶν κατὰ οἶκον ἐόντων· 195

καί οἱ τοῖς ἄλλοις ἑτάροις, οἳ ἅμ᾽ αὐτῷ ἕποντο,

δημόθεν ἄλφιτα δῶκα καὶ αἴθοπα οἶνον ἀγείρας

καὶ βοῦς ἱρεύσασθαι, ἵνα πλησαίατο θυμόν.

ἔνθα δυώδεκα μὲν μένον ἤματα δῖοι Ἀχαιοί·

εἴλει γὰρ Βορέης ἄνεμος μέγας οὐδ᾽ ἐπὶ γαίῃ 200

εἴα ἵστασθαι, χαλεπὸς δέ τις ὤρορε δαίμων.

τῇ τρισκαιδεκάτῃ δ᾽ ἄνεμος πέσε, τοὶ δ᾽ ἀνάγοντο."

ἴσκε ψεύδεα πολλὰ λέγων ἐτύμοισιν ὁμοῖα·

τῆς δ᾽ ἄρ᾽ ἀκουούσης ῥέε δάκρυα, τήκετο δὲ χρώς·

ὡς δὲ χιὼν κατατήκετ᾽ ἐν ἀκροπόλοισιν ὄρεσσιν, 205

ἥν τ᾽ Εὖρος κατέτηξεν, ἐπὴν Ζέφυρος καταχεύῃ·

τηκομένης δ᾽ ἄρα τῆς ποταμοὶ πλήθουσι ῥέοντες·

ὣς τῆς τήκετο καλὰ παρήϊα δάκρυ χεούσης,

κλαιούσης ἑὸν ἄνδρα παρήμενον. αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

θυμῷ μὲν γοόωσαν ἑὴν ἐλέαιρε γυναῖκα, 210

ὀφθαλμοὶ δ᾽ ὡς εἰ κέρα ἕστασαν ἠὲ σίδηρος

ἀτρέμας ἐν βλεφάροισι· δόλῳ δ᾽ ὅ γε δάκρυα κεῦθεν.

ἡ δ᾽ ἐπεὶ οὖν τάρφθη πολυδακρύτοιο γόοιο,

ἐξαῦτίς μιν ἔπεσσιν ἀμειβομένη προσέειπε·

"νῦν μὲν δή σευ, ξεῖνέ γ᾽, ὀΐω πειρήσεσθαι, 215

εἰ ἐτεὸν δὴ κεῖθι σὺν ἀντιθέοις ἑτάροισι

ξείνισας ἐν μεγάροισιν ἐμὸν πόσιν, ὡς ἀγορεύεις.

εἰπέ μοι ὁπποῖ᾽ ἄσσα περὶ χροῒ εἵματα ἕστο,

αὐτός θ᾽ οἷος ἔην, καὶ ἑταίρους, οἵ οἱ ἕποντο."

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· 220

"ὦ γύναι, ἀργαλέον τόσσον χρόνον ἀμφὶς ἐόντα

εἰπέμεν· ἤδη γάρ οἱ ἐεικοστὸν ἔτος ἐστὶν

ἐξ οὗ κεῖθεν ἔβη καὶ ἐμῆς ἀπελήλυθε πάτρης·

αὐτάρ τοι ἐρέω ὥς μοι ἰνδάλλεται ἦτορ.

χλαῖναν πορφυρέην οὔλην ἔχε δῖος Ὀδυσσεύς, 225

διπλῆν· αὐτάρ οἱ περόνη χρυσοῖο τέτυκτο

αὐλοῖσιν διδύμοισι· πάροιθε δὲ δαίδαλον ἦεν·

ἐν προτέροισι πόδεσσι κύων ἔχε ποικίλον ἐλλόν,

ἀσπαίροντα λάων· τὸ δὲ θαυμάζεσκον ἅπαντες,

ὡς οἱ χρύσεοι ἐόντες ὁ μὲν λάε νεβρὸν ἀπάγχων, 230

αὐτὰρ ὁ ἐκφυγέειν μεμαὼς ἤσπαιρε πόδεσσι.

τὸν δὲ χιτῶν᾽ ἐνόησα περὶ χροῒ σιγαλόεντα,

οἷόν τε κρομύοιο λοπὸν κάτα ἰσχαλέοιο·

τὼς μὲν ἔην μαλακός, λαμπρὸς δ᾽ ἦν ἠέλιος ὥς·

ἦ μὲν πολλαί γ᾽ αὐτὸν ἐθηήσαντο γυναῖκες. 235

ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσιν·

οὐκ οἶδ᾽ ἢ τάδε ἕστο περὶ χροῒ οἴκοθ᾽ Ὀδυσσεύς,

ἦ τις ἑταίρων δῶκε θοῆς ἐπὶ νηὸς ἰόντι,

ἤ τίς που καὶ ξεῖνος, ἐπεὶ πολλοῖσιν Ὀδυσσεὺς

ἔσκε φίλος· παῦροι γὰρ Ἀχαιῶν ἦσαν ὁμοῖοι. 240

καί οἱ ἐγὼ χάλκειον ἄορ καὶ δίπλακα δῶκα

καλὴν πορφυρέην καὶ τερμιόεντα χιτῶνα,

αἰδοίως δ᾽ ἀπέπεμπον ἐϋσσέλμου ἐπὶ νηός.

καὶ μέν οἱ κῆρυξ ὀλίγον προγενέστερος αὐτοῦ

εἵπετο· καὶ τόν τοι μυθήσομαι, οἷος ἔην περ. 245

γυρὸς ἐν ὤμοισιν, μελανόχροος, οὐλοκάρηνος,

Εὐρυβάτης δ᾽ ὄνομ᾽ ἔσκε· τίεν δέ μιν ἔξοχον ἄλλων

ὧν ἑτάρων Ὀδυσεύς, ὅτι οἱ φρεσὶν ἄρτια ᾔδη."

"ὣς φάτο, τῇ δ᾽ ἔτι μᾶλλον ὑφ᾽ ἵμερον ὦρσε γόοιο,

σήματ᾽ ἀναγνούσῃ τά οἱ ἔμπεδα πέφραδ᾽ Ὀδυσσεύς. 250

ἡ δ᾽ ἐπεὶ οὖν τάρφθη πολυδακρύτοιο γόοιο.

καὶ τότε μιν μύθοισιν ἀμειβομένη προσέειπε·

"νῦν μὲν δή μοι, ξεῖνε, πάρος περ ἐὼν ἐλεεινός,

ἐν μεγάροισιν ἐμοῖσι φίλος τ᾽ ἔσῃ αἰδοῖός τε·

αὐτὴ γὰρ τάδε εἵματ᾽ ἐγὼ πόρον, οἷ᾽ ἀγορεύεις, 255

πτύξασ᾽ ἐκ θαλάμου, περόνην τ᾽ ἐπέθηκα φαεινὴν

κείνῳ ἄγαλμ᾽ ἔμεναι· τὸν δ᾽ οὐχ ὑποδέξομαι αὖτις

οἴκαδε νοστήσαντα φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν.

τῷ ῥα κακῇ αἴσῃ κοίλης ἐπὶ νηὸς Ὀδυσσεὺς

ᾤχετ᾽ ἐποψόμενος Κακοΐλιον οὐκ ὀνομαστήν." 260

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"ὦ γύναι αἰδοίη Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος,

μηκέτι νῦν χρόα καλὸν ἐναίρεο, μηδέ τι θυμὸν

τῆκε, πόσιν γοόωσα. νεμεσσῶμαί γε μὲν οὐδέν·

καὶ γάρ τίς τ᾽ ἀλλοῖον ὀδύρεται ἄνδρ᾽ ὀλέσασα 265

κουρίδιον, τῷ τέκνα τέκῃ φιλότητι μιγεῖσα,

ἢ Ὀδυσῆ᾽, ὅν φασι θεοῖς ἐναλίγκιον εἶναι.

ἀλλὰ γόου μὲν παῦσαι, ἐμεῖο δὲ σύνθεο μῦθον·

νημερτέως γάρ τοι μυθήσομαι οὐδ᾽ ἐπικεύσω

ὡς ἤδη Ὀδυσῆος ἐγὼ περὶ νόστου ἄκουσα 270

ἀγχοῦ, Θεσπρωτῶν ἀνδρῶν ἐν πίονι δήμῳ,

ζωοῦ· αὐτὰρ ἄγει κειμήλια πολλὰ καὶ ἐσθλὰ

αἰτίζων ἀνὰ δῆμον. ἀτὰρ ἐρίηρας ἑταίρους

ὤλεσε καὶ νῆα γλαφυρὴν ἐνὶ οἴνοπι πόντῳ,

Θρινακίης ἄπο νήσου ἰών· ὀδύσαντο γὰρ αὐτῷ 275

Ζεύς τε καὶ Ἠέλιος· τοῦ γὰρ βόας ἔκταν ἑταῖροι.

οἱ μὲν πάντες ὄλοντο πολυκλύστῳ ἐνὶ πόντῳ·

τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ τρόπιος νεὸς ἔκβαλε κῦμ᾽ ἐπὶ χέρσου,

Φαιήκων ἐς γαῖαν, οἳ ἀγχίθεοι γεγάασιν,

οἳ δή μιν περὶ κῆρι θεὸν ὣς τιμήσαντο 280

καί οἱ πολλὰ δόσαν πέμπειν τέ μιν ἤθελον αὐτοὶ

οἴκαδ᾽ ἀπήμαντον. καί κεν πάλαι ἐνθάδ᾽ Ὀδυσσεὺς

ἤην· ἀλλ᾽ ἄρα οἱ τό γε κέρδιον εἴσατο θυμῷ,

χρήματ᾽ ἀγυρτάζειν πολλὴν ἐπὶ γαῖαν ἰόντι·

ὣς περὶ κέρδεα πολλὰ καταθνητῶν ἀνθρώπων 285

οἶδ᾽ Ὀδυσεύς, οὐδ᾽ ἄν τις ἐρίσσειε βροτὸς ἄλλος.

ὥς μοι Θεσπρωτῶν βασιλεὺς μυθήσατο Φείδων·

ὤμνυε δὲ πρὸς ἔμ᾽ αὐτόν, ἀποσπένδων ἐνὶ οἴκῳ,

νῆα κατειρύσθαι καὶ ἐπαρτέας ἔμμεν ἑταίρους,

οἳ δή μιν πέμψουσι φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν. 290

ἀλλ᾽ ἐμὲ πρὶν ἀπέπεμψε· τύχησε γὰρ ἐρχομένη νηῦς

ἀνδρῶν Θεσπρωτῶν ἐς Δουλίχιον πολύπυρον.

καί μοι κτήματ᾽ ἔδειξεν, ὅσα ξυναγείρατ᾽ Ὀδυσσεύς·

καί νύ κεν ἐς δεκάτην γενεὴν ἕτερόν γ᾽ ἔτι βόσκοι,

ὅσσα οἱ ἐν μεγάροις κειμήλια κεῖτο ἄνακτος. 295

τὸν δ᾽ ἐς Δωδώνην φάτο βήμεναι, ὄφρα θεοῖο

ἐκ δρυὸς ὑψικόμοιο Διὸς βουλὴν ἐπακούσαι,

ὅππως νοστήσειε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν

ἤδη δὴν ἀπεών, ἤ ἀμφαδὸν ἦε κρυφηδόν.

"ὣς ὁ μὲν οὕτως ἐστὶ σόος καὶ ἐλεύσεται ἤδη 300

ἄγχι μάλ᾽, οὐδ᾽ ἔτι τῆλε φίλων καὶ πατρίδος αἴης

δηρὸν ἀπεσσεῖται· ἔμπης δέ τοι ὅρκια δώσω.

ἴστω νῦν Ζεὺς πρῶτα, θεῶν ὕπατος καὶ ἄριστος,

ἱστίη τ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ἣν ἀφικάνω·

ἦ μέν τοι τάδε πάντα τελείεται ὡς ἀγορεύω. 305

τοῦδ᾽ αὐτοῦ λυκάβαντος ἐλεύσεται ἐνθάδ᾽ Ὀδυσσεύς,

τοῦ μὲν φθίνοντος μηνός, τοῦ δ᾽ ἱσταμένοιο."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"αἲ γὰρ τοῦτο, ξεῖνε, ἔπος τετελεσμένον εἴη·

τῷ κε τάχα γνοίης φιλότητά τε πολλά τε δῶρα 310

ἐξ ἐμεῦ, ὡς ἄν τίς σε συναντόμενος μακαρίζοι.

ἀλλά μοι ὧδ᾽ ἀνὰ θυμὸν ὀΐεται, ὡς ἔσεταί περ·

οὔτ᾽ Ὀδυσεὺς ἔτι οἶκον ἐλεύσεται, οὔτε σὺ πομπῆς

τεύξῃ, ἐπεὶ οὐ τοῖοι σημάντορές εἰσ᾽ ἐνὶ οἴκῳ

οἷος Ὀδυσσεὺς ἔσκε μετ᾽ ἀνδράσιν, εἴ ποτ᾽ ἔην γε, 315

ξείνους αἰδοίους ἀποπεμπέμεν ἠδὲ δέχεσθαι.

ἀλλά μιν, ἀμφίπολοι, ἀπονίψατε, κάτθετε δ᾽ εὐνήν,

δέμνια καὶ χλαίνας καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα,

ὥς κ᾽ εὖ θαλπιόων χρυσόθρονον Ἠῶ ἵκηται.

ἠῶθεν δὲ μάλ᾽ ἦρι λοέσσαι τε χρῖσαί τε, 320

ὥς κ᾽ ἔνδον παρὰ Τηλεμάχῳ δείπνοιο μέδηται

ἥμενος ἐν μεγάρῳ· τῷ δ᾽ ἄλγιον ὅς κεν ἐκείνων

τοῦτον ἀνιάζῃ θυμοφθόρος· οὐδέ τι ἔργον

ἐνθάδ᾽ ἔτι πρήξει, μάλα περ κεχολωμένος αἰνῶς.

πῶς γὰρ ἐμεῦ σύ, ξεῖνε, δαήσεαι εἴ τι γυναικῶν 325

ἀλλάων περίειμι νόον καὶ ἐπίφρονα μῆτιν,

εἴ κεν ἀϋσταλέος, κακὰ εἱμένος ἐν μεγάροισιν

δαινύῃ; ἄνθρωποι δὲ μινυνθάδιοι τελέθουσιν.

ὃς μὲν ἀπηνὴς αὐτὸς ἔῃ καὶ ἀπηνέα εἰδῇ,

τῷ δὲ καταρῶνται πάντες βροτοὶ ἄλγε᾽ ὀπίσσω 330

ζωῷ, ἀτὰρ τεθνεῶτί γ᾽ ἐφεψιόωνται ἅπαντες·

ὃς δ᾽ ἂν ἀμύμων αὐτὸς ἔῃ καὶ ἀμύμονα εἰδῇ,

τοῦ μέν τε κλέος εὐρὺ δὶα ξεῖνοι φορέουσι

πάντας ἐπ᾽ ἀνθρώπους, πολλοί τέ μιν ἐσθλὸν ἔειπον."

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· 335

"ὦ γύναι αἰδοίη Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος,

ἦ τοι ἐμοὶ χλαῖναι καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα

ἤχθεθ᾽, ὅτε πρῶτον Κρήτης ὄρεα νιφόεντα

νοσφισάμην ἐπὶ νηὸς ἰὼν δολιχηρέτμοιο,

κείω δ᾽ ὡς τὸ πάρος περ ἀΰπνους νύκτας ἴαυον· 340

πολλὰς γὰρ δὴ νύκτας ἀεικελίῳ ἐνὶ κοίτῃ

ἄεσα καί τ᾽ ἀνέμεινα ἐΰθρονον Ἠῶ δῖαν.

οὐδέ τί μοι ποδάνιπτρα ποδῶν ἐπιήρανα θυμῷ

γίγνεται· οὐδὲ γυνὴ ποδὸς ἅψεται ἡμετέροιο

τάων αἵ τοι δῶμα κάτα δρήστειραι ἔασιν, 345

εἰ μή τις γρηῦς ἔστι παλαιή, κεδνὰ ἰδυῖα,

ἥ τις δὴ τέτληκε τόσα φρεσὶν ὅσσα τ᾽ ἐγώ περ·

τῇ δ᾽ οὐκ ἂν φθονέοιμι ποδῶν ἅψασθαι ἐμεῖο."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"ξεῖνε φίλ᾽· οὐ γάρ πώ τις ἀνὴρ πεπνυμένος ὧδε 350

ξείνων τηλεδαπῶν φιλίων ἐμὸν ἵκετο δῶμα,

ὡς σὺ μάλ᾽ εὐφραδέως πεπνυμένα πάντ᾽ ἀγορεύεις·

ἔστι δέ μοι γρηῢς πυκινὰ φρεσὶ μήδε᾽ ἔχουσα

ἣ κεῖνον δύστηνον ἐῢ τρέφεν ἠδ᾽ ἀτίταλλε,

δεξαμένη χείρεσσ᾽, ὅτε μιν πρῶτον τέκε μήτηρ, 355

ἥ σε πόδας νίψει+, ὀλιγηπελέουσά περ ἔμπης.

ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ἀνστᾶσα, περίφρων Εὐρύκλεια,

νίψον σοῖο ἄνακτος ὁμήλικα· καί που Ὀδυσσεὺς

ἤδη τοιόσδ᾽ ἐστὶ πόδας τοιόσδε τε χεῖρας·

αἶψα γὰρ ἐν κακότητι βροτοὶ καταγηράσκουσιν." 360

ὣς ἄρ᾽ ἔφη, γρηῢς δὲ κατέσχετο χερσὶ πρόσωπα,

δάκρυα δ᾽ ἔκβαλε θερμά, ἔπος δ᾽ ὀλοφυδνὸν ἔειπεν·

"ὤ μοι ἐγὼ σέο, τέκνον, ἀμήχανος· ἦ σε περὶ Ζεὺς

ἀνθρώπων ἤχθηρε θεουδέα θυμὸν ἔχοντα.

οὐ γάρ πώ τις τόσσα βροτῶν Διὶ τερπικεραύνῳ 365

πίονα μηρί᾽ ἔκη᾽ οὐδ᾽ ἐξαίτους ἑκατόμβας,

ὅσσα σὺ τῷ ἐδίδους, ἀρώμενος ἧος ἵκοιο

γῆράς τε λιπαρὸν θρέψαιό τε φαίδιμον υἱόν·

νῦν δέ τοι οἴῳ πάμπαν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ.

οὕτω που καὶ κείνῳ ἐφεψιόωντο γυναῖκες 370

ξείνων τηλεδαπῶν, ὅτε τευ κλυτὰ δώμαθ᾽ ἵκοιτο,

ὡς σέθεν αἱ κύνες αἵδε καθεψιόωνται ἅπασαι,

τάων νῦν λώβην τε καὶ αἴσχεα πόλλ᾽ ἀλεείνων

οὐκ ἐάας νίζειν· ἐμὲ δ᾽ οὐκ ἀέκουσαν ἄνωγε

κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρων Πηνελόπεια. 375

τῷ σε πόδας νίψω ἅμα τ᾽ αὐτῆς Πηνελοπείης

καὶ σέθεν εἵνεκ᾽, ἐπεί μοι ὀρώρεται ἔνδοθι θυμὸς

κήδεσιν. ἀλλ᾽ ἄγε νῦν ξυνίει ἔπος, ὅττι κεν εἴπω·

πολλοὶ δὴ ξεῖνοι ταλαπείριοι ἐνθάδ᾽ ἵκοντο,

ἀλλ᾽ οὔ πώ τινά φημι ἐοικότα ὧδε ἰδέσθαι 380

ὡς σὺ δέμας φωνήν τε πόδας τ᾽ Ὀδυσῆϊ ἔοικας."

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"ὦ γρηῦ, οὕτω φασὶν ὅσοι ἴδον ὀφθαλμοῖσιν

ἡμέας ἀμφοτέρους, μάλα εἰκέλω ἀλλήλοιϊν

ἔμμεναι, ὡς σύ περ αὐτὴ ἐπιφρονέουσ᾽ ἀγορεύεις." 385

ὣς ἄρ᾽ ἔφη, γρηῢς δὲ λέβηθ᾽ ἕλε παμφανόωντα

τοῦ πόδας ἐξαπένιζεν+, ὕδωρ δ᾽ ἐνεχεύατο πουλὺ

ψυχρόν, ἔπειτα δὲ θερμὸν ἐπήφυσεν. αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ἷζεν ἐπ᾽ ἐσχαρόφιν, ποτὶ δὲ σκότον ἐτράπετ᾽ αἶψα·

αὐτίκα γὰρ κατὰ θυμὸν ὀΐσατο, μή ἑ λαβοῦσα 390

οὐλὴν ἀμφράσσαιτο καὶ ἀμφαδὰ ἔργα γένοιτο.

νίζε δ᾽ ἄρ᾽ ἆσσον ἰοῦσα ἄναχθ᾽ ἑόν· αὐτίκα δ᾽ ἔγνω

οὐλήν, τήν ποτέ μιν σῦς ἤλασε λευκῷ ὀδόντι

Παρνησόνδ᾽ ἐλθόντα μετ᾽ Αὐτόλυκόν τε καὶ υἷας,

μητρὸς ἑῆς πάτερ᾽ ἐσθλόν, ὃς ἀνθρώπους ἐκέκαστο 395

κλεπτοσύνῃ θ᾽ ὅρκῳ τε· θεὸς δέ οἱ αὐτὸς ἔδωκεν

Ἑρμείας· τῷ γὰρ κεχαρισμένα μηρία καῖεν

ἀρνῶν ἠδ᾽ ἐρίφων· ὁ δέ οἱ πρόφρων ἅμ᾽ ὀπήδει.

Αὐτόλυκος δ᾽ ἐλθὼν Ἰθάκης ἐς πίονα δῆμον

παῖδα νέον γεγαῶτα κιχήσατο θυγατέρος ἧς· 400

τόν ῥά οἱ Εὐρύκλεια φίλοις ἐπὶ γούνασι θῆκε

παυομένῳ δόρποιο, ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·

"Αὐτόλυκ᾽, αὐτὸς νῦν ὄνομ᾽ εὕρεο ὅττι κε θῆαι

παιδὸς παιδὶ φίλῳ· πολυάρητος δέ τοί ἐστιν."

τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Αὐτόλυκος ἀπαμείβετο φώνησέν τε· 405

"γαμβρὸς ἐμὸς θυγάτηρ τε, τίθεσθ᾽ ὄνομ᾽ ὅττι κεν εἴπω·

πολλοῖσιν γὰρ ἐγώ γε ὀδυσσάμενος τόδ᾽ ἱκάνω,

ἀνδράσιν ἠδὲ γυναιξὶν ἀνὰ χθόνα πουλυβότειραν·

τῷ δ᾽ Ὀδυσεὺς ὄνομ᾽ ἔστω ἐπώνυμον· αὐτὰρ ἐγώ γε,

ὁππότ᾽ ἂν ἡβήσας μητρώϊον ἐς μέγα δῶμα 410

ἔλθῃ Παρνησόνδ᾽, ὅθι πού μοι κτήματ᾽ ἔασι,

τῶν οἱ ἐγὼ δώσω καί μιν χαίροντ᾽ ἀποπέμψω."

τῶν ἕνεκ᾽ ἦλθ᾽ Ὀδυσεύς, ἵνα οἱ πόροι ἀγλαὰ δῶρα.

τὸν μὲν ἄρ᾽ Αὐτόλυκός τε καὶ υἱέες Αὐτολύκοιο

χερσίν τ᾽ ἠσπάζοντο ἔπεσσί τε μειλιχίοισι· 415

μήτηρ δ᾽ Ἀμφιθέη μητρὸς περιφῦσ᾽ Ὀδυσῆϊ

κύσσ᾽ ἄρα μιν κεφαλήν τε καὶ ἄμφω φάεα καλά.

Αὐτόλυκος δ᾽ υἱοῖσιν ἐκέκλετο κυδαλίμοισι

δεῖπνον ἐφοπλίσσαι· τοὶ δ᾽ ὀτρύνοντος ἄκουσαν,

αὐτίκα δ᾽ εἰσάγαγον βοῦν ἄρσενα πενταέτηρον· 420

τὸν δέρον ἀμφί θ᾽ ἕπον, καί μιν διέχευαν ἅπαντα,

μίστυλλόν τ᾽ ἄρ᾽ ἐπισταμένως πεῖράν τ᾽ ὀβελοῖσιν,

ὤπτησάν τε περιφραδέως, δάσσαντό τε μοίρας.

ὣς τότε μὲν πρόπαν ἦμαρ ἐς ἠέλιον καταδύντα

δαίνυντ᾽, οὐδέ τι θυμὸς ἐδεύετο δαιτὸς ἐΐσης· 425

ἦμος δ᾽ ἠέλιος κατέδυ καὶ ἐπὶ κνέφας ἦλθεν,

δὴ τότε κοιμήσαντο καὶ ὕπνου δῶρον ἕλοντο.

ἦμος δ᾽ ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,

βάν ῥ᾽ ἴμεν ἐς θήρην, ἠμὲν κύνες ἠδὲ καὶ αὐτοὶ

υἱέες Αὐτολύκου· μετὰ τοῖσι δὲ δῖος Ὀδυσσεὺς 430

ἤϊεν· αἰπὺ δ᾽ ὄρος προσέβαν καταειμένον ὕλῃ

Παρνησοῦ, τάχα δ᾽ ἵκανον πτύχας ἠνεμοέσσας.

Ἠέλιος μὲν ἔπειτα νέον προσέβαλλεν ἀρούρας

ἐξ ἀκαλαρρείταο βαθυρρόου Ὠκεανοῖο,

οἱ δ᾽ ἐς βῆσσαν ἵκανον ἐπακτῆρες· πρὸ δ᾽ ἄρ᾽ αὐτῶν 435

ἴχνι᾽ ἐρευνῶντες κύνες ἤϊσαν, αὐτὰρ ὄπισθεν

υἱέες Αὐτολύκου· μετὰ τοῖσι δὲ δῖος Ὀδυσσεὺς

ἤϊεν ἄγχι κυνῶν, κραδάων δολιχόσκιον ἔγχος.

ἔνθα δ᾽ ἄρ᾽ ἐν λόχμῃ πυκινῇ κατέκειτο μέγας σῦς·

τὴν μὲν ἄρ᾽ οὔτ᾽ ἀνέμων διάει μένος ὑγρὸν ἀέντων, 440

οὔτε μιν Ἠέλιος φαέθων ἀκτῖσιν ἔβαλλεν,

οὔτ᾽ ὄμβρος περάασκε διαμπερές· ὣς ἄρα πυκνὴ

ἦεν, ἀτὰρ φύλλων ἐνέην χύσις ἤλιθα πολλή.

τὸν δ᾽ ἀνδρῶν τε κυνῶν τε περὶ κτύπος ἦλθε ποδοῖϊν,

ὡς ἐπάγοντες ἐπῇσαν· ὁ δ᾽ ἀντίος ἐκ ξυλόχοιο 445

φρίξας εὖ λοφιήν, πῦρ δ᾽ ὀφθαλμοῖσι δεδορκώς,

στῆ ῥ᾽ αὐτῶν σχεδόθεν· ὁ δ᾽ ἄρα πρώτιστος Ὀδυσσεὺς

ἔσσυτ᾽ ἀνασχόμενος δολιχὸν δόρυ χειρὶ παχείῃ,

οὐτάμεναι μεμαώς· ὁ δέ μιν φθάμενος ἔλασεν σῦς

γουνὸς ὕπερ, πολλὸν δὲ διήφυσε σαρκὸς ὀδόντι 450

λικριφὶς ἀΐξας, οὐδ᾽ ὀστέον ἵκετο φωτός.

τὸν δ᾽ Ὀδυσεὺς οὔτησε τυχὼν κατὰ δεξιὸν ὦμον,

ἀντικρὺ δὲ διῆλθε φαεινοῦ δουρὸς ἀκωκή·

κὰδ δ᾽ ἔπεσ᾽ ἐν κονίῃσι μακών, ἀπὸ δ᾽ ἔπτατο θυμός.

τὸν μὲν ἄρ᾽ Αὐτολύκου παῖδες φίλοι ἀμφεπένοντο, 455

ὠτειλὴν δ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος ἀντιθέοιο

δῆσαν ἐπισταμένως, ἐπαοιδῇ δ᾽ αἷμα κελαινὸν

ἔσχεθον, αἶψα δ᾽ ἵκοντο φίλου πρὸς δώματα πατρός.

τὸν μὲν ἄρ᾽ Αὐτόλυκός τε καὶ υἱέες Αὐτολύκοιο

εὖ ἰησάμενοι ἠδ᾽ ἀγλαὰ δῶρα πορόντες 460

καρπαλίμως χαίροντα φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἔπεμπον

εἰς Ἰθάκην. τῷ μέν ῥα πατὴρ καὶ πότνια μήτηρ

χαῖρον νοστήσαντι καὶ ἐξερέεινον ἕκαστα,

οὐλὴν ὅττι πάθοι· ὁ δ᾽ ἄρα σφίσιν εὖ κατέλεξεν

ὥς μιν θηρεύοντ᾽ ἔλασεν σῦς λευκῷ ὀδόντι, 465

Παρνησόνδ᾽ ἐλθόντα σὺν υἱάσιν Αὐτολύκοιο.

τὴν γρηῢς χείρεσσι καταπρηνέσσι λαβοῦσα

γνῶ ῥ᾽ ἐπιμασσαμένη, πόδα δὲ προέηκε φέρεσθαι·

ἐν δὲ λέβητι πέσε κνήμη, κανάχησε δὲ χαλκός,

ἂψ δ᾽ ἑτέρωσ᾽ ἐκλίθη· τὸ δ᾽ ἐπὶ χθονὸς ἐξέχυθ᾽ ὕδωρ. 470

τὴν δ᾽ ἅμα χάρμα καὶ ἄλγος ἕλε φρένα, τὼ δέ οἱ ὄσσε

δακρυόφι πλῆσθεν, θαλερὴ δέ οἱ ἔσχετο φωνή.

ἁψαμένη δὲ γενείου Ὀδυσσῆα προσέειπεν·

"ἦ μάλ᾽ Ὀδυσσεύς ἐσσι, φίλον τέκος· οὐδέ σ᾽ ἐγώ γε

πρὶν ἔγνων, πρὶν πάντα ἄνακτ᾽ ἐμὸν ἀμφαφάασθαι." 475

ἦ καὶ Πηνελόπειαν ἐσέδρακεν ὀφθαλμοῖσι,

πεφραδέειν ἐθέλουσα φίλον πόσιν ἔνδον ἐόντα.

ἡ δ᾽ οὔτ᾽ ἀθρῆσαι δύνατ᾽ ἀντίη οὔτε νοῆσαι·

τῇ γὰρ Ἀθηναίη νόον ἔτραπεν· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

χεῖρ᾽ ἐπιμασσάμενος φάρυγος λάβε δεξιτερῆφι, 480

τῇ δ᾽ ἑτέρῃ ἕθεν ἆσσον ἐρύσσατο φώνησέν τε.

"μαῖα, τίη μ᾽ ἐθέλεις ὀλέσαι; σὺ δέ μ᾽ ἔτρεφες αὐτὴ

τῷ σῷ ἐπὶ μαζῷ· νῦν δ᾽ ἄλγεα πολλὰ μογήσας

ἤλυθον εἰκοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν.

ἀλλ᾽ ἐπεὶ ἐφράσθης καί τοι θεὸς ἔμβαλε θυμῷ, 485

σίγα, μή τίς τ᾽ ἄλλος ἐνὶ μεγάροισι πύθηται.

ὧδε γὰρ ἐξερέω, καὶ μὴν τετελεσμένον ἔσται·

εἴ χ᾽ ὑπ᾽ ἐμοί γε θεὸς δαμάσῃ μνηστῆρας ἀγαυούς,

οὐδὲ τροφοῦ οὔσης σεῦ ἀφέξομαι, ὁππότ᾽ ἂν ἄλλας

δμῳὰς ἐν μεγάροισιν ἐμοῖς κτείνωμι γυναῖκας." 490

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Εὐρύκλεια·

"τέκνον ἐμόν, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων.

οἶσθα μὲν οἷον ἐμὸν μένος ἔμπεδον οὐδ᾽ ἐπιεικτόν,

ἕξω δ᾽ ὡς ὅτε τις στερεὴ λίθος ἠὲ σίδηρος.

ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσιν· 495

εἴ χ᾽ ὑπό σοι γε θεὸς δαμάσῃ μνηστῆρας ἀγαυούς,

δὴ τότε τοι καταλέξω ἐνὶ μεγάροισι γυναῖκας,

αἵ τέ σ᾽ ἀτιμάζουσι καὶ αἳ νηλείτιδές εἰσι."

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς

"μαῖα, τίη δὲ σὺ τὰς μυθήσεαι; οὐδέ τί σε χρή. 500

εὖ νυ καὶ αὐτὸς ἐγὼ φράσομαι καὶ εἴσομ᾽ ἑκάστην·

ἀλλ᾽ ἔχε σιγῇ μῦθον, ἐπίτρεψον δὲ θεοῖσιν."

ὣς ἄρ᾽ ἔφη, γρηῢς δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκει

οἰσομένη ποδάνιπτρα· τὰ γὰρ πρότερ᾽ ἔκχυτο πάντα.

αὐτὰρ ἐπεὶ νίψεν τε καὶ ἤλειψεν λίπ᾽ ἐλαίῳ, 505

αὖτις ἄρ᾽ ἀσσοτέρω πυρὸς ἕλκετο δίφρον Ὀδυσσεὺς

θερσόμενος, οὐλὴν δὲ κατὰ ῥακέεσσι κάλυψε.

τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε περίφρων Πηνελόπεια·

"ξεῖνε, τὸ μέν σ᾽ ἔτι τυτθὸν ἐγὼν εἰρήσομαι αὐτή·

καὶ γὰρ δὴ κοίτοιο τάχ᾽ ἔσσεται ἡδέος ὥρη, 510

ὅν τινά γ᾽ ὕπνος ἕλοι γλυκερός, καὶ κηδόμενόν περ.

αὐτὰρ ἐμοὶ καὶ πένθος ἀμέτρητον πόρε δαίμων·

ἤματα μὲν γὰρ τέρπομ᾽ ὀδυρομένη, γοόωσα,

ἔς τ᾽ ἐμὰ ἔργ᾽ ὁρόωσα καὶ ἀμφιπόλων ἐνὶ οἴκῳ·

αὐτὰρ ἐπὴν νὺξ ἔλθῃ, ἕλῃσί τε κοῖτος ἅπαντας, 515

κεῖμαι ἐνὶ λέκτρῳ, πυκιναὶ δέ μοι ἀμφ᾽ ἀδινὸν κῆρ

ὀξεῖαι μελεδῶνες ὀδυρομένην ἐρέθουσιν.

ὡς δ᾽ ὅτε Πανδαρέου κούρη, χλωρηῒς ἀηδών,

καλὸν ἀείδῃσιν ἔαρος νέον ἱσταμένοιο,

δενδρέων ἐν πετάλοισι καθεζομένη πυκινοῖσιν, 520

ἥ τε θαμὰ τρωπῶσα χέει πολυηχέα φωνήν,

παῖδ᾽ ὀλοφυρομένη Ἴτυλον φίλον, ὅν ποτε χαλκῷ

κτεῖνε δι᾽ ἀφραδίας, κοῦρον Ζήθοιο ἄνακτος,

ὣς καὶ ἐμοὶ δίχα θυμὸς ὀρώρεται ἔνθα καὶ ἔνθα,

ἠὲ μένω παρὰ παιδὶ καὶ ἔμπεδα πάντα φυλάσσω, 525

κτῆσιν ἐμήν, δμῶάς τε καὶ ὑψερεφὲς μέγα δῶμα,

εὐνήν τ᾽ αἰδομένη πόσιος δήμοιό τε φῆμιν,

ἦ ἤδη ἅμ᾽ ἕπωμαι Ἀχαιῶν ὅς τις ἄριστος

μνᾶται ἐνὶ μεγάροισι, πορὼν ἀπερείσια ἕδνα.

παῖς δ᾽ ἐμὸς ἧος ἔην ἔτι νήπιος ἠδὲ χαλίφρων, 530

γήμασθ᾽ οὔ μ᾽ εἴα πόσιος κατὰ δῶμα λιποῦσαν·

νῦν δ᾽ ὅτε δὴ μέγας ἐστὶ καὶ ἥβης μέτρον ἱκάνει,

καὶ δή μ᾽ ἀρᾶται πάλιν ἐλθέμεν ἐκ μεγάροιο,

κτήσιος ἀσχαλόων, τήν οἱ κατέδουσιν Ἀχαιοί.

ἀλλ᾽ ἄγε μοι τὸν ὄνειρον ὑπόκριναι καὶ ἄκουσον. 535

χῆνές μοι κατὰ οἶκον ἐείκοσι πυρὸν ἔδουσιν

ἐξ ὕδατος, καί τέ σφιν ἰαίνομαι εἰσορόωσα·

ἐλθὼν δ᾽ ἐξ ὄρεος μέγας αἰετὸς ἀγκυλοχείλης

πᾶσι κατ᾽ αὐχένας ἦξε καὶ ἔκτανεν· οἱ δ᾽ ἐκέχυντο

ἀθρόοι ἐν μεγάροις, ὁ δ᾽ ἐς αἰθέρα δῖαν ἀέρθη. 540

αὐτὰρ ἐγὼ κλαῖον καὶ ἐκώκυον ἔν περ ὀνείρῳ,

ἀμφὶ δ᾽ ἔμ᾽ ἠγερέθοντο ἐϋπλοκαμῖδες Ἀχαιαί,

οἴκτρ᾽ ὀλοφυρομένην ὅ μοι αἰετὸς ἔκτανε χῆνας.

ἂψ δ᾽ ἐλθὼν κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ προὔχοντι μελάθρῳ,

φωνῇ δὲ βροτέῃ κατερήτυε φώνησέν τε· 545

"᾽θάρσει, Ἰκαρίου κούρη τηλεκλειτοῖο·

οὐκ ὄναρ, ἀλλ᾽ ὕπαρ ἐσθλόν, ὅ τοι τετελεσμένον ἔσται.

χῆνες μὲν μνηστῆρες, ἐγὼ δέ τοι αἰετὸς ὄρνις

ἦα πάρος, νῦν αὖτε τεὸς πόσις εἰλήλουθα,

ὃς πᾶσι μνηστῆρσιν ἀεικέα πότμον ἐφήσω.᾽ 550

"ὣς ἔφατ᾽, αὐτὰρ ἐμὲ μελιηδὴς ὕπνος ἀνῆκε·

παπτήνασα δὲ χῆνας ἐνὶ μεγάροισι νόησα

πυρὸν ἐρεπτομένους παρὰ πύελον, ἧχι πάρος περ."

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"ὦ γύναι, οὔ πως ἔστιν ὑποκρίνασθαι ὄνειρον 555

ἄλλῃ ἀποκλίναντ᾽, ἐπεὶ ἦ ῥά τοι αὐτὸς Ὀδυσσεὺς

πέφραδ᾽ ὅπως τελέει· μνηστῆρσι δὲ φαίνετ᾽ ὄλεθρος

πᾶσι μάλ᾽, οὐδέ κέ τις θάνατον καὶ κῆρας ἀλύξει."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"ξεῖν᾽, ἦ τοι μὲν ὄνειροι ἀμήχανοι ἀκριτόμυθοι 560

γίγνοντ᾽, οὐδέ τι πάντα τελείεται ἀνθρώποισι.

δοιαὶ γάρ τε πύλαι ἀμενηνῶν εἰσὶν ὀνείρων·

αἱ μὲν γὰρ κεράεσσι τετεύχαται, αἱ δ᾽ ἐλέφαντι·

τῶν οἳ μέν κ᾽ ἔλθωσι διὰ πριστοῦ ἐλέφαντος,

οἵ ῥ᾽ ἐλεφαίρονται, ἔπε᾽ ἀκράαντα φέροντες· 565

οἱ δὲ διὰ ξεστῶν κεράων ἔλθωσι θύραζε,

οἵ ῥ᾽ ἔτυμα κραίνουσι, βροτῶν ὅτε κέν τις ἴδηται.

ἀλλ᾽ ἐμοὶ οὐκ ἐντεῦθεν ὀΐομαι αἰνὸν ὄνειρον

ἐλθέμεν· ἦ κ᾽ ἀσπαστὸν ἐμοὶ καὶ παιδὶ γένοιτο.

ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δ᾽ ἐνὶ φρεσὶ βάλλεο σῇσιν· 570

ἥδε δὴ ἠὼς εἶσι δυσώνυμος, ἥ μ᾽ Ὀδυσῆος

οἴκου ἀποσχήσει· νῦν γὰρ καταθήσω ἄεθλον,

τοὺς πελέκεας, τοὺς κεῖνος ἐνὶ μεγάροισιν ἑοῖσιν

ἵστασχ᾽ ἑξείης, δρυόχους ὥς, δώδεκα πάντας·

στὰς δ᾽ ὅ γε πολλὸν ἄνευθε διαρρίπτασκεν ὀϊστόν. 575

νῦν δὲ μνηστήρεσσιν ἄεθλον τοῦτον ἐφήσω·

ὃς δέ κε ῥηΐτατ᾽ ἐντανύσῃ βιὸν ἐν παλάμῃσι

καὶ διοϊστεύσῃ πελέκεων δυοκαίδεκα πάντων,

τῷ κεν ἅμ᾽ ἑσποίμην, νοσφισσαμένη τόδε δῶμα

κουρίδιον, μάλα καλόν, ἐνίπλειον βιότοιο· 580

τοῦ ποτὲ μεμνήσεσθαι ὀΐομαι ἔν περ ὀνείρῳ."

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς

"ὦ γύναι αἰδοίη Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος,

μηκέτι νῦν ἀνάβαλλε δόμοις ἔνι τοῦτον ἄεθλον·

πρὶν γάρ τοι πολύμητις ἐλεύσεται ἐνθάδ᾽ Ὀδυσσεύς, 585

πρὶν τούτους τόδε τόξον ἐΰξοον ἀμφαφόωντας

νευρήν τ᾽ ἐντανύσαι διοϊστεῦσαί τε σιδήρου."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"εἴ κ᾽ ἐθέλοις μοι, ξεῖνε, παρήμενος ἐν μεγάροισι

τέρπειν, οὔ κέ μοι ὕπνος ἐπὶ βλεφάροισι χυθείη. 590

ἀλλ᾽ οὐ γάρ πως ἔστιν ἀΰπνους ἔμμεναι αἰεὶ

ἀνθρώπους· ἐπὶ γάρ τοι ἑκάστῳ μοῖραν ἔθηκαν

ἀθάνατοι θνητοῖσιν ἐπὶ ζείδωρον ἄρουραν.

ἀλλ᾽ ἦ τοι μὲν ἐγὼν ὑπερώϊον εἰσαναβᾶσα

λέξομαι εἰς εὐνήν, ἥ μοι στονόεσσα τέτυκται, 595

αἰεὶ δάκρυσ᾽ ἐμοῖσι πεφυρμένη, ἐξ οὗ Ὀδυσσεὺς

ᾤχετ᾽ ἐποψόμενος Κακοΐλιον οὐκ ὀνομαστήν.

ἔνθα κε λεξαίμην· σὺ δὲ λέξεο τῷδ᾽ ἐνὶ οἴκῳ,

ἢ χαμάδις στορέσας ἤ τοι κατὰ δέμνια θέντων."

ὣς εἰποῦσ᾽ ἀνέβαιν᾽ ὑπερώϊα σιγαλόεντα, 600

οὐκ οἴη, ἅμα τῇ γε καὶ ἀμφίπολοι κίον ἄλλαι.

ἐς δ᾽ ὑπερῷ᾽ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶ

κλαῖεν ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆα, φίλον πόσιν, ὄφρα οἱ ὕπνον

ἡδὺν ἐπὶ βλεφάροισι βάλε γλαυκῶπις Ἀθήνη.

Ραψωδία υ : Τὰ πρὸ τῆς μνηστηροφονίας.

αὐτὰρ ὁ ἐν προδόμῳ εὐνάζετο δῖος Ὀδυσσεύς·

κὰμ μὲν ἀδέψητον βοέην στόρεσ᾽, αὐτὰρ ὕπερθε

κώεα πόλλ᾽ ὀΐων, τοὺς ἱρεύεσκον Ἀχαιοί·

Εὐρυνόμη δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ χλαῖναν βάλε κοιμηθέντι.

ἔνθ᾽ Ὀδυσεὺς μνηστῆρσι κακὰ φρονέων ἐνὶ θυμῷ 5

κεῖτ᾽ ἐγρηγορόων· ταὶ δ᾽ ἐκ μεγάροιο γυναῖκες

ἤϊσαν, αἳ μνηστῆρσιν ἐμισγέσκοντο πάρος περ,

ἀλλήλῃσι γέλω τε καὶ εὐφροσύνην παρέχουσαι.

τοῦ δ᾽ ὠρίνετο θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι φίλοισι·

πολλὰ δὲ μερμήριζε κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν, 10

ἠὲ μεταΐξας θάνατον τεύξειεν ἑκάστῃ,

ἦ ἔτ᾽ ἐῷ μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισι μιγῆναι

ὕστατα καὶ πύματα, κραδίη δέ οἱ ἔνδον ὑλάκτει.

ὡς δὲ κύων ἀμαλῇσι περὶ σκυλάκεσσι βεβῶσα

ἄνδρ᾽ ἀγνοιήσασ᾽ ὑλάει μέμονέν τε μάχεσθαι, 15

ὥς ῥα τοῦ ἔνδον ὑλάκτει ἀγαιομένου κακὰ ἔργα·

στῆθος δὲ πλήξας κραδίην ἠνίπαπε μύθῳ·

"τέτλαθι δή, κραδίη· καὶ κύντερον ἄλλο ποτ᾽ ἔτλης.

ἤματι τῷ ὅτε μοι μένος ἄσχετος ἤσθιε Κύκλωψ

ἰφθίμους ἑτάρους· σὺ δ᾽ ἐτόλμας, ὄφρα σε μῆτις 20

ἐξάγαγ᾽ ἐξ ἄντροιο ὀϊόμενον θανέεσθαι."

ὣς ἔφατ᾽, ἐν στήθεσσι καθαπτόμενος φίλον ἦτορ·

τῷ δὲ μάλ᾽ ἐν πείσῃ κραδίη μένε τετληυῖα

νωλεμέως· ἀτὰρ αὐτὸς ἑλίσσετο ἔνθα καὶ ἔνθα.

ὡς δ᾽ ὅτε γαστέρ᾽ ἀνὴρ πολέος πυρὸς αἰθομένοιο, 25

ἐμπλείην κνίσης τε καὶ αἵματος, ἔνθα καὶ ἔνθα

αἰόλλῃ, μάλα δ᾽ ὦκα λιλαίεται ὀπτηθῆναι,

ὣς ἄρ᾽ ὅ γ᾽ ἔνθα καὶ ἔνθα ἑλίσσετο, μερμηρίζων

ὅππως δὴ μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφήσει

μοῦνος ἐὼν πολέσι. σχεδόθεν δέ οἱ ἦλθεν Ἀθήνη 30

οὐρανόθεν καταβᾶσα· δέμας δ᾽ ἤϊκτο γυναικί·

στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ κεφαλῆς καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπε·

"τίπτ᾽ αὖτ᾽ ἐγρήσσεις, πάντων περὶ κάμμορε φωτῶν;

οἶκος μέν τοι ὅδ᾽ ἐστί, γυνὴ δέ τοι ἥδ᾽ ἐνὶ οἴκῳ

καὶ, πάϊς, οἷόν πού τις ἐέλδεται ἔμμεναι υἷα." 35

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα, θεά, κατὰ μοῖραν ἔειπες·

ἀλλά τί μοι τόδε θυμὸς ἐνὶ φρεσὶ μερμηρίζει,

ὅππως δὴ μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφήσω,

μοῦνος ἐών· οἱ δ᾽ αᾇὲν ἀολλέες ἔνδον ἔασι. 40

πρὸς δ᾽ ἔτι καὶ τόδε μεῖζον ἐνὶ φρεσὶ μερμηρίζω·

εἴ περ γὰρ κτείναιμι Διός τε σέθεν τε ἕκητι,

πῆ κεν ὑπεκπροφύγοιμι; τά σε φράζεσθαι ἄνωγα."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·

"σχέτλιε, καὶ μέν τίς τε χερείονι πείθεθ᾽ ἑταίρῳ, 45

ὅς περ θνητός τ᾽ ἐστὶ καὶ οὐ τόσα μήδεα οἶδεν·

αὐτὰρ ἐγὼ θεός εἰμι, διαμπερὲς ἥ σε φυλάσσω

ἐν πάντεσσι πόνοις. ἐρέω δέ τοι ἐξαναφανδόν·

εἴ περ πεντήκοντα λόχοι μερόπων ἀνθρώπων

νῶϊ περισταῖεν, κτεῖναι μεμαῶτες Ἄρηϊ, 50

καί κεν τῶν ἐλάσαιο βόας καὶ ἴφια μῆλα.

ἀλλ᾽ ἑλέτω σε καὶ ὕπνος· ἀνίη καὶ τὸ φυλάσσειν

πάννυχον ἐγρήσσοντα, κακῶν δ᾽ ὑποδύσεαι ἤδη."

ὣς φάτο, καί ῥά οἱ ὕπνον ἐπὶ βλεφάροισιν ἔχευεν,

αὐτὴ δ᾽ ἂψ ἐς Ὄλυμπον ἀφίκετο δῖα θεάων. 55

εὖτε τὸν ὕπνος ἔμαρπτε, λύων μελεδήματα θυμοῦ,

λυσιμελής, ἄλοχος δ᾽ ἄρ᾽ ἐπέγρετο κεδνὰ ἰδυῖα·

κλαῖε δ᾽ ἄρ᾽ ἐν λέκτροισι καθεζομένη μαλακοῖσιν.

αὐτὰρ ἐπεὶ κλαίουσα κορέσσατο ὃν κατὰ θυμόν,

Ἀρτέμιδι πρώτιστον ἐπεύξατο δῖα γυναικῶν· 60

"Ἄρτεμι, πότνα θεά, θύγατερ Διός, αἴθε μοι ἤδη

ἰὸν ἐνὶ στήθεσσι βαλοῦσ᾽ ἐκ θυμὸν ἕλοιο

αὐτίκα νῦν, ἢ ἔπειτα μ᾽ ἀναρπάξασα θύελλα

οἴχοιτο προφέρουσα κατ᾽ ἠερόεντα κέλευθα,

ἐν προχοῇς δὲ βάλοι ἀψορρόου Ὠκεανοῖο. 65

ὡς δ᾽ ὅτε Πανδαρέου κούρας ἀνέλοντο θύελλαι·

τῇσι τοκῆας μὲν φθῖσαν θεοί, αἱ δ᾽ ἐλίποντο

ὀρφαναὶ ἐν μεγάροισι, κόμισσε δὲ δῖ᾽ Ἀφροδίτη

τυρῷ καὶ μέλιτι γλυκερῷ καὶ ἡδέϊ οἴνῳ·

Ἥρη δ᾽ αὐτῇσιν περὶ πασέων δῶκε γυναικῶν 70

εἶδος καὶ πινυτήν, μῆκος δ᾽ ἔπορ᾽ Ἄρτεμις ἁγνή,

ἔργα δ᾽ Ἀθηναίη δέδαε κλυτὰ ἐργάζεσθαι.

εὖτ᾽ Ἀφροδίτη δῖα προσέστιχε μακρὸν Ὄλυμπον,

κούρῃς αἰτήσουσα τέλος θαλεροῖο γάμοιο--

ἐς Δία τερπικέραυνον, ὁ γάρ τ᾽ εὖ οἶδεν ἅπαντα, 75

μοῖράν τ᾽ ἀμμορίην τε καταθνητῶν ἀνθρώπων--

τόφρα δὲ τὰς κούρας ἅρπυιαι ἀνηρείψαντο

καί ῥ᾽ ἔδοσαν στυγερῇσιν ἐρινύσιν ἀμφιπολεύειν·

ὣς ἔμ᾽ ἀϊστώσειαν Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες,

ἠέ μ᾽ ἐϋπλόκαμος βάλοι Ἄρτεμις, ὄφρ᾽ Ὀδυσῆα 80

ὀσσομένη καὶ γαῖαν ὕπο στυγερὴν ἀφικοίμην,

μηδέ τι χείρονος ἀνδρὸς ἐϋφραίνοιμι νόημα.

ἀλλὰ τὸ μὲν καὶ ἀνεκτὸν ἔχει κακόν, ὁππότε κέν τις

ἤματα μὲν κλαίῃ, πυκινῶς ἀκαχήμενος ἦτορ,

νύκτας δ᾽ ὕπνος ἔχῃσιν--ὁ γάρ τ᾽ ἐπέλησεν ἁπάντων, 85

ἐσθλῶν ἠδὲ κακῶν, ἐπεὶ ἄρ βλέφαρ᾽ ἀμφικαλύψῃ--

αὐτὰρ ἐμοὶ καὶ ὀνείρατ᾽ ἐπέσσευεν κακὰ δαίμων.

τῇδε γὰρ αὖ μοι νυκτὶ παρέδραθεν εἴκελος αὐτῷ,

τοῖος ἐὼν οἷος ᾖεν ἅμα στρατῷ· αὐτὰρ ἐμὸν κῆρ

χαῖρ᾽, ἐπεὶ οὐκ ἐφάμην ὄναρ ἔμμεναι, ἀλλ᾽ ὕπαρ ἤδη." 90

ὣς ἔφατ᾽, αὐτίκα δὲ χρυσόθρονος ἤλυθεν Ἠώς.

τῆς δ᾽ ἄρα κλαιούσης ὄπα σύνθετο δῖος Ὀδυσσεύς·

μερμήριζε δ᾽ ἔπειτα, δόκησε δέ οἱ κατὰ θυμὸν

ἤδη γιγνώσκουσα παρεστάμεναι κεφαλῆφι.

χλαῖναν μὲν συνελὼν καὶ κώεα, τοῖσιν ἐνεῦδεν, 95

ἐς μέγαρον κατέθηκεν ἐπὶ θρόνου, ἐκ δὲ βοείην

θῆκε θύραζε φέρων, Διὶ δ᾽ εὔξατο χεῖρας ἀνασχών·

"Ζεῦ πάτερ, εἴ μ᾽ ἐθέλοντες ἐπὶ τραφερήν τε καὶ ὑγρὴν

ἤγετ᾽ ἐμὴν ἐς γαῖαν, ἐπεί μ᾽ ἐκακώσατε λίην,

φήμην τίς μοι φάσθω ἐγειρομένων ἀνθρώπων 100

ἔνδοθεν, ἔκτοσθεν δὲ Διὸς τέρας ἄλλο φανήτω."

ὣς ἔφατ᾽ εὐχόμενος· τοῦ δ᾽ ἔκλυε μητίετα Ζεύς,

αὐτίκα δ᾽ ἐβρόντησεν ἀπ᾽ αἰγλήεντος Ὀλύμπου,

ὑψόθεν ἐκ νεφέων· γήθησε δὲ δῖος Ὀδυσσεύς.

φήμην δ᾽ ἐξ οἴκοιο γυνὴ προέηκεν ἀλετρὶς 105

πλησίον, ἔνθ᾽ ἄρα οἱ μύλαι ἥατο ποιμένι λαῶν,

τῇσιν δώδεκα πᾶσαι ἐπερρώοντο γυναῖκες

ἄλφιτα τεύχουσαι καὶ ἀλείατα, μυελὸν ἀνδρῶν.

αἱ μὲν ἄρ᾽ ἄλλαι εὗδον, ἐπεὶ κατὰ πυρὸν ἄλεσσαν,

ἡ δὲ μί᾽ οὔπω παύετ᾽, ἀφαυροτάτη δ᾽ ἐτέτυκτο· 110

ἥ ῥα μύλην στήσασα ἔπος φάτο, σῆμα ἄνακτι·

"Ζεῦ πάτερ, ὅς τε θεοῖσι καὶ ἀνθρώποισιν ἀνάσσεις,

ἦ μεγάλ᾽ ἐβρόντησας ἀπ᾽ οὐρανοῦ ἀστερόεντος,

οὐδέ ποθι νέφος ἐστί· τέρας νύ τεῳ τόδε φαίνεις.

κρῆνον νῦν καὶ ἐμοὶ δειλῇ ἔπος, ὅττι κεν εἴπω· 115

μνηστῆρες πύματόν τε καὶ ὕστατον ἤματι τῷδε

ἐν μεγάροις Ὀδυσῆος ἑλοίατο δαῖτ᾽ ἐρατεινήν,

οἳ δή μοι καμάτῳ θυμαλγέι· γούνατ᾽ ἔλυσαν

ἄλφιτα τευχούσῃ· νῦν ὕστατα δειπνήσειαν."

ὣς ἄρ᾽ ἔφη, χαῖρεν δὲ κλεηδόνι δῖος Ὀδυσσεὺς 120

Ζηνός τε βροντῇ· φάτο γὰρ τίσασθαι ἀλείτας.

αἱ δ᾽ ἄλλαι δμῳαὶ κατὰ δώματα κάλ᾽ Ὀδυσῆος

ἀγρόμεναι ἀνέκαιον ἐπ᾽ ἐσχάρῃ ἀκάματον πῦρ.

Τηλέμαχος δ᾽ εὐνῆθεν ἀνίστατο, ἰσόθεος φώς,

εἵματα ἑσσάμενος· περὶ δὲ ξίφος ὀξὺ θέτ᾽ ὤμῳ· 125

ποσσὶ δ᾽ ὑπὸ λιπαροῖσιν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα,

εἵλετο δ᾽ ἄλκιμον ἔγχος, ἀκαχμένον ὀξέι· χαλκῷ·

στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰών, πρὸς δ᾽ Εὐρύκλειαν ἔειπε·

"μαῖα φίλη, τὸν ξεῖνον ἐτιμήσασθ᾽ ἐνὶ οἴκῳ

εὐνῇ καὶ σίτῳ, ἦ αὔτως κεῖται ἀκηδής; 130

τοιαύτη γὰρ ἐμὴ μήτηρ, πινυτή περ ἐοῦσα·

ἐμπλήγδην ἕτερόν γε τίει μερόπων ἀνθρώπων

χείρονα, τὸν δέ τ᾽ ἀρείον᾽ ἀτιμήσασ᾽ ἀποπέμπει."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Εὐρύκλεια·

"οὐκ ἄν μιν νῦν, τέκνον, ἀναίτιον αἰτιόῳο. 135

οἶνον μὲν γὰρ πῖνε καθήμενος, ὄφρ᾽ ἔθελ᾽ αὐτός,

σίτου δ᾽ οὐκέτ᾽ ἔφη πεινήμεναι· εἴρετο γάρ μιν.

ἀλλ᾽ ὅτε δὴ κοίτοιο καὶ ὕπνου μιμνήσκοιτο,

ἡ μὲν δέμνι᾽ ἄνωγεν ὑποστορέσαι δμῳῇσιν,

αὐτὰρ ὅ γ᾽, ὥς τις πάμπαν ὀϊζυρὸς καὶ ἄποτμος, 140

οὐκ ἔθελ᾽ ἐν λέκτροισι καὶ ἐν ῥήγεσσι καθεύδειν,

ἀλλ᾽ ἐν ἀδεψήτῳ βοέῃ καὶ κώεσιν οἰῶν

ἔδραθ᾽ ἐνὶ προδόμῳ· χλαῖναν δ᾽ ἐπιέσσαμεν ἡμεῖς."

ὣς φάτο, Τηλέμαχος δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκει

ἔγχος ἔχων, ἅμα τῷ γε δύω κύνες ἀργοὶ ἕποντο. 145

βῆ δ᾽ ἴμεν εἰς ἀγορὴν μετ᾽ ἐϋκνήμιδας Ἀχαιούς.

ἡ δ᾽ αὖτε δμῳῇσιν ἐκέκλετο δῖα γυναικῶν,

Εὐρύκλει᾽, Ὦπος θυγάτηρ Πεισηνορίδαο·

"ἀγρεῖθ᾽, αἱ μὲν δῶμα κορήσατε ποιπνύσασαι,

ῥάσσατέ τ᾽, ἔν τε θρόνοις εὐποιήτοισι τάπητας 150

βάλλετε πορφυρέους· αἱ δὲ σπόγγοισι τραπέζας

πάσας ἀμφιμάσασθε, καθήρατε δὲ κρητῆρας

καὶ δέπα ἀμφικύπελλα τετυγμένα· ταὶ δὲ μεθ᾽ ὕδωρ

ἔρχεσθε κρήνηνδε, καὶ οἴσετε θᾶσσον ἰοῦσαι.

οὐ γὰρ δὴν μνηστῆρες ἀπέσσονται μεγάροιο, 155

ἀλλὰ μάλ᾽ ἦρι νέονται, ἐπεὶ καὶ πᾶσιν ἑορτή."

ὣς ἔφαθ᾽, αἱ δ᾽ ἄρα τῆς μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο.

αἱ μὲν ἐείκοσι βῆσαν ἐπὶ κρήνην μελάνυδρον,

αἱ δ᾽ αὐτοῦ κατὰ δώματ᾽ ἐπισταμένως πονέοντο.

ἐς δ᾽ ἦλθον δρηστῆρες Ἀχαιῶν. οἱ μὲν ἔπειτα 160

εὖ καὶ ἐπισταμένως κέασαν ξύλα, ταὶ δὲ γυναῖκες

ἦλθον ἀπὸ κρήνης· ἐπὶ δέ σφισιν ἦλθε συβώτης

τρεῖς σιάλους κατάγων, οἳ ἔσαν μετὰ πᾶσιν ἄριστοι.

καὶ τοὺς μέν ῥ᾽ εἴασε καθ᾽ ἕρκεα καλὰ νέμεσθαι,

αὐτὸς δ᾽ αὖτ᾽ Ὀδυσῆα προσηύδα μειλιχίοισι· 165

"ξεῖν᾽, ἦ ἄρ τί σε μᾶλλον Ἀχαιοὶ εἰσορόωσιν,

ἦέ σ᾽ ἀτιμάζουσι κατὰ μέγαρ᾽, ὡς τὸ πάρος περ;"

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολυμήτις Ὀδυσσεύς·

"αἲ γὰρ δή, Εὔμαιε, θεοὶ τισαίατο λώβην,

ἣν οἵδ᾽ ὑβρίζοντες ἀτάσθαλα μηχανόωνται 170

οἴκῳ ἐν ἀλλοτρίῳ, οὐδ᾽ αἰδοῦς μοῖραν ἔχουσιν."

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,

ἀγχίμολον δέ σφ᾽ ἦλθε Μελάνθιος, αἰπόλος αἰγῶν.

αἶγας ἄγων αἳ πᾶσι μετέρεπον αἰπολίοισι,

δεῖπνον μνηστήρεσσι. δύω δ᾽ ἅμ᾽ ἕποντο νομῆες. 175

καὶ τὰς μὲν κατέδησεν ὑπ᾽ αἰθούσῃ ἐριδούπῳ,

αὐτὸς δ᾽ αὖτ᾽ Ὀδυσῆα προσηύδα κερτομίοισι·

"ξεῖν᾽, ἔτι καὶ νῦν ἐνθάδ᾽ ἀνιήσεις κατὰ δῶμα

ἀνέρας αἰτίζων, ἀτὰρ οὐκ ἔξεισθα θύραζε;

πάντως οὐκέτι νῶϊ διακρινέεσθαι ὀΐω 180

πρὶν χειρῶν γεύσασθαι, ἐπεὶ σύ περ οὐ κατὰ κόσμον

αἰτίζεις· εἰσὶν δὲ καὶ ἄλλαι δαῖτες Ἀχαιῶν."

ὣς φάτο, τὸν δ᾽ οὔ τι προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς,

ἀλλ᾽ ἀκέων κίνησε κάρη, κακὰ βυσσοδομεύων.

τοῖσι δ᾽ ἐπὶ τρίτος ἦλθε Φιλοίτιος, ὄρχαμος ἀνδρῶν, 185

βοῦν στεῖραν μνηστῆρσιν ἄγων καὶ πίονας αἶγας.

πορθμῆες δ᾽ ἄρα τούς γε διήγαγον, οἵ τε καὶ ἄλλους

ἀνθρώπους πέμπουσιν, ὅτις σφέας εἰσαφίκηται.

καὶ τὰ μὲν εὖ κατέδησεν ὑπ᾽ αἰθούσῃ ἐριδούπῳ,

αὐτὸς δ᾽ αὖτ᾽ ἐρέεινε συβώτην ἄγχι παραστάς· 190

"τίς δὴ ὅδε ξεῖνος νέον εἰλήλουθε, συβῶτα,

ἡμέτερον πρὸς δῶμα; τέων δ᾽ ἐξ εὔχεται εἶναι

ἀνδρῶν; ποῦ δέ νύ οἱ γενεὴ καὶ πατρὶς ἄρουρα;

δύσμορος, ἦ τε ἔοικε δέμας βασιλῆϊ ἄνακτι·

ἀλλὰ θεοὶ δυόωσι πολυπλάγκτους ἀνθρώπους, 195

ὁππότε καὶ βασιλεῦσιν ἐπικλώσωνται ὀϊζύν."

ἦ καὶ δεξιτερῇ δειδίσκετο χειρὶ παραστάς,

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"χαῖρε, πάτερ ὦ ξεῖνε· γένοιτό τοι ἔς περ ὀπίσσω

ὄλβος· ἀτὰρ μὲν νῦν γε κακοῖς ἔχεαι πολέεσσι. 200

Ζεῦ πάτερ, οὔ τις σεῖο θεῶν ὀλοώτερος ἄλλος·

οὐκ ἐλεαίρεις ἄνδρας, ἐπὴν δὴ γείνεαι αὐτός,

μισγέμεναι κακότητι καὶ ἄλγεσι λευγαλέοισιν.

ἴδιον, ὡς ἐνόησα, δεδάκρυνται δέ μοι ὄσσε

μνησαμένῳ Ὀδυσῆος, ἐπεὶ καὶ κεῖνον ὀΐω 205

τοιάδε λαίφε᾽ ἔχοντα κατ᾽ ἀνθρώπους ἀλάλησθαι,

εἴ που ἔτι ζώει καὶ ὁρᾷ φάος ἠελίοιο.

εἰ δ᾽ ἤδη τέθνηκε καὶ εἰν Ἀΐδαο δόμοισιν,

ὤ μοι ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ὅς μ᾽ ἐπὶ βουσὶν

εἷσ᾽ ἔτι τυτθὸν ἐόντα Κεφαλλήνων ἐνὶ δήμῳ. 210

νῦν δ᾽ αἱ μὲν γίγνονται ἀθέσφατοι, οὐδέ κεν ἄλλως

ἀνδρί γ᾽ ὑποσταχύοιτο βοῶν γένος εὐρυμετώπων·

τὰς δ᾽ ἄλλοι με κέλονται ἀγινέμεναί σφισιν αὐτοῖς

ἔδμεναι· οὐδέ τι παιδὸς ἐνὶ μεγάροις ἀλέγουσιν,

οὐδ᾽ ὄπιδα τρομέουσι θεῶν· μεμάασι γὰρ ἤδη 215

κτήματα δάσσασθαι δὴν οἰχομένοιο ἄνακτος.

αὐτὰρ ἐμοὶ τόδε θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι φίλοισι

πόλλ᾽ ἐπιδινεῖται· μάλα μὲν κακὸν υἷος ἐόντος

ἄλλων δῆμον ἱκέσθαι ἰόντ᾽ αὐτῇσι βόεσσιν,

ἄνδρας ἐς ἀλλοδαπούς· τὸ δὲ ῥίγιον, αὖθι μένοντα 220

βουσὶν ἐπ᾽ ἀλλοτρίῃσι καθήμενον ἄλγεα πάσχειν.

καί κεν δὴ πάλαι ἄλλον ὑπερμενέων βασιλήων

ἐξικόμην φεύγων, ἐπεὶ οὐκέτ᾽ ἀνεκτὰ πέλονται·

ἀλλ᾽ ἔτι τὸν δύστηνον ὀΐομαι, εἴ ποθεν ἐλθὼν

ἀνδρῶν μνηστήρων σκέδασιν κατὰ δώματα θείῃ." 225

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"βουκόλ᾽, ἐπεὶ οὔτε κακῷ οὔτ᾽ ἄφρονι φωτὶ ἔοικας,

γιγνώσκω δὲ καὶ αὐτὸς ὅ τοι πινυτὴ φρένας ἵκει,

τοὔνεκά τοι ἐρέω καὶ ἐπὶ μέγαν ὅρκον ὀμοῦμαι·

ἴστω νῦν Ζεὺς πρῶτα θεῶν ξενίη τε τράπεζα 230

ἱστίη τ᾽ Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ἣν ἀφικάνω,

ἦ σέθεν ἐνθάδ᾽ ἐόντος ἐλεύσεται οἴκαδ᾽ Ὀδυσσεύς·

σοῖσιν δ᾽ ὀφθαλμοῖσιν ἐπόψεαι, αἴ κ᾽ ἐθέλῃσθα,

κτεινομένους μνηστῆρας, οἳ ἐνθάδε κοιρανέουσιν."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε βοῶν ἐπιβουκόλος ἀνήρ· 235

"αἲ γὰρ τοῦτο, ξεῖνε, ἔπος τελέσειε Κρονίων·

γνοίης χ᾽ οἵη ἐμὴ δύναμις καὶ χεῖρες ἕπονται."

ὣς δ᾽ αὔτως Εὔμαιος ἐπεύξατο πᾶσι θεοῖσι

νοστῆσαι Ὀδυσῆα πολύφρονα ὅνδε δόμονδε.

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον, 240

μνηστῆρες δ᾽ ἄρα Τηλεμάχῳ θάνατόν τε μόρον τε

ἤρτυον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀριστερὸς ἤλυθεν ὄρνις,

αἰετὸς ὑψιπέτης, ἔχε δὲ τρήρωνα πέλειαν.

τοῖσιν δ᾽ Ἀμφίνομος ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν·

"ὦ φίλοι, οὐχ ἡμῖν συνθεύσεται ἥδε γε βουλή, 245

Τηλεμάχοιο φόνος· ἀλλὰ μνησώμεθα δαιτός."

ὣς ἔφατ᾽ Ἀμφίνομος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος.

ἐλθόντες δ᾽ ἐς δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο

χλαίνας μὲν κατέθεντο κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε,

οἱ δ᾽ ἱέρευον ὄϊς μεγάλους καὶ πίονας αἶγας, 250

ἵρευον δὲ σύας σιάλους καὶ βοῦν ἀγελαίην·

σπλάγχνα δ᾽ ἄρ᾽ ὀπτήσαντες ἐνώμων, ἐν δέ τε οἶνον

κρητῆρσιν κερόωντο· κύπελλα δὲ νεῖμε συβώτης.

σῖτον δέ σφ᾽ ἐπένειμε Φιλοίτιος, ὄρχαμος ἀνδρῶν,

καλοῖς ἐν κανέοισιν, ἐῳνοχόει δὲ Μελανθεύς. 255

οἱ δ᾽ ἐπ᾽ ὀνείαθ᾽ ἑτοῖμα προκείμενα χεῖρας ἴαλλον.

Τηλέμαχος δ᾽ Ὀδυσῆα καθίδρυε, κέρδεα νωμῶν,

ἐντὸς ἐϋσταθέος μεγάρου, παρὰ λάϊνον οὐδόν,

δίφρον ἀεικέλιον καταθεὶς ὀλίγην τε τράπεζαν·

πὰρ δ᾽ ἐτίθει σπλάγχνων μοίρας, ἐν δ᾽ οἶνον ἔχευεν 260

ἐν δέπαϊ χρυσέῳ, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν·

"ἐνταυθοῖ νῦν ἧσο μετ᾽ ἀνδράσιν οἰνοποτάζων·

κερτομίας δέ τοι αὐτὸς ἐγὼ καὶ χεῖρας ἀφέξω

πάντων μνηστήρων, ἐπεὶ οὔ τοι δήμιός ἐστιν

οἶκος ὅδ᾽, ἀλλ᾽ Ὀδυσῆος, ἐμοὶ δ᾽ ἐκτήσατο κεῖνος. 265

ὑμεῖς δέ, μνηστῆρες, ἐπίσχετε θυμὸν ἐνιπῆς

καὶ χειρῶν, ἵνα μή τις ἔρις καὶ νεῖκος ὄρηται."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ὀδὰξ ἐν χείλεσι φύντες

Τηλέμαχον θαύμαζον, ὃ θαρσαλέως ἀγόρευε.

τοῖσιν δ᾽ Ἀντίνοος μετέφη, Εὐπείθεος υἱός· 270

"καὶ χαλεπόν περ ἐόντα δεχώμεθα μῦθον, Ἀχαιοί,

Τηλεμάχου· μάλα δ᾽ ἧμιν ἀπειλήσας ἀγορεύει.

οὐ γὰρ Ζεὺς εἴασε Κρονίων· τῷ κέ μιν ἤδη

παύσαμεν ἐν μεγάροισι, λιγύν περ ἐόντ᾽ ἀγορητήν."

ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος· ὁ δ᾽ ἄρ᾽ οὐκ ἐμπάζετο μύθων. 275

κήρυκες δ᾽ ἀνὰ ἄστυ θεῶν ἱερὴν ἑκατόμβην

ἦγον· τοὶ δ᾽ ἀγέροντο κάρη κομόωντες Ἀχαιοὶ

ἄλσος ὕπο σκιερὸν ἑκατηβόλου Ἀπόλλωνος.

οἱ δ᾽ ἐπεὶ ὤπτησαν κρέ᾽ ὑπέρτερα καὶ ἐρύσαντο,

μοίρας δασσάμενοι δαίνυντ᾽ ἐρικυδέα δαῖτα· 280

πὰρ δ᾽ ἄρ᾽ Ὀδυσσῆϊ μοῖραν θέσαν οἳ πονέοντο

ἴσην, ὡς αὐτοί περ ἐλάγχανον· ὣς γὰρ ἀνώγει

Τηλέμαχος, φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο.

μνηστῆρας δ᾽ οὐ πάμπαν ἀγήνορας εἴα Ἀθήνη

λώβης ἴσχεσθαι θυμαλγέος, ὄφρ᾽ ἔτι μᾶλλον 285

δύη ἄχος κραδίην Λαερτιάδην Ὀδυσῆα.

ἦν δέ τις ἐν μνηστῆρσιν ἀνὴρ ἀθεμίστια εἰδώς,

Κτήσιππος δ᾽ ὄνομ᾽ ἔσκε, Σάμῃ δ᾽ ἐνὶ οἰκία ναῖεν·

ὃς δή τοι κτεάτεσσι πεποιθὼς θεσπεσίοισι

μνάσκετ᾽ Ὀδυσσῆος δὴν οἰχομένοιο δάμαρτα. 290

ὅς ῥα τότε μνηστῆρσιν ὑπερφιάλοισι μετηύδα·

"κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγήνορες, ὄφρα τι εἴπω·

μοῖραν μὲν δὴ ξεῖνος ἔχει πάλαι, ὡς ἐπέοικεν,

ἴσην· οὐ γὰρ καλὸν ἀτέμβειν οὐδὲ δίκαιον

ξείνους Τηλεμάχου, ὅς κεν τάδε δώμαθ᾽ ἵκηται. 295

ἀλλ᾽ ἄγε οἱ καὶ ἐγὼ δῶ ξείνιον, ὄφρα καὶ αὐτὸς

ἠὲ λοετροχόῳ δώῃ γέρας ἠέ τῳ ἄλλῳ

δμώων, οἳ κατὰ δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο."

ὣς εἰπὼν ἔρριψε βοὸς πόδα χειρὶ παχείῃ.

κείμενον ἐκ κανέοιο λαβών· ὁ δ᾽ ἀλεύατ᾽ Ὀδυσσεὺς 300

ἦκα παρακλίνας κεφαλήν, μείδησε δὲ θυμῷ

σαρδάνιον μάλα τοῖον· ὁ δ᾽ εὔδμητον βάλε τοῖχον.

Κτήσιππον δ᾽ ἄρα Τηλέμαχος ἠνίπαπε μύθῳ·

"Κτήσιππ᾽, ἦ μάλα τοι τόδε κέρδιον ἔπλετο θυμῷ·

οὐκ ἔβαλες τὸν ξεῖνον· ἀλεύατο γὰρ βέλος αὐτός. 305

ἦ γάρ κέν σε μέσον βάλον ἔγχεϊ ὀξυόεντι,

καί κέ τοι ἀντὶ γάμοιο πατὴρ τάφον ἀμφεπονεῖτο

ἐνθάδε. τῷ μή τίς μοι ἀεικείας ἐνὶ οἴκῳ

φαινέτω· ἤδη γὰρ νοέω καὶ οἶδα ἕκαστα,

ἐσθλά τε καὶ τὰ χέρηα· πάρος δ᾽ ἔτι νήπιος ἦα. 310

ἀλλ᾽ ἔμπης τάδε μὲν καὶ τέτλαμεν εἰσορόωντες,

μήλων σφαζομένων οἴνοιό τε πινομένοιο

καὶ σίτου· χαλεπὸν γὰρ ἐρυκακέειν ἕνα πολλούς.

ἀλλ᾽ ἄγε μηκέτι μοι κακὰ ῥέζετε δυσμενέοντες·

εἰ δ᾽ ἤδη μ᾽ αὐτὸν κτεῖναι μενεαίνετε χαλκῷ, 315

καί κε τὸ βουλοίμην, καί κεν πολὺ κέρδιον εἴη

τεθνάμεν ἢ τάδε γ᾽ αἰὲν ἀεικέα ἔργ᾽ ὁράασθαι,

ξείνους τε στυφελιζομένους δμῳάς τε γυναῖκας

ῥυστάζοντας ἀεικελίως κατὰ δώματα καλά."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ· 320

ὀψὲ δὲ δὴ μετέειπε Δαμαστορίδης Ἀγέλαος·

"ὦ φίλοι, οὐκ ἂν δή τις ἐπὶ ῥηθέντι δικαίῳ

ἀντιβίοις ἐπέεσσι καθαπτόμενος χαλεπαίνοι·

μήτε τι τὸν ξεῖνον στυφελίζετε μήτε τιν᾽ ἄλλον

δμώων, οἳ κατὰ δώματ᾽ Ὀδυσσῆος θείοιο. 325

Τηλεμάχῳ δέ κε μῦθον ἐγὼ καὶ μητέρι φαίην

ἤπιον, εἴ σφωϊν κραδίῃ ἅδοι ἀμφοτέροιϊν.

ὄφρα μὲν ὑμῖν θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἐώλπει

νοστήσειν Ὀδυσῆα πολύφρονα ὅνδε δόμονδε,

τόφρ᾽ οὔ τις νέμεσις μενέμεν τ᾽ ἦν ἰσχέμεναί τε 330

μνηστῆρας κατὰ δώματ᾽, ἐπεὶ τόδε κέρδιον ἦεν,

εἰ νόστησ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ ὑπότροπος ἵκετο δῶμα·

νῦν δ᾽ ἤδη τόδε δῆλον, ὅ τ᾽ οὐκέτι νόστιμός ἐστιν.

ἀλλ᾽ ἄγε, σῇ τάδε μητρὶ παρεζόμενος κατάλεξον,

γήμασθ᾽ ὅς τις ἄριστος ἀνὴρ καὶ πλεῖστα πόρῃσιν, 335

ὄφρα σὺ μὲν χαίρων πατρώϊα πάντα νέμηαι,

ἔσθων καὶ πίνων, ἡ δ᾽ ἄλλου δῶμα κομίζῃ."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"οὐ μὰ Ζῆν᾽, Ἀγέλαε, καὶ ἄλγεα πατρὸς ἐμοῖο,

ὅς που τῆλ᾽ Ἰθάκης ἢ ἔφθιται ἢ ἀλάληται, 340

οὔ τι διατρίβω μητρὸς γάμον, ἀλλὰ κελεύω

γήμασθ᾽ ᾧ κ᾽ ἐθέλῃ, ποτὶ δ᾽ ἄσπετα δῶρα δίδωμι.

αἰδέομαι δ᾽ ἀέκουσαν ἀπὸ μεγάροιο δίεσθαι

μύθῳ ἀναγκαίῳ· μὴ τοῦτο θεὸς τελέσειεν."

ὣς φάτο Τηλέμαχος· μνηστῆρσι δὲ Παλλὰς Ἀθήνη

ἄσβεστον γέλω ὦρσε, παρέπλαγξεν δὲ νόημα.

οἱ δ᾽ ἤδη γναθμοῖσι γελοίων ἀλλοτρίοισιν,

αἱμοφόρυκτα δὲ δὴ κρέα ἤσθιον· ὄσσε δ᾽ ἄρα σφέων

δακρυόφιν πίμπλαντο, γόον δ᾽ ὠΐετο θυμός.

τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε Θεοκλύμενος θεοειδής· 350

"ἆ δειλοί, τί κακὸν τόδε πάσχετε; νυκτὶ μὲν ὑμέων

εἰλύαται κεφαλαί τε πρόσωπά τε νέρθε τε γοῦνα.

οἰμωγὴ δὲ δέδηε, δεδάκρυνται δὲ παρειαί,

αἵματι δ᾽ ἐρράδαται τοῖχοι καλαί τε μεσόδμαι·

εἰδώλων δὲ πλέον πρόθυρον, πλείη δὲ καὶ αὐλή, 355

ἱεμένων Ἔρεβόσδε ὑπὸ ζόφον· ἠέλιος δὲ

οὐρανοῦ ἐξαπόλωλε, κακὴ δ᾽ ἐπιδέδρομεν ἀχλύς."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπ᾽ αὐτῷ ἡδὺ γέλασσαν.

τοῖσιν δ᾽ Εὐρύμαχος, Πολύβου πάϊς, ἦρχ᾽ ἀγορεύειν·

"ἀφραίνει ξεῖνος νέον ἄλλοθεν εἰληλουθώς. 360

ἀλλά μιν αἶψα, νέοι, δόμου ἐκπέμψασθε θύραζε

εἰς ἀγορὴν ἔρχεσθαι, ἐπεὶ τάδε νυκτὶ ἐΐσκει."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε Θεοκλύμενος θεοειδής·

"Εὐρύμαχ᾽, οὔ τί σ᾽ ἄνωγα ἐμοὶ πομπῆας ὀπάζειν·

εἰσί μοι ὀφθαλμοί τε καὶ οὔατα καὶ πόδες ἄμφω 365

καὶ νόος ἐν στήθεσσι τετυγμένος οὐδὲν ἀεικής.

τοῖς ἔξειμι θύραζε, ἐπεὶ νοέω κακὸν ὔμμιν

ἐρχόμενον, τό κεν οὔ τις ὑπεκφύγοι οὐδ᾽ ἀλέαιτο

μνηστήρων, οἳ δῶμα κάτ᾽ ἀντιθέου Ὀδυσῆος

ἀνέρας ὑβρίζοντες ἀτάσθαλα μηχανάασθε." 370

ὣς εἰπὼν ἐξῆλθε δόμων εὖ ναιεταόντων,

ἵκετο δ᾽ ἐς Πείραιον, ὅ μιν πρόφρων ὑπέδεκτο.

μνηστῆρες δ᾽ ἄρα πάντες ἐς ἀλλήλους ὁρόωντες

Τηλέμαχον ἐρέθιζον, ἐπὶ ξείνοις γελόωντες·

ὧδε δέ τις εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων· 375

"Τηλέμαχ᾽, οὔ τις σεῖο κακοξεινώτερος ἄλλος·

οἷον μέν τινα τοῦτον ἔχεις ἐπίμαστον ἀλήτην,

σίτου καὶ οἴνου κεχρημένον, οὐδέ τι ἔργων

ἔμπαιον οὐδὲ βίης, ἀλλ᾽ αὔτως ἄχθος ἀρούρης.

ἄλλος δ᾽ αὖτέ τις οὗτος ἀνέστη μαντεύεσθαι. 380

ἀλλ᾽ εἴ μοί τι πίθοιο, τό κεν πολὺ κέρδιον εἴη·

τοὺς ξείνους ἐν νηῒ πολυκληῖδι βαλόντες

ἐς Σικελοὺς πέμψωμεν, ὅθεν κέ τοι ἄξιον ἄλφοι."

ὣς ἔφασαν μνηστῆρες· ὁ δ᾽ οὐκ ἐμπάζετο μύθων,

ἀλλ᾽ ἀκέων πατέρα προσεδέρκετο, δέγμενος αἰεί, 385

ὁππότε δὴ μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφήσει.

ἡ δὲ κατ᾽ ἄντηστιν θεμένη περικαλλέα δίφρον

κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρων Πηνελόπεια,

ἀνδρῶν ἐν μεγάροισιν ἑκάστου μῦθον ἄκουεν.

δεῖπνον μὲν γάρ τοί γε γελοίωντες τετύκοντο 390

ἡδὺ τε καὶ μενοεικές, ἐπεὶ μάλα πόλλ᾽ ἱέρευσαν·

δόρπου δ᾽ οὐκ ἄν πως ἀχαρίστερον ἄλλο γένοιτο,

οἷον δὴ τάχ᾽ ἔμελλε θεὰ καὶ καρτερὸς ἀνὴρ

θησέμεναι· πρότεροι γὰρ ἀεικέα μηχανόωντο.

Ραψωδία φ : Τόξου θέσις.

τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπὶ φρεσὶ θῆκε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη,

κούρῃ Ἰκαρίοιο, περίφρονι Πηνελοπείῃ,

τόξον μνηστήρεσσι θέμεν πολιόν τε σίδηρον

ἐν μεγάροις Ὀδυσῆος, ἀέθλια καὶ φόνου ἀρχήν.

κλίμακα δ᾽ ὑψηλὴν προσεβήσετο οἷο δόμοιο, 5

εἵλετο δὲ κληῖδ᾽ εὐκαμπέα χειρὶ παχείῃ

καλὴν χαλκείην· κώπη δ᾽ ἐλέφαντος ἐπῆεν.

βῆ δ᾽ ἴμεναι θάλαμόνδε σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶν

ἔσχατον· ἔνθα δέ οἱ κειμήλια κεῖτο ἄνακτος,

χαλκός τε χρυσός τε πολύκμητός τε σίδηρος. 10

ἔνθα δὲ τόξον κεῖτο παλίντονον ἠδὲ φαρέτρη

ἰοδόκος, πολλοὶ δ᾽ ἔνεσαν στονόεντες ὀϊστοί,

δῶρα τά οἱ ξεῖνος Λακεδαίμονι δῶκε τυχήσας

Ἴφιτος Εὐρυτίδης, ἐπιείκελος ἀθανάτοισι.

τὼ δ᾽ ἐν Μεσσήνῃ ξυμβλήτην ἀλλήλοιϊν 15

οἴκῳ ἐν Ὀρτιλόχοιο δαΐφρονος. ἦ τοι Ὀδυσσεὺς

ἦλθε μετὰ χρεῖος, τό ῥά οἱ πᾶς δῆμος ὄφελλε·

μῆλα γὰρ ἐξ Ἰθάκης Μεσσήνιοι ἄνδρες ἄειραν

νηυσὶ πολυκλήϊσι τριηκόσι᾽ ἠδὲ νομῆας.

τῶν ἕνεκ᾽ ἐξεσίην πολλὴν ὁδὸν ἦλθεν Ὀδυσσεὺς 20

παιδνὸς ἐών· πρὸ γὰρ ἧκε πατὴρ ἄλλοι τε γέροντες.

Ἴφιτος αὖθ᾽ ἵππους διζήμενος, αἵ οἱ ὄλοντο

δώδεκα θήλειαι, ὑπὸ δ᾽ ἡμίονοι ταλαεργοί·

αἳ δή οἱ καὶ ἔπειτα φόνος καὶ μοῖρα γένοντο,

ἐπεὶ δὴ Διὸς υἱὸν ἀφίκετο καρτερόθυμον, 25

φῶθ᾽ Ἡρακλῆα, μεγάλων ἐπιίστορα ἔργων,

ὅς μιν ξεῖνον ἐόντα κατέκτανεν ᾧ ἐνὶ οἴκῳ,

σχέτλιος, οὐδὲ θεῶν ὄπιν ᾐδέσατ᾽ οὐδὲ τράπεζαν,

τὴν ἥν οἱ παρέθηκεν· ἔπειτα δὲ πέφνε καὶ αὐτόν,

ἵππους δ᾽ αὐτὸς ἔχε κρατερώνυχας ἐν μεγάροισι. 30

τὰς ἐρέων Ὀδυσῆϊ συνήντετο, δῶκε δὲ τόξον,

τὸ πρὶν μέν ῥ᾽ ἐφόρει μέγας Εὔρυτος, αὐτὰρ ὁ παιδὶ

κάλλιπ᾽ ἀποθνῄσκων ἐν δώμασιν ὑψηλοῖσι.

τῷ δ᾽ Ὀδυσεὺς ξίφος ὀξὺ καὶ ἄλκιμον ἔγχος ἔδωκεν,

ἀρχὴν ξεινοσύνης προσκηδέος· οὐδὲ τραπέζῃ 35

γνώτην ἀλλήλων· πρὶν γὰρ Διὸς υἱὸς ἔπεφνεν

Ἴφιτον Εὐρυτίδην, ἐπιείκελον ἀθανάτοισιν,

ὅς οἱ τόξον ἔδωκε. τὸ δ᾽ οὔ ποτε δῖος Ὀδυσσεὺς

ἐρχόμενος πόλεμόνδε μελαινάων ἐπὶ νηῶν

ᾑρεῖτ᾽, ἀλλ᾽ αὐτοῦ μνῆμα ξείνοιο φίλοιο 40

κέσκετ᾽ ἐνὶ μεγάροισι, φόρει δέ μιν ἧς ἐπὶ γαίης.

ἡ δ᾽ ὅτε δὴ θάλαμον τὸν ἀφίκετο δῖα γυναικῶν

οὐδόν τε δρύϊνον προσεβήσετο, τόν ποτε τέκτων

ξέσσεν ἐπισταμένως καὶ ἐπὶ στάθμην ἴθυνεν,

ἐν δὲ σταθμοὺς ἄρσε, θύρας δ᾽ ἐπέθηκε φαεινάς, 45

αὐτίκ᾽ ἄρ᾽ ἥ γ᾽ ἱμάντα θοῶς ἀπέλυσε κορώνης,

ἐν δὲ κληῖδ᾽ ἧκε, θυρέων δ᾽ ἀνέκοπτεν ὀχῆας

ἄντα τιτυσκομένη· τὰ δ᾽ ἀνέβραχεν ἠΰτε ταῦρος

βοσκόμενος λειμῶνι· τόσ᾽ ἔβραχε καλὰ θύρετρα

πληγέντα κληΐδι, πετάσθησαν δέ οἱ ὦκα. 50

ἡ δ᾽ ἄρ᾽ ἐφ᾽ ὑψηλῆς σανίδος βῆ· ἔνθα δὲ χηλοὶ

ἕστασαν, ἐν δ᾽ ἄρα τῇσι θυώδεα εἵματ᾽ ἔκειτο.

ἔνθεν ὀρεξαμένη ἀπὸ πασσάλου αἴνυτο τόξον

αὐτῷ γωρυτῷ, ὅς οἱ περίκειτο φαεινός.

ἑζομένη δὲ κατ᾽ αὖθι, φίλοις ἐπὶ γούνασι θεῖσα, 55

κλαῖε μάλα λιγέως, ἐκ δ᾽ ᾕρεε τόξον ἄνακτος.

ἡ δ᾽ ἐπεὶ οὖν τάρφθη πολυδακρύτοιο γόοιο,

βῆ ῥ᾽ ἴμεναι μέγαρόνδε μετὰ μνηστῆρας ἀγαυοὺς

τόξον ἔχουσ᾽ ἐν χειρὶ παλίντονον ἠδὲ φαρέτρην

ἰοδόκον· πολλοὶ δ᾽ ἔνεσαν στονόεντες ὀϊστοί. 60

τῇ δ᾽ ἄρ᾽ ἅμ᾽ ἀμφίπολοι φέρον ὄγκιον, ἔνθα σίδηρος

κεῖτο πολὺς καὶ χαλκός, ἀέθλια τοῖο ἄνακτος.

ἡ δ᾽ ὅτε δὴ μνηστῆρας ἀφίκετο δῖα γυναικῶν,

στῆ ῥα παρὰ σταθμὸν τέγεος πύκα ποιητοῖο,

ἄντα παρειάων σχομένη λιπαρὰ κρήδεμνα. 65

ἀμφίπολος δ᾽ ἄρα οἱ κεδνὴ ἑκάτερθε παρέστη.

αὐτίκα δὲ μνηστῆρσι μετηύδα καὶ φάτο μῦθον·

"κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγήνορες, οἳ τόδε δῶμα

ἐχράετ᾽ ἐσθιέμεν καὶ πινέμεν ἐμμενὲς αἰεὶ

ἀνδρὸς ἀποιχομένοιο πολὺν χρόνον· οὐδέ τιν᾽ ἄλλην 70

μύθου ποιήσασθαι ἐπισχεσίην ἐδύνασθε,

ἀλλ᾽ ἐμὲ ἱέμενοι γῆμαι θέσθαι τε γυναῖκα.

ἀλλ᾽ ἄγετε, μνηστῆρες, ἐπεὶ τόδε φαίνετ᾽ ἄεθλον.

θήσω γὰρ μέγα τόξον Ὀδυσσῆος θείοιο·

ὃς δέ κε ῥηΐτατ᾽ ἐντανύσῃ βιὸν ἐν παλάμῃσι 75

καὶ διοϊστεύσῃ πελέκεων δυοκαίδεκα πάντων,

τῷ κεν ἅμ᾽ ἑσποίμην, νοσφισσαμένη τόδε δῶμα

κουρίδιον, μάλα καλόν, ἐνίπλειον βιότοιο,

τοῦ ποτὲ μεμνήσεσθαι ὀΐομαι ἔν περ ὀνείρῳ."

ὣς φάτο, καί ῥ᾽ Εὔμαιον ἀνώγει, δῖον ὑφορβόν, 80

τόξον μνηστήρεσσι θέμεν πολιόν τε σίδηρον.

δακρύσας δ᾽ Εὔμαιος ἐδέξατο καὶ κατέθηκε·

κλαῖε δὲ βουκόλος ἄλλοθ᾽, ἐπεὶ ἴδε τόξον ἄνακτος.

Ἀντίνοος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·

"νήπιοι ἀγροιῶται, ἐφημέρια φρονέοντες, 85

ἆ δειλώ, τί νυ δάκρυ κατείβετον ἠδὲ γυναικὶ

θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ὀρίνετον; ᾗ τε καὶ ἄλλως

κεῖται ἐν ἄλγεσι θυμός, ἐπεὶ φίλον ὤλεσ᾽ ἀκοίτην.

ἀλλ᾽ ἀκέων δαίνυσθε καθήμενοι, ἠὲ θύραζε

κλαίετον ἐξελθόντε, κατ᾽ αὐτόθι τόξα λιπόντε, 90

μνηστήρεσσιν ἄεθλον ἀάατον· οὐ γὰρ ὀΐω

ῥηϊδίως τόδε τόξον ἐΰξοον ἐντανύεσθαι.

οὐ γάρ τις μέτα τοῖος ἀνὴρ ἐν τοίσδεσι πᾶσιν

οἷος Ὀδυσσεὺς ἔσκεν· ἐγὼ δέ μιν αὐτὸς ὄπωπα,

καὶ γὰρ μνήμων εἰμί, πάϊς δ᾽ ἔτι νήπιος ἦα." 95

ὣς φάτο, τῷ δ᾽ ἄρα θυμὸς ἐνὶ στήθεσσιν ἐώλπει

νευρὴν ἐντανύσειν διοϊστεύσειν τε σιδήρου.

ἦ τοι ὀϊστοῦ γε πρῶτος γεύσεσθαι ἔμελλεν

ἐκ χειρῶν Ὀδυσῆος ἀμύμονος, ὃν τότ᾽ ἀτίμα

ἥμενος ἐν μεγάροις, ἐπὶ δ᾽ ὤρνυε πάντας ἑταίρους. 100

τοῖσι δὲ καὶ μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο·

"ὢ πόποι, ἦ μάλα με Ζεὺς ἄφρονα θῆκε Κρονίων·

μήτηρ μέν μοί φησι φίλη, πινυτή περ ἐοῦσα,

ἄλλῳ ἅμ᾽ ἕψεσθαι νοσφισσαμένη τόδε δῶμα·

αὐτὰρ ἐγὼ γελόω καὶ τέρπομαι ἄφρονι θυμῷ. 105

ἀλλ᾽ ἄγετε, μνηστῆρες, ἐπεὶ τόδε φαίνετ᾽ ἄεθλον,

οἵη νῦν οὐκ ἔστι γυνὴ κατ᾽ Ἀχαιΐδα γαῖαν,

οὔτε Πύλου ἱερῆς οὔτ᾽ Ἄργεος οὔτε Μυκήνης·

οὔτ᾽ αὐτῆς Ἰθάκης οὔτ᾽ ἠπείροιο μελαίνης·

καὶ δ᾽ αὐτοὶ τόδε γ᾽ ἴστε· τί με χρὴ μητέρος αἴνου; 110

ἀλλ᾽ ἄγε μὴ μύνῃσι παρέλκετε μηδ᾽ ἔτι τόξου

δηρὸν ἀποτρωπᾶσθε τανυστύος, ὄφρα ἴδωμεν.

καὶ δέ κεν αὐτὸς ἐγὼ τοῦ τόξου πειρησαίμην·

εἰ δέ κεν ἐντανύσω διοϊστεύσω τε σιδήρου,

οὔ κέ μοι ἀχνυμένῳ τάδε δώματα πότνια μήτηρ 115

λείποι ἅμ᾽ ἄλλῳ ἰοῦσ᾽, ὅτ᾽ ἐγὼ κατόπισθε λιποίμην

οἷός τ᾽ ἤδη πατρὸς ἀέθλια κάλ᾽ ἀνελέσθαι."

ἦ καὶ ἀπ᾽ ὤμοιϊν χλαῖναν θέτο φοινικόεσσαν

ὀρθὸς ἀναΐξας, ἀπὸ δὲ ξίφος ὀξὺ θέτ᾽ ὤμων.

πρῶτον μὲν πελέκεας στῆσεν, διὰ τάφρον ὀρύξας 120

πᾶσι μίαν μακρήν, καὶ ἐπὶ στάθμην ἴθυνεν,

ἀμφὶ δὲ γαῖαν ἔναξε· τάφος δ᾽ ἕλε πάντας ἰδόντας,

ὡς εὐκόσμως στῆσε· πάρος δ᾽ οὐ πώ ποτ᾽ ὀπώπει.

στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν καὶ τόξου πειρήτιζε.

τρὶς μέν μιν πελέμιξεν ἐρύσσεσθαι μενεαίνων, 125

τρὶς δὲ μεθῆκε βίης, ἐπιελπόμενος τό γε θυμῷ,

νευρὴν ἐντανύειν διοϊστεύσειν τε σιδήρου.

καί νύ κε δή ῥ᾽ ἐτάνυσσε βίῃ τὸ τέταρτον ἀνέλκων,

ἀλλ᾽ Ὀδυσεὺς ἀνένευε καὶ ἔσχεθεν ἱέμενόν περ.

τοῖς δ᾽ αὖτις μετέειφ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο· 130

"ὢ πόποι, ἦ καὶ ἔπειτα κακός τ᾽ ἔσομαι καὶ ἄκικυς,

ἠὲ νεώτερός εἰμι καὶ οὔ πω χερσὶ πέποιθα

ἄνδρ᾽ ἀπαμύνασθαι, ὅτε τις πρότερος χαλεπήνῃ.

ἀλλ᾽ ἄγεθ᾽, οἵ περ ἐμεῖο βίῃ προφερέστεροί ἐστε,

τόξου πειρήσασθε, καὶ ἐκτελέωμεν ἄεθλον." 135

ὣς εἰπὼν τόξον μὲν ἀπὸ ἕο θῆκε χαμᾶζε,

κλίνας κολλητῇσιν ἐϋξέστῃς σανίδεσσιν,

αὐτοῦ δ᾽ ὠκὺ βέλος καλῇ προσέκλινε κορώνῃ,

ἂψ δ᾽ αὖτις κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ θρόνου ἔνθεν ἀνέστη.

τοῖσιν δ᾽ Ἀντίνοος μετέφη, Εὐπείθεος υἱός· 140

"ὄρνυσθ᾽ ἑξείης ἐπιδέξια πάντες ἑταῖροι,

ἀρξάμενοι τοῦ χώρου ὅθεν τέ περ οἰνοχοεύει."

ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος.

Λειώδης δὲ πρῶτος ἀνίστατο, Οἴνοπος υἱός,

ὅ σφι θυοσκόος ἔσκε, παρὰ κρητῆρα δὲ καλὸν 145

ἷζε μυχοίτατος αἰέν· ἀτασθαλίαι δέ οἱ οἴῳ

ἐχθραὶ ἔσαν, πᾶσιν δὲ νεμέσσα μνηστήρεσσιν·

ὅς ῥα τότε πρῶτος τόξον λάβε καὶ βέλος ὠκύ.

στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰὼν καὶ τόξου πειρήτιζεν,

οὐδέ μιν ἐντάνυσε· πρὶν γὰρ κάμε χεῖρας ἀνέλκων 150

ἀτρίπτους ἁπαλάς· μετὰ δὲ μνηστῆρσιν ἔειπεν·

"ὦ φίλοι, οὐ μὲν ἐγὼ τανύω, λαβέτω δὲ καὶ ἄλλος.

πολλοὺς γὰρ τόδε τόξον ἀριστῆας κεκαδήσει

θυμοῦ καὶ ψυχῆς, ἐπεὶ ἦ πολὺ φέρτερόν ἐστι

τεθνάμεν ἢ ζώοντας ἁμαρτεῖν, οὗθ᾽ ἕνεκ᾽ αἰεὶ 155

ἐνθάδ᾽ ὁμιλέομεν, ποτιδέγμενοι ἤματα πάντα.

νῦν μέν τις καὶ ἔλπετ᾽ ἐνὶ φρεσὶν ἠδὲ μενοινᾷ

γῆμαι Πηνελόπειαν, Ὀδυσσῆος παράκοιτιν.

αὐτὰρ ἐπὴν τόξου πειρήσεται ἠδὲ ἴδηται,

ἄλλην δή τιν᾽ ἔπειτα Ἀχαιϊάδων εὐπέπλων 160

μνάσθω ἐέδνοισιν διζήμενος· ἡ δέ κ᾽ ἔπειτα

γήμαιθ᾽ ὅς κε πλεῖστα πόροι καὶ μόρσιμος ἔλθοι."

ὣς ἄρ᾽ ἐφώνησεν καὶ ἀπὸ ἕο τόξον ἔθηκε,

κλίνας κολλητῇσιν ἐϋξέστῃς σανίδεσσιν,

αὐτοῦ δ᾽ ὠκὺ βέλος καλῇ προσέκλινε κορώνῃ, 165

ἂψ δ᾽ αὖτις κατ᾽ ἄρ ἕζετ᾽ ἐπὶ θρόνου ἔνθεν ἀνέστη.

Ἀντίνοος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζε·

"λειῶδες, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων,

δεινόν τ᾽ ἀργαλέον τε, --νεμεσσῶμαι δέ τ᾽ ἀκούων--

εἰ δὴ τοῦτό γε τόξον ἀριστῆας κεκαδήσει 170

θυμοῦ καὶ ψυχῆς, ἐπεὶ οὐ δύνασαι σὺ τανύσσαι.

οὐ γάρ τοί σέ γε τοῖον ἐγείνατο πότνια μήτηρ

οἷόν τε ῥυτῆρα βιοῦ τ᾽ ἔμεναι καὶ ὀϊστῶν·

ἀλλ᾽ ἄλλοι τανύουσι τάχα μνηστῆρες ἀγαυοί."

ὣς φάτο, καί ῥ᾽ ἐκέλευσε Μελάνθιον, αἰπόλον αἰγῶν· 175

"ἄγρει δή, πῦρ κῆον ἐνὶ μεγάροισι, Μελανθεῦ,

πὰρ δὲ τίθει δίφρον τε μέγαν καὶ κῶας ἐπ᾽ αὐτοῦ,

ἐκ δὲ στέατος ἔνεικε μέγαν τροχὸν ἔνδον ἐόντος,

ὄφρα νέοι θάλποντες, ἐπιχρίοντες ἀλοιφῇ,

τόξου πειρώμεσθα καὶ ἐκτελέωμεν ἄεθλον." 180

ὣς φάθ᾽, ὁ δ᾽ αἶψ᾽ ἀνέκαιε Μελάνθιος ἀκάματον πῦρ,

πὰρ δὲ φέρων δίφρον θῆκεν καὶ κῶας ἐπ᾽ αὐτοῦ,

ἐκ δὲ στέατος ἔνεικε μέγαν τροχὸν ἔνδον ἐόντος·

τῷ ῥα νέοι θάλποντες ἐπειρῶντ᾽· οὐδ᾽ ἐδύναντο

ἐντανύσαι, πολλὸν δὲ βίης ἐπιδευέες ἦσαν. 185

Ἀντίνοος δ᾽ ἔτ᾽ ἐπεῖχε καὶ Εὐρύμαχος θεοειδής,

ἀρχοὶ μνηστήρων· ἀρετῇ δ᾽ ἔσαν ἔξοχ᾽ ἄριστοι.

τὼ δ᾽ ἐξ οἴκου βῆσαν ὁμαρτήσαντες ἅμ᾽ ἄμφω

βουκόλος ἠδὲ συφορβὸς Ὀδυσσῆος θείοιο·

ἐκ δ᾽ αὐτὸς μετὰ τοὺς δόμου ἤλυθε δῖος Ὀδυσσεύς. 190

ἀλλ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἐκτὸς θυρέων ἔσαν ἠδὲ καὶ αὐλῆς,

φθεγξάμενός σφε ἔπεσσι προσηύδα μειλιχίοισι·

"βουκόλε καὶ σύ, συφορβέ, ἔπος τί κε μυθησαίμην,

ἦ αὐτὸς κεύθω; φάσθαι δέ με θυμὸς ἀνώγει.

ποῖοί κ᾽ εἶτ᾽ Ὀδυσῆϊ ἀμυνέμεν, εἴ ποθεν ἔλθοι 195

ὧδε μάλ᾽ ἐξαπίνης καί τις θεὸς αὐτὸν ἐνείκαι;

ἤ κε μνηστήρεσσιν ἀμύνοιτ᾽ ἦ Ὀδυσῆϊ;

εἴπαθ᾽ ὅπως ὑμέας κραδίη θυμός τε κελεύει."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε βοῶν ἐπιβουκόλος ἀνήρ·

"Ζεῦ πάτερ, αἲ γὰρ τοῦτο τελευτήσειας ἐέλδωρ, 200

ὡς ἔλθοι μὲν κεῖνος ἀνήρ, ἀγάγοι δέ ἑ δαίμων·

γνοίης χ᾽ οἵη ἐμὴ δύναμις καὶ χεῖρες ἕπονται."

ὣς δ᾽ αὔτως Εὔμαιος ἐπεύχετο πᾶσι θεοῖσι

νοστῆσαι Ὀδυσῆα πολύφρονα ὅνδε δόμονδε.

αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ τῶν γε νόον νημερτέ᾽ ἀνέγνω, 205

ἐξαῦτίς σφε ἔπεσσιν ἀμειβόμενος προσέειπεν·

"ἔνδον μὲν δὴ ὅδ᾽ αὐτὸς ἐγώ, κακὰ πολλὰ μογήσας

ἤλυθον εἰκοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν.

γιγνώσκω δ᾽ ὡς σφῶϊν ἐελδομένοισιν ἱκάνω

οἴοισι δμώων· τῶν δ᾽ ἄλλων οὔ τευ ἄκουσα 210

εὐξαμένου ἐμὲ αὖτις ὑπότροπον οἴκαδ᾽ ἱκέσθαι.

σφῶϊν δ᾽, ὡς ἔσεταί περ, ἀληθείην καταλέξω.

εἴ χ᾽ ὑπ᾽ ἐμοί γε θεὸς δαμάσῃ μνηστῆρας ἀγαυούς,

ἄξομαι ἀμφοτέροις ἀλόχους καὶ κτήματ᾽ ὀπάσσω

οἰκία τ᾽ ἐγγὺς ἐμεῖο τετυγμένα· καί μοι ἔπειτα 215

Τηλεμάχου ἑτάρω τε κασιγνήτω τε ἔσεσθον.

εἰ δ᾽ ἄγε δή, καὶ σῆμα ἀριφραδὲς ἄλλο τι δείξω,

ὄφρα μ᾽ ἐῢ γνῶτον πιστωθῆτόν τ᾽ ἐνὶ θυμῷ,

οὐλήν, τήν ποτέ με σῦς ἤλασε λευκῷ ὀδόντι

Παρνησόνδ᾽ ἐλθόντα σὺν υἱάσιν Αὐτολύκοιο." 220

ὣς εἰπὼν ῥάκεα μεγάλης ἀποέργαθεν οὐλῆς.

τὼ δ᾽ ἐπεὶ εἰσιδέτην εὖ τ᾽ ἐφράσσαντο ἕκαστα,

κλαῖον ἄρ᾽ ἀμφ᾽ Ὀδυσῆϊ δαΐφρονι χεῖρε βαλόντε,

καὶ κύνεον ἀγαπαζόμενοι κεφαλήν τε καὶ ὤμους

ὣς δ᾽ αὔτως Ὀδυσεὺς κεφαλὰς καὶ χεῖρας ἔκυσσε. 225

καί νύ κ᾽ ὀδυρομένοισιν ἔδυ φάος ἠελίοιο,

εἰ μὴ Ὀδυσσεὺς αὐτὸς ἐρύκακε φώνησέν τε·

"παύεσθον κλαυθμοῖο γόοιό τε, μή τις ἴδηται

ἐξελθὼν μεγάροιο, ἀτὰρ εἴπῃσι καὶ εἴσω.

ἀλλὰ προμνηστῖνοι ἐσέλθετε, μηδ᾽ ἅμα πάντες, 230

πρῶτος ἐγώ, μετὰ δ᾽ ὔμμες· ἀτὰρ τόδε σῆμα τετύχθω·

ἄλλοι μὲν γὰρ πάντες, ὅσοι μνηστῆρες ἀγαυοί,

οὐκ ἐάσουσιν ἐμοὶ δόμεναι βιὸν ἠδὲ φαρέτρην·

ἀλλὰ σύ, δῖ᾽ Εὔμαιε, φέρων ἀνὰ δώματα τόξον

ἐν χείρεσσιν ἐμοὶ θέμεναι, εἰπεῖν τε γυναιξὶ 235

κληῖσαι μεγάροιο θύρας πυκινῶς ἀραρυίας,

ἢν δέ τις ἢ στοναχῆς ἠὲ κτύπου ἔνδον ἀκούσῃ

ἀνδρῶν ἡμετέροισιν ἐν ἕρκεσι, μή τι θύραζε

προβλώσκειν, ἀλλ᾽ αὐτοῦ ἀκὴν ἔμεναι παρὰ ἔργῳ.

σοὶ δέ, Φιλοίτιε δῖε, θύρας ἐπιτέλλομαι αὐλῆς 240

κληῖσαι κληῖδι, θοῶς δ᾽ ἐπὶ δεσμὸν ἰῆλαι."

ὣς εἰπὼν εἰσῆλθε δόμους εὖ ναιετάοντας·

ἕζετ᾽ ἔπειτ᾽ ἐπὶ δίφρον ἰών, ἔνθεν περ ἀνέστη·

ἐς δ᾽ ἄρα καὶ τὼ δμῶε ἴτην θείου Ὀδυσῆος.

Εὐρύμαχος δ᾽ ἤδη τόξον μετὰ χερσὶν ἐνώμα, 245

θάλπων ἔνθα καὶ ἔνθα σέλᾳ πυρός· ἀλλά μιν οὐδ᾽ ὣς

ἐντανύσαι δύνατο, μέγα δ᾽ ἔστενε κυδάλιμον κῆρ·

ὀχθήσας δ᾽ ἄρα εἶρος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·

"ὢ πόποι, ἧ μοι ἄχος περί τ᾽ αὐτοῦ καὶ περὶ πάντων·

οὔ τι γάμου τοσσοῦτον ὀδύρομαι, ἀχνύμενός περ· 250

εἰσὶ καὶ ἄλλαι πολλαὶ Ἀχαιΐδες, αἱ μὲν ἐν αὐτῇ

ἀμφιάλῳ Ἰθάκῃ, αἱ δ᾽ ἄλλῃσιν πολίεσσιν·

ἀλλ᾽ εἰ δὴ τοσσόνδε βίης ἐπιδευέες εἰμὲν

ἀντιθέου Ὀδυσῆος, ὅ τ᾽ οὐ δυνάμεσθα τανύσσαι

τόξον· ἐλεγχείη δὲ καὶ ἐσσομένοισι πυθέσθαι." 255

τὸν δ᾽ αὖτ᾽ Ἀντίνοος προσέφη, Εὐπείθεος υἱός·

"Εὐρύμαχ᾽, οὐχ οὕτως ἔσται· νοέεις δὲ καὶ αὐτός.

νῦν μὲν γὰρ κατὰ δῆμον ἑορτὴ τοῖο θεοῖο

ἁγνή· τίς δέ κε τόξα τιταίνοιτ᾽; ἀλλὰ ἕκηλοι

κάτθετ᾽· ἀτὰρ πελέκεάς γε καὶ εἴ κ᾽ εἰῶμεν ἅπαντας 260

ἑστάμεν· οὐ μὲν γάρ τιν᾽ ἀναιρήσεσθαι ὀΐω,

ἐλθόντ᾽ ἐς μέγαρον Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.

ἀλλ᾽ ἄγετ᾽, οἰνοχόος μὲν ἐπαρξάσθω δεπάεσσιν,

ὄφρα σπείσαντες καταθείομεν ἀγκύλα τόξα·

ἠῶθεν δὲ κέλεσθε Μελάνθιον, αἰπόλον αἰγῶν, 265

αἶγας ἄγειν, αἳ πᾶσι μέγ᾽ ἔξοχοι αἰπολίοισιν,

ὄφρ᾽ ἐπὶ μηρία θέντες Ἀπόλλωνι κλυτοτόξῳ

τόξου πειρώμεσθα καὶ ἐκτελέωμεν ἄεθλον."

ὣς ἔφατ᾽ Ἀντίνοος, τοῖσιν δ᾽ ἐπιήνδανε μῦθος.

τοῖσι δὲ κήρυκες μὲν ὕδωρ ἐπὶ χεῖρας ἔχευαν, 270

κοῦροι δὲ κρητῆρας ἐπεστέψαντο ποτοῖο,

νώμησαν δ᾽ ἄρα πᾶσιν ἐπαρξάμενοι δεπάεσσιν.

οἱ δ᾽ ἐπεὶ οὖν σπεῖσάν τ᾽ ἔπιόν θ᾽ ὅσον ἤθελε θυμός,

τοῖς δὲ δολοφρονέων μετέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"κέκλυτέ μευ, μνηστῆρες ἀγακλειτῆς βασιλείης· 275

ὄφρ᾽ εἴπω τά με θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι κελεύει·

Εὐρύμαχον δὲ μάλιστα καὶ Ἀντίνοον θεοειδέα

λίσσομ᾽, ἐπεὶ καὶ τοῦτο ἔπος κατὰ μοῖραν ἔειπε,

νῦν μὲν παῦσαι τόξον, ἐπιτρέψαι δὲ θεοῖσιν·

ἠῶθεν δὲ θεὸς δώσει κράτος ᾧ κ᾽ ἐθέλῃσιν. 280

ἀλλ᾽ ἄγ᾽ ἐμοὶ δότε τόξον ἐΰξοον, ὄφρα μεθ᾽ ὑμῖν

χειρῶν καὶ σθένεος πειρήσομαι, ἤ μοι ἔτ᾽ ἐστὶν

ἴς, οἵη πάρος ἔσκεν ἐνὶ γναμπτοῖσι μέλεσσιν,

ἦ ἤδη μοι ὄλεσσεν ἄλη τ᾽ ἀκομιστίη τε."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ὑπερφιάλως νεμέσησαν, 285

δείσαντες μὴ τόξον ἐΰξοον ἐντανύσειεν.

Ἀντίνοος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·

"ἆ δειλὲ ξείνων, ἔνι τοι φρένες οὐδ᾽ ἠβαιαί·

οὐκ ἀγαπᾷς ὃ ἕκηλος ὑπερφιάλοισι μεθ᾽ ἡμῖν

δαίνυσαι, οὐδέ τι δαιτὸς ἀμέρδεαι, αὐτὰρ ἀκούεις 290

μύθων ἡμετέρων καὶ ῥήσιος; οὐδέ τις ἄλλος

ἡμετέρων μύθων ξεῖνος καὶ πτωχὸς ἀκούει.

οἶνός σε τρώει μελιηδής, ὅς τε καὶ ἄλλους

βλάπτει, ὃς ἄν μιν χανδὸν ἕλῃ μηδ᾽ αἴσιμα πίνῃ.

οἶνος καὶ Κένταυρον, ἀγακλυτὸν Εὐρυτίωνα, 295

ἄασ᾽ ἐνὶ μεγάρῳ μεγαθύμου Πειριθόοιο,

ἐς Λαπίθας ἐλθόνθ᾽· ὁ δ᾽ ἐπεὶ φρένας ἄασεν οἴνῳ,

μαινόμενος κάκ᾽ ἔρεξε δόμον κάτα Πειριθόοιο·

ἥρωας δ᾽ ἄχος εἷλε, διὲκ προθύρου δὲ θύραζε

ἕλκον ἀναΐξαντες, ἀπ᾽ οὔατα νηλέϊ χαλκῷ 300

ῥῖνάς τ᾽ ἀμήσαντες· ὁ δὲ φρεσὶν ᾗσιν ἀασθεὶς

ἤϊεν ἣν ἄτην ὀχέων ἀεσίφρονι θυμῷ.

ἐξ οὗ Κενταύροισι καὶ ἀνδράσι νεῖκος ἐτύχθη,

οἷ δ᾽ αὐτῷ πρώτῳ κακὸν εὕρετο οἰνοβαρείων.

ὣς καὶ σοὶ μέγα πῆμα πιφαύσκομαι, αἴ κε τὸ τόξον 305

ἐντανύσῃς· οὐ γάρ τευ ἐπητύος ἀντιβολήσεις

ἡμετέρῳ ἐνὶ δήμῳ, ἄφαρ δέ σε νηῒ μελαίνῃ

εἰς Ἔχετον βασιλῆα, βροτῶν δηλήμονα πάντων,

πέμψομεν· ἔνθεν δ᾽ οὔ τι σαώσεαι· ἀλλὰ ἕκηλος

πῖνέ τε, μηδ᾽ ἐρίδαινε μετ᾽ ἀνδράσι κουροτέροισιν." 310

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"Ἀντίνο᾽, οὐ μὲν καλὸν ἀτέμβειν οὐδὲ δίκαιον

ξείνους Τηλεμάχου, ὅς κεν τάδε δώμαθ᾽ ἵκηται·

ἔλπεαι, αἴ χ᾽ ὁ ξεῖνος Ὀδυσσῆος μέγα τόξον

ἐντανύσῃ χερσίν τε βίηφί τε ἧφι πιθήσας, 315

οἴκαδέ μ᾽ ἄξεσθαι καὶ ἑὴν θήσεσθαι ἄκοιτιν;

οὐδ᾽ αὐτός που τοῦτό γ᾽ ἐνὶ στήθεσσιν ἔολπε·

μηδέ τις ὑμείων τοῦ γ᾽ εἵνεκα θυμὸν ἀχεύων

ἐνθάδε δαινύσθω, ἐπεὶ οὐδὲ μὲν οὐδὲ ἔοικεν."

τὴν δ᾽ αὖτ᾽ Εὐρύμαχος, Πολύβου πάϊς, ἀντίον ηὔδα· 320

"κούρη Ἰκαρίοιο, περίφρον Πηνελόπεια,

οὔ τί σε τόνδ᾽ ἄξεσθαι ὀϊόμεθ᾽· οὐδὲ ἔοικεν·

ἀλλ᾽ αἰσχυνόμενοι φάτιν ἀνδρῶν ἠδὲ γυναικῶν,

μή ποτέ τις εἴπῃσι κακώτερος ἄλλος Ἀχαιῶν

ἦ πολὺ χείρονες ἄνδρες ἀμύμονος ἀνδρὸς ἄκοιτιν 325

μνῶνται, οὐδέ τι τόξον ἐΰξοον ἐντανύουσιν·

ἀλλ᾽ ἄλλος τις πτωχὸς ἀνὴρ ἀλαλήμενος ἐλθὼν

ῥηϊδίως ἐτάνυσσε βιόν, διὰ δ᾽ ἧκε σιδήρου.

ὣς ἐρέουσ᾽, ἡμῖν δ᾽ ἂν ἐλέγχεα ταῦτα γένοιτο."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· 330

"Εὐρύμαχ᾽, οὔ πως ἔστιν ἐϋκλεῖας κατὰ δῆμον

ἔμμεναι οἳ δὴ οἶκον ἀτιμάζοντες ἔδουσιν

ἀνδρὸς ἀριστῆος· τί δ᾽ ἐλέγχεα ταῦτα τίθεσθε;

οὗτος δὲ ξεῖνος μάλα μὲν μέγας ἠδ᾽ εὐπηγής,

πατρὸς δ᾽ ἐξ ἀγαθοῦ γένος εὔχεται ἔμμεναι υἱός. 335

ἀλλ᾽ ἄγε οἱ δότε τόξον ἐΰξοον, ὄφρα ἴδωμεν.

ὧδε γὰρ ἐξερέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται·

εἴ κέ μιν ἐντανύσῃ, δώῃ δέ οἱ εὖχος Ἀπόλλων,

ἕσσω μιν χλαῖνάν τε χιτῶνά τε, εἵματα καλά,

δώσω δ᾽ ὀξὺν ἄκοντα, κυνῶν ἀλκτῆρα καὶ ἀνδρῶν, 340

καὶ ξίφος ἄμφηκες· δώσω δ᾽ ὑπὸ ποσσὶ πέδιλα,

πέμψω δ᾽ ὅππη μιν κραδίη θυμός τε κελεύει."

τὴν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"μῆτερ ἐμή, τόξον μὲν Ἀχαιῶν οὔ τις ἐμεῖο

κρείσσων, ᾧ κ᾽ ἐθέλω, δόμεναί τε καὶ ἀρνήσασθαι, 345

οὔθ᾽ ὅσσοι κραναὴν Ἰθάκην κάτα κοιρανέουσιν,

οὔθ᾽ ὅσσοι νήσοισι πρὸς Ἤλιδος ἱπποβότοιο·

τῶν οὔ τίς μ᾽ ἀέκοντα βιήσεται, αἴ κ᾽ ἐθέλωμι

καὶ καθάπαξ ξείνῳ δόμεναι τάδε τόξα φέρεσθαι.

ἀλλ᾽ εἰς οἶκον ἰοῦσα τὰ σ᾽ αὐτῆς ἔργα κόμιζε, 350

ἱστόν τ᾽ ἠλακάτην τε, καὶ ἀμφιπόλοισι κέλευε

ἔργον ἐποίχεσθαι· τόξον δ᾽ ἄνδρεσσι μελήσει

πᾶσι, μάλιστα δ᾽ ἐμοί· τοῦ γὰρ κράτος ἔστ᾽ ἐνὶ οἴκῳ."

ἡ μὲν θαμβήσασα πάλιν οἶκόνδε βεβήκει·

παιδὸς γὰρ μῦθον πεπνυμένον ἔνθετο θυμῷ. 355

ἐς δ᾽ ὑπερῷ᾽ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶ

κλαῖεν ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆα, φίλον πόσιν, ὄφρα οἱ ὕπνον

ἡδὺν ἐπὶ βλεφάροισι βάλε γλαυκῶπις Ἀθήνη.

αὐτὰρ ὁ τόξα λαβὼν φέρε καμπύλα δῖος ὑφορβός·

μνηστῆρες δ᾽ ἄρα πάντες ὁμόκλεον ἐν μεγάροισιν· 360

ὧδε δέ τις εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων·

"πῆ δὴ καμπύλα τόξα φέρεις, ἀμέγαρτε συβῶτα,

πλαγκτέ; τάχ᾽ αὖ σ᾽ ἐφ᾽ ὕεσσι κύνες ταχέες κατέδονται

οἶον ἀπ᾽ ἀνθρώπων, οὓς ἔτρεφες, εἴ κεν Ἀπόλλων

ἡμῖν ἱλήκῃσι καὶ ἀθάνατοι θεοὶ ἄλλοι." 365

ὣς φάσαν, αὐτὰρ, ὁ θῆκε φέρων αὐτῇ ἐνὶ χώρῃ,

δείσας, οὕνεκα πολλοὶ ὁμόκλεον ἐν μεγάροισιν.

Τηλέμαχος δ᾽ ἑτέρωθεν ἀπειλήσας ἐγεγώνει·

"ἄττα, πρόσω φέρε τόξα· τάχ᾽ οὐκ εὖ πᾶσι πιθήσεις

μή σε καὶ ὁπλότερός περ ἐὼν ἀγρόνδε δίωμαι, 370

βάλλων χερμαδίοισι· βίηφι δὲ φέρτερός εἰμι.

αἲ γὰρ πάντων τόσσον, ὅσοι κατὰ δώματ᾽ ἔασι,

μνηστήρων χερσίν τε βίηφί τε φέρτερος εἴην·

τῷ κε τάχα στυγερῶς τιν᾽ ἐγὼ πέμψαιμι νέεσθαι

ἡμετέρου ἐξ οἴκου, ἐπεὶ κακὰ μηχανόωνται." 375

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἐπ᾽ αὐτῷ ἡδὺ γέλασσαν

μνηστῆρες, καὶ δὴ μέθιεν χαλεποῖο χόλοιο

Τηλεμάχῳ· τὰ δὲ τόξα φέρων ἀνὰ δῶμα συβώτης

ἐν χείρεσσ᾽ Ὀδυσῆϊ δαΐφρονι θῆκε παραστάς.

ἐκ δὲ καλεσσάμενος προσέφη τροφὸν Εὐρύκλειαν· 380

"Τηλέμαχος κέλεταί σε, περίφρων Εὐρύκλεια,

κληῖσαι μεγάροιο θύρας πυκινῶς ἀραρυίας.

ἢν δέ τις ἤ στοναχῆς ἠὲ κτύπου ἔνδον ἀκούσῃ

ἀνδρῶν ἡμετέροισιν ἐν ἕρκεσι, μή τι θύραζε

προβλώσκειν, ἀλλ᾽ αὐτοῦ ἀκὴν ἔμεναι παρὰ ἔργῳ." 385

ὣς ἄρ᾽ ἐφώνησεν, τῇ δ᾽ ἄπτερος ἔπλετο μῦθος,

κλήϊσεν δὲ θύρας μεγάρων εὖ ναιεταόντων.

σιγῇ δ᾽ ἐξ οἴκοιο Φιλοίτιος ἆλτο θύραζε,

κλήϊσεν δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα θύρας εὐερκέος αὐλῆς.

κεῖτο δ᾽ ὑπ᾽ αἰθούσῃ ὅπλον νεὸς ἀμφιελίσσης 390

βύβλινον, ᾧ ῥ᾽ ἐπέδησε θύρας, ἐς δ᾽ ἤϊεν αὐτός·

ἕζετ᾽ ἔπειτ᾽ ἐπὶ δίφρον ἰών, ἔνθεν περ ἀνέστη,

εἰσορόων Ὀδυσῆα. ὁ δ᾽ ἤδη τόξον ἐνώμα

πάντη ἀναστρωφῶν, πειρώμενος ἔνθα καὶ ἔνθα,

μὴ κέρα ἶπες ἔδοιεν ἀποιχομένοιο ἄνακτος. 395

ὧδε τις εἴπεσκεν ἰδὼν ἐς πλησίον ἄλλον·

"ἦ τις θηητὴρ καὶ ἐπίκλοπος ἔπλετο τόξων·

ἤ ῥά νύ που τοιαῦτα καὶ αὐτῷ οἴκοθι κεῖται

ἢ ὅ γ᾽ ἐφορμᾶται ποιησέμεν, ὡς ἐνὶ χερσὶ

νωμᾷ ἔνθα καὶ ἔνθα κακῶν ἔμπαιος ἀλήτης." 400

ἄλλος δ᾽ αὖ εἴπεσκε νέων ὑπερηνορεόντων·

"αἲ γὰρ δὴ τοσσοῦτον ὀνήσιος ἀντιάσειεν

ὡς οὗτός ποτε τοῦτο δυνήσεται ἐντανύσασθαι."

ὣς ἄρ᾽ ἔφαν μνηστῆρες· ἀτὰρ πολύμητις Ὀδυσσεύς,

αὐτίκ᾽ ἐπεὶ μέγα τόξον ἐβάστασε καὶ ἴδε πάντη, 405

ὡς ὅτ᾽ ἀνὴρ φόρμιγγος ἐπιστάμενος καὶ ἀοιδῆς

ῥηϊδίως ἐτάνυσσε νέῳ περὶ κόλλοπι χορδήν,

ἅψας ἀμφοτέρωθεν ἐϋστρεφὲς ἔντερον οἰός,

ὣς ἄρ᾽ ἄτερ σπουδῆς τάνυσεν μέγα τόξον Ὀδυσσεύς.

δεξιτερῇ ἄρα χειρὶ λαβὼν πειρήσατο νευρῆς· 410

ἡ δ᾽ ὑπὸ καλὸν ἄεισε, χελιδόνι εἰκέλη αὐδήν.

μνηστῆρσιν δ᾽ ἄρ᾽ ἄχος γένετο μέγα, πᾶσι δ᾽ ἄρα χρὼς

ἐτράπετο· Ζεὺς δὲ μεγάλ᾽ ἔκτυπε σήματα φαίνων·

γήθησέν τ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς.

ὅττι ῥά οἱ τέρας ἧκε Κρόνου πάϊς ἀγκυλομήτεω· 415

εἵλετο δ᾽ ὠκὺν ὀϊστόν, ὅ οἱ παρέκειτο τραπέζῃ

γυμνός· τοὶ δ᾽ ἄλλοι κοίλης ἔντοσθε φαρέτρης

κείατο, τῶν τάχ᾽ ἔμελλον Ἀχαιοὶ πειρήσεσθαι.

τόν ῥ᾽ ἐπὶ πήχει ἑλὼν ἕλκεν νευρὴν γλυφίδας τε,

αὐτόθεν ἐκ δίφροιο καθήμενος, ἧκε δ᾽ ὀϊστὸν 420

ἄντα τιτυσκόμενος, πελέκεων δ᾽ οὐκ ἤμβροτε πάντων

πρώτης στειλειῆς, διὰ δ᾽ ἀμπερὲς ἦλθε θύραζε

ἰὸς χαλκοβαρής· ὁ δὲ Τηλέμαχον προσέειπε·

"Τηλέμαχ᾽, οὔ σ᾽ ὁ ξεῖνος ἐνὶ μεγάροισιν ἐλέγχει

ἥμενος, οὐδέ τι τοῦ σκοποῦ ἤμβροτον οὐδέ τι τόξον 425

δὴν ἔκαμον τανύων· ἔτι μοι μένος ἔμπεδόν ἐστιν,

οὐχ ὥς με μνηστῆρες ἀτιμάζοντες ὄνονται.

νῦν δ᾽ ὥρη καὶ δόρπον Ἀχαιοῖσιν τετυκέσθαι

ἐν φάει, αὐτὰρ ἔπειτα καὶ ἄλλως ἑψιάασθαι

μολπῇ καὶ φόρμιγγι· τὰ γάρ τ᾽ ἀναθήματα δαιτός." 430

ἦ καὶ ἐπ᾽ ὀφρύσι νεῦσεν· ὁ δ᾽ ἀμφέθετο ξίφος ὀξὺ

Τηλέμαχος, φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο,

ἀμφὶ δὲ χεῖρα φίλην βάλεν ἔγχεϊ, ἄγχι δ᾽ ἄρ᾽ αὐτοῦ

πὰρ θρόνον ἑστήκει κεκορυθμένος αἴθοπι χαλκῷ.

Ραψωδία χ : Μνηστηροφονία.

αὐτὰρ ὁ γυμνώθη ῥακέων πολύμητις Ὀδυσσεύς,

ἆλτο δ᾽ ἐπὶ μέγαν οὐδόν, ἔχων βιὸν ἠδὲ φαρέτρην

ἰῶν ἐμπλείην, ταχέας δ᾽ ἐκχεύατ᾽ ὀϊστοὺς

αὐτοῦ πρόσθε ποδῶν, μετὰ δὲ μνηστῆρσιν ἔειπεν·

"οὗτος μὲν δὴ ἄεθλος ἀάατος ἐκτετέλεσται· 5

νῦν αὖτε σκοπὸν ἄλλον, ὃν οὔ πώ τις βάλεν ἀνήρ,

εἴσομαι, αἴ κε τύχωμι, πόρῃ δέ μοι εὖχος Ἀπόλλων."

ἦ καὶ ἐπ᾽ Ἀντινόῳ ἰθύνετο πικρὸν ὀϊστόν.

ἦ τοι ὁ καλὸν ἄλεισον ἀναιρήσεσθαι ἔμελλε,

χρύσεον ἄμφωτον, καὶ δὴ μετὰ χερσὶν ἐνώμα, 10

ὄφρα πίοι οἴνοιο· φόνος δέ οἱ οὐκ ἐνὶ θυμῷ

μέμβλετο· τίς κ᾽ οἴοιτο μετ᾽ ἀνδράσι δαιτυμόνεσσι

μοῦνον ἐνὶ πλεόνεσσι, καὶ εἰ μάλα καρτερὸς εἴη,

οἷ τεύξειν θάνατόν τε κακὸν καὶ κῆρα μέλαιναν;

τὸν δ᾽ Ὀδυσεὺς κατὰ λαιμὸν ἐπισχόμενος βάλεν ἰῷ, 15

ἀντικρὺ δ᾽ ἁπαλοῖο δι᾽ αὐχένος ἤλυθ᾽ ἀκωκή.

ἐκλίνθη δ᾽ ἑτέρωσε, δέπας δέ οἱ ἔκπεσε χειρὸς

βλημένου, αὐτίκα δ᾽ αὐλὸς ἀνὰ ῥῖνας παχὺς ἦλθεν

αἵματος ἀνδρομέοιο· θοῶς δ᾽ ἀπὸ εἷο τράπεζαν

ὦσε ποδὶ πλήξας, ἀπὸ δ᾽ εἴδατα χεῦεν ἔραζε· 20

σῖτός τε κρέα τ᾽ ὀπτὰ φορύνετο. τοὶ δ᾽ ὁμάδησαν

μνηστῆρες κατὰ δώμαθ᾽, ὅπως ἴδον ἄνδρα πεσόντα,

ἐκ δὲ θρόνων ἀνόρουσαν ὀρινθέντες κατὰ δῶμα,

πάντοσε παπταίνοντες ἐϋδμήτους ποτὶ τοίχους·

οὐδέ πη ἀσπὶς ἔην οὐδ᾽ ἄλκιμον ἔγχος ἑλέσθαι. 25

νείκειον δ᾽ Ὀδυσῆα χολωτοῖσιν ἐπέεσσι·

"ξεῖνε, κακῶς ἀνδρῶν τοξάζεαι· οὐκέτ᾽ ἀέθλων

ἄλλων ἀντιάσεις· νῦν τοι σῶς αἰπὺς ὄλεθρος.

καὶ γὰρ δὴ νῦν φῶτα κατέκτανες ὃς μέγ᾽ ἄριστος

κούρων εἰν Ἰθάκῃ· τῷ σ᾽ ἐνθάδε γῦπες ἔδονται." 30

ἴσκεν ἕκαστος ἀνήρ, ἐπεὶ ἦ φάσαν οὐκ ἐθέλοντα

ἄνδρα κατακτεῖναι· τὸ δὲ νήπιοι οὐκ ἐνόησαν,

ὡς δή σφιν καὶ πᾶσιν ὀλέθρου πείρατ᾽ ἐφῆπτο.

τοὺς δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"ὦ κύνες, οὔ μ᾽ ἔτ᾽ ἐφάσκεθ᾽ ὑπότροπον οἴκαδ᾽ ἱκέσθαι 35

δήμου ἄπο Τρώων, ὅτι μοι κατεκείρετε οἶκον,

δμῳῇσιν δὲ γυναιξὶ παρευνάζεσθε βιαίως,

αὐτοῦ τε ζώοντος ὑπεμνάασθε γυναῖκα,

οὔτε θεοὺς δείσαντες, οἳ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσιν,

οὔτε τιν᾽ ἀνθρώπων νέμεσιν κατόπισθεν ἔσεσθαι· 40

νῦν ὑμῖν καὶ πᾶσιν ὀλέθρου πείρατ᾽ ἐφῆπται."

ὣς φάτο, τοὺς δ᾽ ἄρα πάντας ὑπὸ χλωρὸν δέος εἷλεν·

πάπτηνεν δὲ ἕκαστος ὅπη φύγοι αἰπὺν ὄλεθρον.

Εὐρύμαχος δέ μιν οἶος ἀμειβόμενος προσέειπεν·

"εἰ μὲν δὴ Ὀδυσεὺς Ἰθακήσιος εἰλήλουθας, 45

ταῦτα μὲν αἴσιμα εἶπας, ὅσα ῥέζεσκον Ἀχαιοί,

πολλὰ μὲν ἐν μεγάροισιν ἀτάσθαλα, πολλὰ δ᾽ ἐπ᾽ ἀγροῦ.

ἀλλ᾽ ὁ μὲν ἤδη κεῖται ὃς αἴτιος ἔπλετο πάντων,

Ἀντίνοος· οὗτος γὰρ ἐπίηλεν τάδε ἔργα,

οὔ τι γάμου τόσσον κεχρημένος οὐδὲ χατίζων, 50

ἀλλ᾽ ἄλλα φρονέων, τά οἱ οὐκ ἐτέλεσσε Κρονίων,

ὄφρ᾽ Ἰθάκης κατὰ δῆμον ἐϋκτιμένης βασιλεύοι

αὐτός, ἀτὰρ σὸν παῖδα κατακτείνειε λοχήσας.

νῦν δ᾽ ὁ μὲν ἐν μοίρῃ πέφαται, σὺ δὲ φείδεο λαῶν

σῶν· ἀτὰρ ἄμμες ὄπισθεν ἀρεσσάμενοι κατὰ δῆμον, 55

ὅσσα τοι ἐκπέποται καὶ ἐδήδοται ἐν μεγάροισι,

τιμὴν ἀμφὶς ἄγοντες ἐεικοσάβοιον ἕκαστος,

χαλκόν τε χρυσόν τ᾽ ἀποδώσομεν, εἰς ὅ κε σὸν κῆρ

ἰανθῇ· πρὶν δ᾽ οὔ τι νεμεσσητὸν κεχολῶσθαι."

τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· 60

"Εὐρύμαχ᾽, οὐδ᾽ εἴ μοι πατρώϊα πάντ᾽ ἀποδοῖτε,

ὅσσα τε νῦν ὔμμ᾽ ἐστὶ καὶ εἴ ποθεν ἄλλ᾽ ἐπιθεῖτε,

οὐδέ κεν ὣς ἔτι χεῖρας ἐμὰς λήξαιμι φόνοιο

πρὶν πᾶσαν μνηστῆρας ὑπερβασίην ἀποτῖσαι.

νῦν ὑμῖν παράκειται ἐναντίον ἠὲ μάχεσθαι 65

ἢ φεύγειν, ὅς κεν θάνατον καὶ κῆρας ἀλύξῃ·

ἀλλά τιν᾽ οὐ φεύξεσθαι ὀΐομαι αἰπὺν ὄλεθρον."

ὣς φάτο, τῶν δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ.

τοῖσιν δ᾽ Εὐρύμαχος προσεφώνεε δεύτερον αὖτις·

"ὦ φίλοι, οὐ γὰρ σχήσει ἀνὴρ ὅδε χεῖρας ἀάπτους, 70

ἀλλ᾽ ἐπεὶ ἔλλαβε τόξον ἐΰξοον ἠδὲ φαρέτρην,

οὐδοῦ ἄπο ξεστοῦ τοξάσσεται, εἰς ὅ κε πάντας

ἄμμε κατακτείνῃ· ἀλλὰ μνησώμεθα χάρμης.

φάσγανά τε σπάσσασθε καὶ ἀντίσχεσθε τραπέζας

ἰῶν ὠκυμόρων· ἐπὶ δ᾽ αὐτῷ πάντες ἔχωμεν 75

ἀθρόοι, εἴ κέ μιν οὐδοῦ ἀπώσομεν ἠδὲ θυράων,

ἔλθωμεν δ᾽ ἀνὰ ἄστυ, βοὴ δ᾽ ὤκιστα γένοιτο·

τῷ κε τάχ᾽ οὗτος ἀνὴρ νῦν ὕστατα τοξάσσαιτο."

ὣς ἄρα φωνήσας εἰρύσσατο φάσγανον ὀξὺ

χάλκεον, ἀμφοτέρωθεν ἀκαχμένον, ἆλτο δ᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ 80

σμερδαλέα ἰάχων· ὁ δ᾽ ἁμαρτῆ δῖος Ὀδυσσεὺς

ἰὸν ἀποπροίει, βάλε δὲ στῆθος παρὰ μαζόν,

ἐν δέ οἱ ἥπατι πῆξε θοὸν βέλος· ἐκ δ᾽ ἄρα χειρὸς

φάσγανον ἧκε χαμᾶζε, περιρρηδὴς δὲ τραπέζῃ

κάππεσεν ἰδνωθείς, ἀπὸ δ᾽ εἴδατα χεῦεν ἔραζε 85

καὶ δέπας ἀμφικύπελλον· ὁ δὲ χθόνα τύπτε μετώπῳ

θυμῷ ἀνιάζων, ποσὶ δὲ θρόνον ἀμφοτέροισι

λακτίζων ἐτίνασσε· κατ᾽ ὀφθαλμῶν δ᾽ ἔχυτ᾽ ἀχλύς.

Ἀμφίνομος δ᾽ Ὀδυσῆος ἐείσατο κυδαλίμοιο

ἀντίος ἀΐξας, εἴρυτο δὲ φάσγανον ὀξύ, 90

εἴ πώς οἱ εἴξειε θυράων. ἀλλ᾽ ἄρα μιν φθῆ

Τηλέμαχος κατόπισθε βαλὼν χαλκήρεϊ δουρὶ

ὤμων μεσσηγύς, διὰ δὲ στήθεσφιν ἔλασσεν·

δούπησεν δὲ πεσών, χθόνα δ᾽ ἤλασε παντὶ μετώπῳ.

Τηλέμαχος δ᾽ ἀπόρουσε, λιπὼν δολιχόσκιον ἔγχος 95

αὐτοῦ ἐν Ἀμφινόμῳ· περὶ γὰρ δίε μή τις Ἀχαιῶν

ἔγχος ἀνελκόμενον δολιχόσκιον ἢ ἐλάσειε

φασγάνῳ ἀΐξας ἠὲ προπρηνέα τύψας.

βῆ δὲ θέειν, μάλα δ᾽ ὦκα φίλον πατέρ᾽ εἰσαφίκανεν,

ἀγχοῦ δ᾽ ἱστάμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· 100

"ὦ πάτερ, ἤδη τοι σάκος οἴσω καὶ δύο δοῦρε

καὶ κυνέην πάγχαλκον, ἐπὶ κροτάφοις ἀραρυῖαν

αὐτός τ᾽ ἀμφιβαλεῦμαι ἰών, δώσω δὲ συβώτῃ

καὶ τῷ βουκόλῳ ἄλλα· τετευχῆσθαι γὰρ ἄμεινον."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· 105

"οἶσε θέων, ἧός μοι ἀμύνεσθαι πάρ᾽ ὀϊστοί,

μή μ᾽ ἀποκινήσωσι θυράων μοῦνον ἐόντα."

ὣς φάτο, Τηλέμαχος δὲ φίλῳ ἐπεπείθετο πατρί,

βῆ δ᾽ ἴμεναι θάλαμόνδ᾽, ὅθι οἱ κλυτὰ τεύχεα κεῖτο.

ἔνθεν τέσσαρα μὲν σάκε᾽ ἔξελε, δούρατα δ᾽ ὀκτὼ 110

καὶ πίσυρας κυνέας χαλκήρεας ἱπποδασείας·

βῆ δὲ φέρων, μάλα δ᾽ ὦκα φίλον πατέρ᾽ εἰσαφίκανεν,

αὐτὸς δὲ πρώτιστα περὶ χροῒ δύσετο χαλκόν·

ὣς δ᾽ αὔτως τὼ δμῶε δυέσθην τεύχεα καλά,

ἔσταν δ᾽ ἀμφ᾽ Ὀδυσῆα δαΐφρονα ποικιλομήτην. 115

αὐτὰρ ὅ γ᾽, ὄφρα μὲν αὐτῷ ἀμύνεσθαι ἔσαν ἰοί.

τόφρα μνηστήρων ἕνα γ᾽ αἰεὶ ᾧ ἐνὶ οἴκῳ

βάλλε τιτυσκόμενος· τοὶ δ᾽ ἀγχιστῖνοι ἔπιπτον.

αὐτὰρ ἐπεὶ λίπον ἰοὶ ὀϊστεύοντα ἄνακτα,

τόξον μὲν πρὸς σταθμὸν ἐϋσταθέος μεγάροιο 120

ἔκλιν᾽ ἑστάμεναι, πρὸς ἐνώπια παμφανόωντα,

αὐτὸς δ᾽ ἀμφ᾽ ὤμοισι σάκος θέτο τετραθέλυμνον,

κρατὶ δ᾽ ἐπ᾽ ἰφθίμῳ κυνέην εὔτυκτον ἔθηκεν,

ἵππουριν, δεινὸν δὲ λόφος καθύπερθεν ἔνευεν·

εἵλετο δ᾽ ἄλκιμα δοῦρε δύω κεκορυθμένα χαλκῷ. 125

ὀρσοθύρη δέ τις ἔσκεν ἐϋδμήτῳ ἐνὶ τοίχῳ,

ἀκρότατον δὲ παρ᾽ οὐδὸν ἐϋσταθέος μεγάροιο

ἦν ὁδὸς ἐς λαύρην, σανίδες δ᾽ ἔχον εὖ ἀραρυῖαι.

τὴν δ᾽ Ὀδυσεὺς φράζεσθαι ἀνώγει δῖον ὑφορβὸν

ἑσταότ᾽ ἄγχ᾽ αὐτῆς· μία δ᾽ οἴη γίγνετ᾽ ἐφορμή. 130

τοῖς δ᾽ Ἀγέλεως μετέειπεν, ἔπος πάντεσσι πιφαύσκων·

"ὦ φίλοι, οὐκ ἂν δή τις ἀν᾽ ὀρσοθύρην ἀναβαίη

καὶ εἴποι λαοῖσι, βοὴ δ᾽ ὤκιστα γένοιτο;

τῷ κε τάχ᾽ οὗτος ἀνὴρ νῦν ὕστατα τοξάσσαιτο."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε Μελάνθιος, αἰπόλος αἰγῶν· 135

"οὔ πως ἔστ᾽, Ἀγέλαε διοτρεφές· ἄγχι γὰρ αἰνῶς

αὐλῆς καλὰ θύρετρα καὶ ἀργαλέον στόμα λαύρης·

καί χ᾽ εἷς πάντας ἐρύκοι ἀνήρ, ὅς τ᾽ ἄλκιμος εἴη.

ἀλλ᾽ ἄγεθ᾽, ὑμῖν τεύχε᾽ ἐνείκω θωρηχθῆναι

ἐκ θαλάμου· ἔνδον γάρ, ὀΐομαι, οὐδέ πη ἄλλῃ 140

τεύχεα κατθέσθην Ὀδυσεὺς καὶ φαίδιμος υἱός."

ὣς εἰπὼν ἀνέβαινε Μελάνθιος, αἰπόλος αἰγῶν,

εἰς θαλάμους Ὀδυσῆος ἀνὰ ῥῶγας μεγάροιο.

ἔνθεν δώδεκα μὲν σάκε᾽ ἔξελε, τόσσα δὲ δοῦρα

καὶ τόσσας κυνέας χαλκήρεας ἱπποδασείας· 145

βῆ δ᾽ ἴμεναι, μάλα δ᾽ ὦκα φέρων μνηστῆρσιν ἔδωκεν.

καὶ τότ᾽ Ὀδυσσῆος λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ,

ὡς περιβαλλομένους ἴδε τεύχεα χερσί τε δοῦρα

μακρὰ τινάσσοντας· μέγα δ᾽ αὐτῷ φαίνετο ἔργον.

αἶψα δὲ Τηλέμαχον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· 150

"Τηλέμαχ᾽, ἦ μάλα δή τις ἐνὶ μεγάροισι γυναικῶν

νῶϊν ἐποτρύνει πόλεμον κακὸν ἠὲ Μελανθεύς."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"ὦ πάτερ, αὐτὸς ἐγὼ τόδε γ᾽ ἤμβροτον--οὐδέ τις ἄλλος

αἴτιος--ὃς θαλάμοιο θύρην πυκινῶς ἀραρυῖαν 155

κάλλιπον ἀγκλίνας· τῶν δὲ σκοπὸς ἦεν ἀμείνων.

ἀλλ᾽ ἴθι, δῖ᾽ Εὔμαιε, θύρην ἐπίθες θαλάμοιο

καὶ φράσαι ἤ τις ἄρ᾽ ἐστὶ γυναικῶν ἣ τάδε ῥέζει,

ἢ υἱὸς Δολίοιο, Μελανθεύς, τόν περ ὀΐω."

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον, 160

βῆ δ᾽ αὖτις θάλαμόνδε Μελάνθιος, αἰπόλος αἰγῶν,

οἴσων τεύχεα καλά. νόησε δὲ δῖος ὑφορβός,

αἶψα δ᾽ Ὀδυσσῆα προσεφώνεεν ἐγγὺς ἐόντα·

"διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,

κεῖνος δ᾽ αὖτ᾽ ἀΐδηλος ἀνήρ, ὃν ὀϊόμεθ᾽ αὐτοί, 165

ἔρχεται ἐς θάλαμον· σὺ δέ μοι νημερτὲς ἐνίσπες,

ἤ μιν ἀποκτείνω, αἴ κε κρείσσων γε γένωμαι,

ἦε σοὶ ἐνθάδ᾽ ἄγω, ἵν᾽ ὑπερβασίας ἀποτίσῃ

πολλάς, ὅσσας οὗτος ἐμήσατο σῷ ἐνὶ οἴκῳ."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· 170

"ἦ τοι ἐγὼ καὶ Τηλέμαχος μνηστῆρας ἀγαυοὺς

σχήσομεν ἔντοσθεν μεγάρων, μάλα περ μεμαῶτας.

σφῶϊ δ᾽ ἀποστρέψαντε πόδας καὶ χεῖρας ὕπερθεν

ἐς θάλαμον βαλέειν, σανίδας δ᾽ ἐκδῆσαι ὄπισθε,

σειρὴν δὲ πλεκτὴν ἐξ αὐτοῦ πειρήναντε 175

κίον᾽ ἀν᾽ ὑψηλὴν ἐρύσαι πελάσαι τε δοκοῖσιν,

ὥς κεν δηθὰ ζωὸς ἐὼν χαλέπ᾽ ἄλγεα πάσχῃ·"

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο,

βὰν δ᾽ ἴμεν ἐς θάλαμον, λαθέτην δέ μιν ἔνδον ἐόντα.

ἦ τοι ὁ μὲν θαλάμοιο μυχὸν κάτα τεύχε᾽ ἐρεύνα, 180

τὼ δ᾽ ἔσταν ἑκάτερθε παρὰ σταθμοῖσι μένοντε.

εὖθ᾽ ὑπὲρ οὐδὸν ἔβαινε Μελάνθιος, αἰπόλος αἰγῶν,

τῇ ἑτέρῃ μὲν χειρὶ φέρων καλὴν τρυφάλειαν,

τῇ δ᾽ ἑτέρῃ σάκος εὐρὺ γέρον, πεπαλαγμένον ἄζῃ,

Λαέρτεω ἥρωος, ὃ κουρίζων φορέεσκε· 185

δὴ τότε γ᾽ ἤδη κεῖτο, ῥαφαὶ δὲ λέλυντο ἱμάντων·

τὼ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπαΐξανθ᾽ ἑλέτην ἔρυσάν τέ μιν εἴσω

κουρίξ, ἐν δαπέδῳ δὲ χαμαὶ βάλον ἀχνύμενον κῆρ,

σὺν δὲ πόδας χεῖράς τε δέον θυμαλγέϊ δεσμῷ

εὖ μάλ᾽ ἀποστρέψαντε διαμπερές, ὡς ἐκέλευσεν 190

υἱὸς Λαέρταο, πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς·

σειρὴν δὲ πλεκτὴν ἐξ αὐτοῦ πειρήναντε

κίον᾽ ἀν᾽ ὑψηλὴν ἔρυσαν πέλασάν τε δοκοῖσι.

τὸν δ᾽ ἐπικερτομέων προσέφης, Εὔμαιε συβῶτα·

"νῦν μὲν δὴ μάλα πάγχυ, Μελάνθιε, νύκτα φυλάξεις, 195

εὐνῇ ἔνι μαλακῇ καταλέγμενος, ὥς σε ἔοικεν·

οὐδέ σέ γ᾽ ἠριγένεια παρ᾽ Ὠκεανοῖο ῥοάων

λήσει ἐπερχομένη χρυσόθρονος, ἡνίκ᾽ ἀγινεῖς

αἶγας μνηστήρεσσι δόμον κάτα δαῖτα πένεσθαι."

ὣς ὁ μὲν αὖθι λέλειπτο, ταθεὶς ὀλοῷ ἐνὶ δεσμῷ· 200

τὼ δ᾽ ἐς τεύχεα δύντε, θύρην ἐπιθέντε φαεινήν,

βήτην εἰς Ὀδυσῆα δαΐφρονα, ποικιλομήτην.

ἔνθα μένος πνείοντες ἐφέστασαν, οἱ μὲν ἐπ᾽ οὐδοῦ

τέσσαρες, οἱ δ᾽ ἔντοσθε δόμων πολέες τε καὶ ἐσθλοί.

τοῖσι δ᾽ ἐπ᾽ ἀγχίμολον θυγάτηρ Διὸς ἦλθεν Ἀθήνη, 205

Μέντορι εἰδομένη ἠμὲν δέμας ἠδὲ καὶ αὐδήν.

τὴν δ᾽ Ὀδυσεὺς γήθησεν ἰδὼν καὶ μῦθον ἔειπε·

"Μέντορ, ἄμυνον ἀρήν, μνῆσαι δ᾽ ἑτάροιο φίλοιο,

ὅς σ᾽ ἀγαθὰ ῥέζεσκον· ὁμηλικίην δέ μοί ἐσσι."

ὣς φάτ᾽, ὀϊόμενος λαοσσόον ἔμμεν Ἀθήνην. 210

μνηστῆρες δ᾽ ἑτέρωθεν ὁμόκλεον ἐν μεγάροισι·

πρῶτος τήν γ᾽ ἐνένιπε Δαμαστορίδης Ἀγέλαος·

"Μέντορ, μή σ᾽ ἐπέεσσι παραιπεπίθῃσιν Ὀδυσσεὺς

μνηστήρεσσι μάχεσθαι, ἀμυνέμεναι δέ οἱ αὐτῷ.

ὧδε γὰρ ἡμέτερόν γε νόον τελέεσθαι ὀΐω· 215

ὁππότε κεν τούτους κτέωμεν, πατέρ᾽ ἠδὲ καὶ υἱόν,

ἐν δὲ σὺ τοῖσιν ἔπειτα πεφήσεαι, οἷα μενοινᾷς

ἔρδειν ἐν μεγάροις· σῷ δ᾽ αὐτοῦ κράατι τίσεις.

αὐτὰρ ἐπὴν ὑμέων γε βίας ἀφελώμεθα χαλκῷ,

κτήμαθ᾽ ὁπόσσα τοί ἐστι, τά τ᾽ ἔνδοθι καὶ τὰ θύρηφι, 220

τοῖσιν Ὀδυσσῆος μεταμίξομεν· οὐδέ τοι υἷας

ζώειν ἐν μεγάροισιν ἐάσομεν, οὐδέ θύγατρας

οὐδ᾽ ἄλοχον κεδνὴν Ἰθάκης κατὰ ἄστυ πολεύειν."

ὣς φάτ᾽, Ἀθηναίη δὲ χολώσατο κηρόθι μᾶλλον,

νείκεσσεν δ᾽ Ὀδυσῆα χολωτοῖσιν ἐπέεσσιν· 225

"οὐκέτι σοί γ᾽, Ὀδυσεῦ, μένος ἔμπεδον οὐδέ τις ἀλκή

οἵη ὅτ᾽ ἀμφ᾽ Ἑλένῃ λευκωλένῳ εὐπατερείῃ,

εἰνάετες Τρώεσσιν ἐμάρναο νωλεμὲς αἰεί,

πολλοὺς δ᾽ ἄνδρας ἔπεφνες ἐν αἰνῇ δηϊοτῆτι,

σῇ δ᾽ ἥλω βουλῇ Πριάμου πόλις εὐρυάγυια. 230

πῶς δὴ νῦν, ὅτε σόν τε δόμον καὶ κτήμαθ᾽ ἱκάνεις,

ἄντα μνηστήρων ὀλοφύρεαι ἄλκιμος εἶναι;

ἀλλ᾽ ἄγε δεῦρο, πέπον, παρ᾽ ἔμ᾽ ἵστασο καὶ ἴδε ἔργον,

ὄφρ᾽ εἰδῇς οἷός τοι ἐν ἀνδράσι δυσμενέεσσιν

Μέντωρ Ἀλκιμίδης εὐεργεσίας ἀποτίνειν." 235

ἦ ῥα, καὶ οὔ πω πάγχυ δίδου ἑτεραλκέα νίκην,

ἀλλ᾽ ἔτ᾽ ἄρα σθένεός τε καὶ ἀλκῆς πειρήτιζεν

ἠμὲν Ὀδυσσῆος ἠδ᾽ υἱοῦ κυδαλίμοιο.

αὐτὴ δ᾽ αἰθαλόεντος ἀνὰ μεγάροιο μέλαθρον

ἕζετ᾽ ἀναΐξασα, χελιδόνι εἰκέλη ἄντην. 240

μνηστῆρας δ᾽ ὤτρυνε Δαμαστορίδης Ἀγέλαος,

Εὐρύνομός τε καὶ Ἀμφιμέδων Δημοπτόλεμός τε,

Πείσανδρός τε Πολυκτορίδης Πόλυβός τε δαΐφρων·

οἱ γὰρ μνηστήρων ἀρετῇ ἔσαν ἔξοχ᾽ ἄριστοι,

ὅσσοι ἔτ᾽ ἔζωον περί τε ψυχέων ἐμάχοντο· 245

τοὺς δ᾽ ἤδη ἐδάμασσε βιὸς καὶ ταρφέες ἰοί.

τοῖς δ᾽ Ἀγέλεως μετέειπεν, ἔπος πάντεσσι πιφαύσκων·

"ὦ φίλοι, ἤδη σχήσει ἀνὴρ ὅδε χεῖρας ἀάπτους·

καὶ δή οἱ Μέντωρ μὲν ἔβη κενὰ εὔγματα εἰπών,

οἱ δ᾽ οἶοι λείπονται ἐπὶ πρώτῃσι θύρῃσι. 250

τῷ νῦν μὴ ἅμα πάντες ἐφίετε δούρατα μακρά,

ἀλλ᾽ ἄγεθ᾽ οἱ ἓξ πρῶτον ἀκοντίσατ᾽, αἴ κέ ποθι Ζεὺς

δώῃ Ὀδυσσῆα βλῆσθαι καὶ κῦδος ἀρέσθαι.

τῶν δ᾽ ἄλλων οὐ κῆδος, ἐπὴν οὗτός γε πέσῃσιν."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκόντισαν ὡς ἐκέλευεν, 255

ἱέμενοι· τὰ δὲ πάντα ἐτώσια θῆκεν Ἀθήνη,

τῶν ἄλλος μὲν σταθμὸν ἐϋσταθέος μεγάροιο

βεβλήκει, ἄλλος δὲ θύρην πυκινῶς ἀραρυῖαν·

ἄλλου δ᾽ ἐν τοίχῳ μελίη πέσε χαλκοβάρεια.

αὐτὰρ ἐπεὶ δὴ δούρατ᾽ ἀλεύαντο μνηστήρων, 260

τοῖς δ᾽ ἄρα μύθων ἦρχε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς·

"ὦ φίλοι, ἤδη μέν κεν ἐγὼν εἴποιμι καὶ ἄμμι

μνηστήρων ἐς ὅμιλον ἀκοντίσαι, οἳ μεμάασιν

ἡμέας ἐξεναρίξαι ἐπὶ προτέροισι κακοῖσιν."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκόντισαν ὀξέα δοῦρα 265

ἄντα τιτυσκόμενοι· Δημοπτόλεμον μὲν Ὀδυσσεύς,

Εὐρυάδην δ᾽ ἄρα Τηλέμαχος, Ἔλατον δὲ συβώτης,

Πείσανδρον δ᾽ ἄρ᾽ ἔπεφνε βοῶν ἐπιβουκόλος ἀνήρ.

οἱ μὲν ἔπειθ᾽ ἅμα πάντες ὀδὰξ ἕλον ἄσπετον οὖδας,

μνηστῆρες δ᾽ ἀνεχώρησαν μεγάροιο μυχόνδε· 270

τοὶ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπήϊξαν, νεκύων δ᾽ ἐξ ἔγχε᾽ ἕλοντο.

αὖτις δὲ μνηστῆρες ἀκόντισαν ὀξέα δοῦρα

ἱέμενοι· τὰ δὲ πολλὰ ἐτώσια θῆκεν Ἀθήνη.

τῶν ἄλλος μὲν σταθμὸν ἐϋσταθέος μεγάροιο

βεβλήκειν, ἄλλος δὲ θύρην πυκινῶς ἀραρυῖαν· 275

ἄλλου δ᾽ ἐν τοίχῳ μελίη πέσε χαλκοβάρεια.

Ἀμφιμέδων δ᾽ ἄρα Τηλέμαχον βάλε χεῖρ᾽ ἐπὶ καρπῷ

λίγδην, ἄκρον δὲ ῥινὸν δηλήσατο χαλκός.

Κτήσιππος δ᾽ Εὔμαιον ὑπὲρ σάκος ἔγχεϊ μακρῷ

ὦμον ἐπέγραψεν· τὸ δ᾽ ὑπέρπτατο, πῖπτε δ᾽ ἔραζε. 280

τοὶ δ᾽ αὖτ᾽ ἀμφ᾽ Ὀδυσῆα δαΐφρονα ποικιλομήτην,

μνηστήρων ἐς ὅμιλον ἀκόντισαν ὀξέα δοῦρα.

ἔνθ᾽ αὖτ᾽ Εὐρυδάμαντα βάλε πτολίπορθος Ὀδυσσεύς,

Ἀμφιμέδοντα δὲ Τηλέμαχος, Πόλυβον δὲ συβώτης·

Κτήσιππον δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα βοῶν ἐπιβουκόλος ἀνὴρ 285

βεβλήκει πρὸς στῆθος, ἐπευχόμενος δὲ προσηύδα·

"ὦ Πολυθερσεΐδη φιλοκέρτομε, μή ποτε πάμπαν

εἴκων ἀφραδίῃς μέγα εἰπεῖν, ἀλλὰ θεοῖσιν

μῦθον ἐπιτρέψαι, ἐπεὶ ἦ πολὺ φέρτεροί εἰσι.

τοῦτό τοι ἀντὶ ποδὸς ξεινήϊον, ὅν ποτ᾽ ἔδωκας 290

ἀντιθέῳ Ὀδυσῆϊ δόμον κάτ᾽ ἀλητεύοντι."

ἦ ῥα βοῶν ἑλίκων ἐπιβουκόλος· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

οὖτα Δαμαστορίδην αὐτοσχεδὸν ἔγχεϊ μακρῷ.

Τηλέμαχος δ᾽ Εὐηνορίδην Λειώκριτον οὖτα

δουρὶ μέσον κενεῶνα, διαπρὸ δὲ χαλκὸν ἔλασσεν· 295

ἤριπε δὲ πρηνής, χθόνα δ᾽ ἤλασε παντὶ μετώπῳ.

δὴ τότ᾽ Ἀθηναίη φθισίμβροτον αἰγίδ᾽ ἀνέσχεν

ὑψόθεν ἐξ ὀροφῆς· τῶν δὲ φρένες ἐπτοίηθεν.

οἱ δ᾽ ἐφέβοντο κατὰ μέγαρον βόες ὣς ἀγελαῖαι·

τὰς μέν τ᾽ αἰόλος οἶστρος ἐφορμηθεὶς ἐδόνησεν 300

ὥρῃ ἐν εἰαρινῇ, ὅτε τ᾽ ἤματα μακρὰ πέλονται.

οἱ δ᾽ ὥς τ᾽ αἰγυπιοὶ γαμψώνυχες ἀγκυλοχεῖλαι,

ἐξ ὀρέων ἐλθόντες ἐπ᾽ ὀρνίθεσσι θόρωσι·

ταὶ μέν τ᾽ ἐν πεδίῳ νέφεα πτώσσουσαι ἵενται,

οἱ δέ τε τὰς ὀλέκουσιν ἐπάλμενοι, οὐδέ τις ἀλκὴ 305

γίγνεται οὐδὲ φυγή· χαίρουσι δέ τ᾽ ἀνέρες ἄγρῃ·

ὣς ἄρα τοὶ μνηστῆρας ἐπεσσύμενοι κατὰ δῶμα

τύπτον ἐπιστροφάδην· τῶν δὲ στόνος ὤρνυτ᾽ ἀεικὴς

κράτων τυπτομένων, δάπεδον δ᾽ ἅπαν αἵματι θῦε.

λειώδης δ᾽ Ὀδυσῆος ἐπεσσύμενος λάβε γούνων, 310

καί μιν λισσόμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"γουνοῦμαί σ᾽, Ὀδυσεῦ· σὺ δέ μ᾽ αἴδεο καί μ᾽ ἐλέησον·

οὐ γάρ πώ τινά φημι γυναικῶν ἐν μεγάροισιν

εἰπεῖν οὐδέ τι ῥέξαι ἀτάσθαλον· ἀλλὰ καὶ ἄλλους

παύεσκον μνηστῆρας, ὅτις τοιαῦτά γε ῥέζοι. 315

ἀλλά μοι οὐ πείθοντο κακῶν ἄπο χεῖρας ἔχεσθαι·

τῷ καὶ ἀτασθαλίῃσιν ἀεικέα πότμον ἐπέσπον.

αὐτὰρ ἐγὼ μετὰ τοῖσι θυοσκόος οὐδὲν ἐοργὼς

κείσομαι, ὡς οὐκ ἔστι χάρις μετόπισθ᾽ εὐεργέων·"

τὸν δ᾽ ἄρ᾽ ὑπόδρα ἰδὼν προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· 320

"εἰ μὲν δὴ μετὰ τοῖσι θυοσκόος εὔχεαι εἶναι,

πολλάκι που μέλλεις ἀρήμεναι ἐν μεγάροισι

τηλοῦ ἐμοὶ νόστοιο τέλος γλυκεροῖο γενέσθαι,

σοὶ δ᾽ ἄλοχόν τε φίλην σπέσθαι καὶ τέκνα τεκέσθαι·

τῷ οὐκ ἂν θάνατόν γε δυσηλεγέα προφύγοισθα." 325

ὣς ἄρα φωνήσας ξίφος εἵλετο χειρὶ παχείῃ

κείμενον, ὅ ῥ᾽ Ἀγέλαος ἀποπροέηκε χαμᾶζε

κτεινόμενος· τῷ τόν γε κατ᾽ αὐχένα μέσσον ἔλασσε.

φθεγγομένου δ᾽ ἄρα τοῦ γε κάρη κονίῃσιν ἐμίχθη.

Τερπιάδης δ᾽ ἔτ᾽ ἀοιδὸς ἀλύσκανε κῆρα μέλαιναν, 330

Φήμιος, ὅς ῥ᾽ ἤειδε μετὰ μνηστῆρσιν ἀνάγκῃ.

ἔστη δ᾽ ἐν χείρεσσίν ἔχων φόρμιγγα λίγειαν

ἄγχι παρ᾽ ὀρσοθύρην· δίχα δὲ φρεσὶ μερμήριζεν,

ἢ ἐκδὺς μεγάροιο Διὸς μεγάλου ποτὶ βωμὸν

ἑρκείου ἵζοιτο τετυγμένον, ἔνθ᾽ ἄρα πολλὰ 335

Λαέρτης Ὀδυσεύς τε βοῶν ἐπὶ μηρί᾽ ἔκηαν,

ἦ γούνων λίσσοιτο προσαΐξας Ὀδυσῆα.

ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι,

γούνων ἅψασθαι Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος.

ἦ τοι ὁ φόρμιγγα γλαφυρὴν κατέθηκε χαμᾶζε 340

μεσσηγὺς κρητῆρος ἰδὲ θρόνου ἀργυροήλου,

αὐτὸς δ᾽ αὖτ᾽ Ὀδυσῆα προσαΐξας λάβε γούνων,

καί μιν λισσόμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"γουνοῦμαί σ᾽, Ὀδυσεῦ· σὺ δέ μ᾽ αἴδεο καί μ᾽ ἐλέησον·

αὐτῷ τοι μετόπισθ᾽ ἄχος ἔσσεται, εἴ κεν ἀοιδὸν 345

πέφνῃς, ὅς τε θεοῖσι καὶ ἀνθρώποισιν ἀείδω.

αὐτοδίδακτος δ᾽ εἰμί, θεὸς δέ μοι ἐν φρεσὶν οἴμας

παντοίας ἐνέφυσεν· ἔοικα δέ τοι παραείδειν

ὥς τε θεῷ· τῷ με λιλαίεο δειροτομῆσαι.

καί κεν Τηλέμαχος τάδε γ᾽ εἴποι, σὸς φίλος υἱός, 350

ὡς ἐγὼ οὔ τι ἑκὼν ἐς σὸν δόμον οὐδὲ χατίζων

πωλεύμην μνηστῆρσιν ἀεισόμενος μετὰ δαῖτας,

ἀλλὰ πολὺ πλέονες καὶ κρείσσονες ἦγον ἀνάγκῃ."

ὣς φάτο, τοῦ δ᾽ ἤκουσ᾽ ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο,

αἶψα δ᾽ ἑὸν πατέρα προσεφώνεεν ἐγγὺς ἐόντα· 355

"ἴσχεο μηδέ τι τοῦτον ἀναίτιον οὔταε χαλκῷ·

καὶ κήρυκα Μέδοντα σαώσομεν, ὅς τέ μευ αἰεὶ

οἴκῳ ἐν ἡμετέρῳ κηδέσκετο παιδὸς ἐόντος,

εἰ δὴ μή μιν ἔπεφνε Φιλοίτιος ἠὲ συβώτης,

ἠὲ σοὶ ἀντεβόλησεν ὀρινομένῳ κατὰ δῶμα." 360

ὣς φάτο, τοῦ δ᾽ ἤκουσε Μέδων πεπνυμένα εἰδώς·

πεπτηὼς γὰρ ἔκειτο ὑπὸ θρόνον, ἀμφὶ δὲ δέρμα

ἕστο βοὸς νεόδαρτον, ἀλύσκων κῆρα μέλαιναν.

αἶψα δ᾽ ἀπὸ θρόνου ὦρτο, θοῶς δ᾽ ἀπέδυνε βοείην

Τηλέμαχον δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα προσαΐξας λάβε γούνων, 365

καί μιν λισσόμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"ὦ φίλ᾽, ἐγὼ μὲν ὅδ᾽ εἰμί, σὺ δ᾽ ἴσχεο εἰπὲ δὲ πατρὶ

μή με περισθενέων δηλήσεται ὀξέϊ χαλκῷ,

ἀνδρῶν μνηστήρων κεχολωμένος, οἵ οἱ ἔκειρον

κτήματ᾽ ἐνὶ μεγάροις, σὲ δὲ νήπιοι οὐδὲν ἔτιον." 370

τὸν δ᾽ ἐπιμειδήσας προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"θάρσει, ἐπεὶ δή σ᾽ οὗτος ἐρύσσατο καὶ ἐσάωσεν,

ὄφρα γνῷς κατὰ θυμόν, ἀτὰρ εἴπῃσθα καὶ ἄλλῳ,

ὡς κακοεργίης εὐεργεσίη μέγ᾽ ἀμείνων.

ἀλλ᾽ ἐξελθόντες μεγάρων ἕζεσθε θύραζε 375

ἐκ φόνου εἰς αὐλήν, σύ τε καὶ πολύφημος ἀοιδός,

ὄφρ᾽ ἂν ἐγὼ κατὰ δῶμα πονήσομαι ὅττεό με χρή."

ὣς φάτο, τὼ δ᾽ ἔξω βήτην μεγάροιο κιόντε,

ἑζέσθην δ᾽ ἄρα τώ γε Διὸς μεγάλου ποτὶ βωμόν,

πάντοσε παπταίνοντε, φόνον ποτιδεγμένω αἰεί. 380

πάπτηνεν δ᾽ Ὀδυσεὺς καθ᾽ ἑὸν δόμον, εἴ τις ἔτ᾽ ἀνδρῶν

ζωὸς ὑποκλοπέοιτο, ἀλύσκων κῆρα μέλαιναν.

τοὺς δὲ ἴδεν μάλα πάντας ἐν αἵματι καὶ κονίῃσι

πεπτεῶτας πολλούς, ὥστ᾽ ἰχθύας, οὕς θ᾽ ἁλιῆες

κοῖλον ἐς αἰγιαλὸν πολιῆς ἔκτοσθε θαλάσσης 385

δικτύῳ ἐξέρυσαν πολυωπῷ· οἱ δέ τε πάντες

κύμαθ᾽ ἁλὸς ποθέοντες ἐπὶ ψαμάθοισι κέχυνται·

τῶν μέν τ᾽ Ἠέλιος φαέθων ἐξείλετο θυμόν·

ὣς τότ᾽ ἄρα μνηστῆρες ἐπ᾽ ἀλλήλοισι κέχυντο.

δὴ τότε Τηλέμαχον προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· 390

"Τηλέμαχ᾽, εἰ δ᾽ ἄγε μοι κάλεσον τροφὸν Εὐρύκλειαν,

ὄφρα ἔπος εἴπωμι τό μοι καταθύμιόν ἐστιν."

ὣς φάτο, Τηλέμαχος δὲ φίλῳ ἐπεπείθετο πατρί,

κινήσας δὲ θύρην προσέφη τροφὸν Εὐρύκλειαν·

"δεῦρο δὴ ὄρσο, γρηῢ παλαιγενές, ἥ τε γυναικῶν 395

δμῳάων σκοπός ἐσσι κατὰ μέγαρ᾽ ἡμετεράων·

ἔρχεο· κικλήσκει σε πατὴρ ἐμός, ὄφρα τι εἴπῃ."

ὣς ἄρ᾽ ἐφώνησεν, τῇ δ᾽ ἄπτερος ἔπλετο μῦθος,

ὤϊξεν δὲ θύρας μεγάρων εὖ ναιεταόντων,

βῆ δ᾽ ἴμεν· αὐτὰρ Τηλέμαχος πρόσθ᾽ ἡγεμόνευεν. 400

εὗρεν ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆα μετὰ κταμένοισι νέκυσσιν,

αἵματι καὶ λύθρῳ πεπαλαγμένον ὥστε λέοντα,

ὅς ῥά τε βεβρωκὼς βοὸς ἔρχεται ἀγραύλοιο·

πᾶν δ᾽ ἄρα οἱ στῆθός τε παρήϊά τ᾽ ἀμφοτέρωθεν

αἱματόεντα πέλει, δεινὸς δ᾽ εἰς ὦπα ἰδέσθαι· 405

ὣς Ὀδυσεὺς πεπάλακτο πόδας καὶ χεῖρας ὕπερθεν.

ἡ δ᾽ ὡς οὖν νέκυάς τε καὶ ἄσπετον εἴσιδεν αἷμα,

ἴθυσέν ῥ᾽ ὀλολύξαι, ἐπεὶ μέγα εἴσιδεν ἔργον·

ἀλλ᾽ Ὀδυσεὺς κατέρυκε καὶ ἔσχεθεν ἱεμένην περ,

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα· 410

"ἐν θυμῷ, γρηῦ, χαῖρε καὶ ἴσχεο μηδ᾽ ὀλόλυζε·

οὐχ ὁσίη κταμένοισιν ἐπ᾽ ἀνδράσιν εὐχετάασθαι.

τούσδε δὲ μοῖρ᾽ ἐδάμασσε θεῶν καὶ σχέτλια ἔργα·

οὔ τινα γὰρ τίεσκον ἐπιχθονίων ἀνθρώπων,

οὐ κακὸν οὐδὲ μὲν ἐσθλόν, ὅτις σφέας εἰσαφίκοιτο· 415

τῷ καὶ ἀτασθαλίῃσιν ἀεικέα πότμον ἐπέσπον.

ἀλλ᾽ ἄγε μοι σὺ γυναῖκας ἐνὶ μεγάροις κατάλεξον,

αἵ τέ μ᾽ ἀτιμάζουσι καὶ αἳ νηλείτιδές εἰσιν."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·

"τοιγὰρ ἐγώ τοι, τέκνον, ἀληθείην καταλέξω. 420

πεντήκοντά τοί εἰσιν ἐνὶ μεγάροισι γυναῖκες

δμῳαί, τὰς μέν τ᾽ ἔργα διδάξαμεν ἐργάζεσθαι,

εἴριά τε ξαίνειν καὶ δουλοσύνην ἀνέχεσθαι·

τάων δώδεκα πᾶσαι ἀναιδείης ἐπέβησαν,

οὔτ᾽ ἐμὲ τίουσαι οὔτ᾽ αὐτὴν Πηνελόπειαν. 425

Τηλέμαχος δὲ νέον μὲν ἀέξετο, οὐδέ ἑ μήτηρ

σημαίνειν εἴασκεν ἐπὶ δμῳῇσι γυναιξίν.

ἀλλ᾽ ἄγ᾽ ἐγὼν ἀναβᾶσ᾽ ὑπερώϊα σιγαλόεντα

εἴπω σῇ ἀλόχῳ, τῇ τις θεὸς ὕπνον ἐπῶρσε."

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς 430

"μή πω τήνδ᾽ ἐπέγειρε· σὺ δ᾽ ἐνθάδε εἰπὲ γυναιξὶν

ἐλθέμεν, αἵ περ πρόσθεν ἀεικέα μηχανόωντο."

"ὣς ἄρ᾽ ἔφη, γρηῢς δὲ διὲκ μεγάροιο βεβήκει

ἀγγελέουσα γυναιξὶ καὶ ὀτρυνέουσα νέεσθαι.

αὐτὰρ ὁ Τηλέμαχον καὶ βουκόλον ἠδὲ συβώτην 435

εἰς ἓ καλεσσάμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"ἄρχετε νῦν νέκυας φορέειν καὶ ἄνωχθε γυναῖκας·

αὐτὰρ ἔπειτα θρόνους περικαλλέας ἠδὲ τραπέζας

ὕδατι καὶ σπόγγοισι πολυτρήτοισι καθαίρειν.

αὐτὰρ ἐπὴν δὴ πάντα δόμον κατακοσμήσησθε, 440

δμῳὰς ἐξαγαγόντες ἐϋσταθέος μεγάροιο,

μεσσηγύς τε θόλου καὶ ἀμύμονος ἕρκεος αὐλῆς,

θεινέμεναι ξίφεσιν τανυήκεσιν, εἰς ὅ κε πασέων

ψυχὰς ἐξαφέλησθε καὶ ἐκλελάθωντ᾽ Ἀφροδίτης,

τὴν ἄρ᾽ ὑπὸ μνηστῆρσιν ἔχον μίσγοντό τε λάθρη." 445

"ὣς ἔφαθ᾽, αἱ δὲ γυναῖκες ἀολλέες ἦλθον ἅπασαι,

αἴν᾽ ὀλοφυρόμεναι, θαλερὸν κατὰ δάκρυ χέουσαι.

πρῶτα μὲν οὖν νέκυας φόρεον κατατεθνηῶτας,

κὰδ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπ᾽ αἰθούσῃ τίθεσαν εὐερκέος αὐλῆς,

ἀλλήλοισιν ἐρείδουσαι· σήμαινε δ᾽ Ὀδυσσεὺς 450

αὐτὸς ἐπισπέρχων· ταὶ δ᾽ ἐκφόρεον καὶ ἀνάγκῃ.

αὐτὰρ ἔπειτα θρόνους περικαλλέας ἠδὲ τραπέζας

ὕδατι καὶ σπόγγοισι πολυτρήτοισι κάθαιρον.

αὐτὰρ Τηλέμαχος καὶ βουκόλος ἠδὲ συβώτῃς

λίστροισιν δάπεδον πύκα ποιητοῖο δόμοιο 455

ξῦον· ταὶ δ᾽ ἐφόρεον δμῳαί, τίθεσαν δὲ θύραζε.

αὐτὰρ ἐπειδὴ πᾶν μέγαρον διεκοσμήσαντο,

δμῳὰς δ᾽ ἐξαγαγόντες ἐϋσταθέος μεγάροιο,

μεσσηγύς τε θόλου καὶ ἀμύμονος ἕρκεος αὐλῆς,

εἴλεον ἐν στείνει, ὅθεν οὔ πως ἦεν ἀλύξαι. 460

τοῖσι δὲ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἦρχ᾽ ἀγορεύειν·

"μὴ μὲν δὴ καθαρῷ θανάτῳ ἀπὸ θυμὸν ἑλοίμην

τάων, αἳ δὴ ἐμῇ κεφαλῇ κατ᾽ ὀνείδεα χεῦαν

μητέρι θ᾽ ἡμετέρῃ παρά τε μνηστῆρσιν ἴαυον."

ὣς ἄρ᾽ ἔφη, καὶ πεῖσμα νεὸς κυανοπρῴροιο 465

κίονος ἐξάψας μεγάλης περίβαλλε θόλοιο,

ὑψόσ᾽ ἐπεντανύσας, μή τις ποσὶν οὖδας ἵκοιτο.

ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἂν ἢ κίχλαι τανυσίπτεροι ἠὲ πέλειαι

ἕρκει ἐνιπλήξωσι, τό θ᾽ ἑστήκῃ ἐνὶ θάμνῳ,

αὖλιν ἐσιέμεναι, στυγερὸς δ᾽ ὑπεδέξατο κοῖτος, 470

ὣς αἵ γ᾽ ἑξείης κεφαλὰς ἔχον, ἀμφὶ δὲ πάσαις

δειρῇσι βρόχοι ἦσαν, ὅπως οἴκτιστα θάνοιεν.

ἤσπαιρον δὲ πόδεσσι μίνυνθά περ οὔ τι μάλα δήν.

ἐκ δὲ Μελάνθιον ἦγον ἀνὰ πρόθυρόν τε καὶ αὐλήν·

τοῦ δ᾽ ἀπὸ μὲν ῥῖνάς τε καὶ οὔατα νηλέϊ χαλκῷ 475

τάμνον, μήδεά τ᾽ ἐξέρυσαν, κυσὶν ὠμὰ δάσασθαι,

χεῖράς τ᾽ ἠδὲ πόδας κόπτον κεκοτηότι θυμῷ.

οἱ μὲν ἔπειτ᾽ ἀπονιψάμενοι χεῖράς τε πόδας τε

εἰς Ὀδυσῆα δόμονδε κίον, τετέλεστο δὲ ἔργον·

αὐτὰρ ὅ γε προσέειπε φίλην τροφὸν Εὐρύκλειαν· 480

"οἶσε θέειον, γρηΰ, κακῶν ἄκος, οἶσε δέ μοι πῦρ,

ὄφρα θεειώσω μέγαρον· σὺ δὲ Πηνελόπειαν

ἐλθεῖν ἐνθάδ᾽ ἄνωχθι σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξί·

πάσας δ᾽ ὄτρυνον δμῳὰς κατὰ δῶμα νέεσθαι."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια· 485

"ναὶ δὴ ταῦτά γε, τέκνον ἐμόν, κατὰ μοῖραν ἔειπες.

ἀλλ᾽ ἄγε τοι χλαῖνάν τε χιτῶνά τε εἵματ᾽ ἐνείκω,

μηδ᾽ οὕτω ῥάκεσιν πεπυκασμένος εὐρέας ὤμους

ἕσταθ᾽ ἐνὶ μεγάροισι· νεμεσσητὸν δέ κεν εἴη."

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· 490

"πῦρ νῦν μοι πρώτιστον ἐνὶ μεγάροισι γενέσθω."

ὣς ἔφατ᾽, οὐδ᾽ ἀπίθησε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια,

ἤνεικεν δ᾽ ἄρα πῦρ καὶ θήϊον· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

εὖ διεθείωσεν μέγαρον καὶ δῶμα καὶ αὐλήν.

γρηῢς δ᾽ αὖτ᾽ ἀπέβη διὰ δώματα κάλ᾽ Ὀδυσῆος 495

ἀγγελέουσα γυναιξὶ καὶ ὀτρυνέουσα νέεσθαι·

αἱ δ᾽ ἴσαν ἐκ μεγάροιο δάος μετὰ χερσὶν ἔχουσαι.

αἱ μὲν ἄρ᾽ ἀμφεχέοντο καὶ ἠσπάζοντ᾽ Ὀδυσῆα,

καὶ κύνεον ἀγαπαξόμεναι κεφαλήν τε καὶ ὤμους

χεῖράς τ᾽ αἰνύμεναι· τὸν δὲ γλυκὺς ἵμερος ᾕρει 500

κλαυθμοῦ καὶ στοναχῆς, γίγνωσκε δ᾽ ἄρα φρεσὶ πάσας.

Ραψωδία ψ : Ὀδυσσέως ὑπὸ Πηνελόπης ἀναγνωρισμὸς.

γρηῢς δ᾽ εἰς ὑπερῷ᾽ ἀνεβήσετο καγχαλόωσα,

δεσποίνῃ ἐρέουσα φίλον πόσιν ἔνδον ἐόντα·

γούνατα δ᾽ ἐρρώσαντο, πόδες δ᾽ ὑπερικταίνοντο.

στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ὑπὲρ κεφαλῆς καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν·

"ἔγρεο, Πηνελόπεια, φίλον τέκος, ὄφρα ἴδηαι 5

ὀφθαλμοῖσι τεοῖσι τά τ᾽ ἔλδεαι ἤματα πάντα.

ἦλθ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται, ὀψέ περ ἐλθών.

μνηστῆρας δ᾽ ἔκτεινεν ἀγήνορας, οἵ θ᾽ ἑὸν οἶκον

κήδεσκον καὶ κτήματ᾽ ἔδον βιόωντό τε παῖδα."

τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· 10

"μαῖα φίλη, μάργην σε θεοὶ θέσαν, οἵ τε δύνανται

ἄφρονα ποιῆσαι καὶ ἐπίφρονά περ μάλ᾽ ἐόντα,

καί τε χαλιφρονέοντα σαοφροσύνης ἐπέβησαν·

οἵ σέ περ ἔβλαψαν· πρὶν δὲ φρένας αἰσίμη ἦσθα.

τίπτε με λωβεύεις πολυπενθέα θυμὸν ἔχουσαν 15

ταῦτα παρὲξ ἐρέουσα καὶ ἐξ ὕπνου μ᾽ ἀνεγείρεις

ἡδέος, ὅς μ᾽ ἐπέδησε φίλα βλέφαρ᾽ ἀμφικαλύψας;

οὐ γάρ πω τοιόνδε κατέδραθον, ἐξ οὗ Ὀδυσσεὺς

ᾤχετ᾽ ἐποψόμενος Κακοΐλιον οὐκ ὀνομαστήν.

ἀλλ᾽ ἄγε νῦν κατάβηθι καὶ ἂψ ἔρχευ μέγαρόνδε. 20

εἰ γάρ τίς μ᾽ ἄλλη γε γυναικῶν, αἵ μοι ἔασι,

ταῦτ᾽ ἐλθοῦσ᾽ ἤγγειλε καὶ ἐξ ὕπνου ἀνέγειρεν,

τῷ κε τάχα στυγερῶς μιν ἐγὼν ἀπέπεμψα νέεσθαι

αὖτις ἔσω μέγαρον· σὲ δὲ τοῦτό γε γῆρας ὀνήσει."

τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια· 25

"οὔ τί σε λωβεύω, τέκνον φίλον, ἀλλ᾽ ἔτυμόν τοι

ἦλθ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται, ὡς ἀγορεύω,

ὁ ξεῖνος, τὸν πάντες ἀτίμων ἐν μεγάροισι.

Τηλέμαχος δ᾽ ἄρα μιν πάλαι ᾔδεεν ἔνδον ἐόντα,

ἀλλὰ σαοφροσύνῃσι νοήματα πατρὸς ἔκευθεν, 30

ὄφρ᾽ ἀνδρῶν τίσαιτο βίην ὑπερηνορεόντων."

ὣς ἔφαθ᾽, ἡ δ᾽ ἐχάρη καὶ ἀπὸ λέκτροιο θοροῦσα

γρηῒ περιπλέχθη, βλεφάρων δ᾽ ἀπὸ δάκρυον ἧκεν·

καί μιν φωνήσασ᾽ ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"εἰ δ᾽ ἄγε δή μοι, μαῖα φίλη, νημερτὲς ἐνίσπες, 35

εἰ ἐτεὸν δὴ οἶκον ἱκάνεται, ὡς ἀγορεύεις,

ὅππως δὴ μνηστῆρσιν ἀναιδέσι χεῖρας ἐφῆκε

μοῦνος ἐών, οἱ δ᾽ αἰὲν ἀολλέες ἔνδον ἔμιμνον."

τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·

"οὐκ ἴδον, οὐ πυθόμην, ἀλλὰ στόνον οἶον ἄκουσα 40

κτεινομένων· ἡμεῖς δὲ μυχῷ θαλάμων εὐπήκτων

ἥμεθ᾽ ἀτυζόμεναι, σανίδες δ᾽ ἔχον εὖ ἀραρυῖαι,

πρίν γ᾽ ὅτε δή με σὸς υἱὸς ἀπὸ μεγάροιο κάλεσσε

Τηλέμαχος· τὸν γάρ ῥα πατὴρ προέηκε καλέσσαι.

εὗρον ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆα μετὰ κταμένοισι νέκυσσιν 45

ἑσταόθ᾽· οἱ δέ μιν ἀμφί, κραταίπεδον οὖδας ἔχοντες,

κείατ᾽ ἐπ᾽ ἀλλήλοισιν· ἰδοῦσά κε θυμὸν ἰάνθης.

νῦν δ᾽ οἱ μὲν δὴ πάντες ἐπ᾽ αὐλείῃσι θύρῃσιν

ἀθρόοι, αὐτὰρ ὁ δῶμα θεειοῦται περικαλλές, 50

πῦρ μέγα κηάμενος· σὲ δέ με προέηκε καλέσσαι.

ἀλλ᾽ ἕπευ, ὄφρα σφῶϊν ἐϋφροσύνης ἐπιβῆτον

ἀμφοτέρω φίλον ἦτορ, ἐπεὶ κακὰ πολλὰ πέποσθε.

νῦν δ᾽ ἤδη τόδε μακρὸν ἐέλδωρ ἐκτετέλεσται·

ἦλθε μὲν αὐτὸς ζωὸς ἐφέστιος, εὗρε δὲ καὶ σὲ 55

καὶ παῖδ᾽ ἐν μεγάροισι· κακῶς δ᾽ οἵ πέρ μιν ἔρεζον

μνηστῆρες, τοὺς πάντας ἐτίσατο ᾧ ἐνὶ οἴκῳ."

τὴν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"μαῖα φίλη, μή πω μέγ᾽ ἐπεύχεο καγχαλόωσα.

οἶσθα γὰρ ὥς κ᾽ ἀσπαστὸς ἐνὶ μεγάροισι φανείη 60

πᾶσι, μάλιστα δ᾽ ἐμοί τε καὶ υἱέϊ, τὸν τεκόμεσθα·

ἀλλ᾽ οὐκ ἔσθ᾽ ὅδε μῦθος ἐτήτυμος, ὡς ἀγορεύεις,

ἀλλά τις ἀθανάτων κτεῖνε μνηστῆρας ἀγαυούς,

ὕβριν ἀγασσάμενος θυμαλγέα καὶ κακὰ ἔργα.

οὔ τινα γὰρ τίεσκον ἐπιχθονίων ἀνθρώπων, 65

οὐ κακὸν οὐδὲ μὲν ἐσθλόν, ὅτις σφέας εἰσαφίκοιτο·

τῷ δι᾽ ἀτασθαλίας ἔπαθον κακόν· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ὤλεσε τηλοῦ νόστον Ἀχαιΐδος, ὤλετο δ᾽ αὐτός."

τὴν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα φίλη τροφὸς Εὐρύκλεια·

"τέκνον ἐμόν, ποῖόν σε ἔπος φύγεν ἕρκος ὀδόντων, 70

ἣ πόσιν ἔνδον ἐόντα παρ᾽ ἐσχάρῃ οὔ ποτ᾽ ἔφησθα

οἴκαδ᾽ ἐλεύσεσθαι· θυμὸς δέ τοι αἰὲν ἄπιστος.

ἀλλ᾽ ἄγε τοι καὶ σῆμα ἀριφραδὲς ἄλλο τι εἴπω,

οὐλήν, τήν ποτέ μιν σῦς ἤλασε λευκῷ ὀδόντι.

τὴν ἀπονίζουσα φρασάμην, ἔθελον δὲ σοὶ αὐτῇ 75

εἰπέμεν· ἀλλά με κεῖνος ἑλὼν ἐπὶ μάστακα χερσὶν

οὐκ ἔα εἰπέμεναι πολυϊδρείῃσι νόοιο.

ἀλλ᾽ ἕπευ· αὐτὰρ ἐγὼν ἐμέθεν περιδώσομαι αὐτῆς,

αἴ κέν σ᾽ ἐξαπάφω, κτεῖναί μ᾽ οἰκτίστῳ ὀλέθρῳ."

τὴν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα περίφρων Πηνελόπεια· 80

"μαῖα φίλη, χαλεπόν σε θεῶν αἰειγενετάων

δήνεα εἴρυσθαι, μὰλα περ πολύϊδριν ἐοῦσαν.

ἀλλ᾽ ἔμπης ἴομεν μετὰ παῖδ᾽ ἐμόν, ὄφρα ἴδωμαι

ἄνδρας μνηστῆρας τεθνηότας, ἠδ᾽ ὃς ἔπεφνεν."

ὣς φαμένη κατέβαιν᾽ ὑπερώϊα· πολλὰ δέ οἱ κῆρ 85

ὥρμαιν᾽, ἢ ἀπάνευθε φίλον πόσιν ἐξερεείνοι,

ἦ παρστᾶσα κύσειε κάρη καὶ χεῖρε λαβοῦσα.

ἡ δ᾽ ἐπεὶ εἰσῆλθεν καὶ ὑπέρβη λάϊνον οὐδόν,

ἕζετ᾽ ἔπειτ᾽ Ὀδυσῆος ἐναντίη, ἐν πυρὸς αὐγῇ,

τοίχου τοῦ ἑτέρου· ὁ δ᾽ ἄρα πρὸς κίονα μακρὴν 90

ἧστο κάτω ὁρόων, ποτιδέγμενος εἴ τί μιν εἴποι

ἰφθίμη παράκοιτις, ἐπεὶ ἴδεν ὀφθαλμοῖσιν.

ἡ δ᾽ ἄνεω δὴν ἧστο, τάφος δέ οἱ ἦτορ ἵκανεν·

ὄψει δ᾽ ἄλλοτε μέν μιν ἐνωπαδίως ἐσίδεσκεν,

ἄλλοτε δ᾽ ἀγνώσασκε κακὰ χροῒ εἵματ᾽ ἔχοντα. 95

Τηλέμαχος δ᾽ ἐνένιπεν ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαξε·

"μῆτερ ἐμή, δύσμητερ, ἀπηνέα θυμὸν ἔχουσα,

τίφθ᾽ οὕτω πατρὸς νοσφίζεαι, οὐδὲ παρ᾽ αὐτὸν

ἑζομένη μύθοισιν ἀνείρεαι οὐδὲ μεταλλᾷς;

οὐ μέν κ᾽ ἄλλη γ᾽ ὧδε γυνὴ τετληότι θυμῷ 100

ἀνδρὸς ἀφεσταίη, ὅς οἱ κακὰ πολλὰ μογήσας

ἔλθοι ἐεικοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν·

σοὶ δ᾽ αἰεὶ κραδίη στερεωτέρη ἐστὶ λίθοιο."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"τέκνον ἐμόν, θυμός μοι ἐνὶ στήθεσσι τέθηπεν, 105

οὐδέ τι προσφάσθαι δύναμαι ἔπος οὐδ᾽ ἐρέεσθαι

οὐδ᾽ εἰς ὦπα ἰδέσθαι ἐναντίον. εἰ δ᾽ ἐτεὸν δὴ

ἔστ᾽ Ὀδυσεὺς καὶ οἶκον ἱκάνεται, ἦ μάλα νῶϊ

γνωσόμεθ᾽ ἀλλήλων καὶ λώϊον· ἔστι γὰρ ἡμῖν

σήμαθ᾽, ἃ δὴ καὶ νῶϊ κεκρυμμένα ἴδμεν ἀπ᾽ ἄλλων." 110

ὣς φάτο, μείδησεν δὲ πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,

αἶψα δὲ Τηλέμαχον ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"Τηλέμαχ᾽, ἦ τοι μητέρ᾽ ἐνὶ μεγάροισιν ἔασον

πειράζειν ἐμέθεν· τάχα δὲ φράσεται καὶ ἄρειον.

νῦν δ᾽ ὅττι ῥυπόω, κακὰ δὲ χροῒ εἵματα εἷμαι, 115

τοὔνεκ᾽ ἀτιμάζει με καὶ οὔ πω φησὶ τὸν εἶναι.

ἡμεῖς δὲ φραζώμεθ᾽ ὅπως ὄχ᾽ ἄριστα γένηται.

καὶ γάρ τίς θ᾽ ἕνα φῶτα κατακτείνας ἐνὶ δήμῳ,

ᾧ μὴ πολλοὶ ἔωσιν ἀοσσητῆρες ὀπίσσω,

φεύγει πηούς τε προλιπὼν καὶ πατρίδα γαῖαν· 120

ἡμεῖς δ᾽ ἕρμα πόληος ἀπέκταμεν, οἳ μέγ᾽ ἄριστοι

κούρων εἰν Ἰθάκῃ· τὰ δέ σε φράζεσθαι ἄνωγα."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα·

"αὐτὸς ταῦτά γε λεῦσσε, πάτερ φίλε· σὴν γὰρ ἀρίστην

μῆτιν ἐπ᾽ ἀνθρώπους φάσ᾽ ἔμμεναι, οὐδέ κέ τίς τοι 125

ἄλλος ἀνὴρ ἐρίσειε καταθνητῶν ἀνθρώπων.

ἡμεῖς δ᾽ ἐμμεμαῶτες ἅμ᾽ ἑψόμεθ᾽, οὐδέ τί φημι

ἀλκῆς δευήσεσθαι, ὅση δύναμίς γε πάρεστιν."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς

"τοιγὰρ ἐγὼν ἐρέω ὥς μοι δοκεῖ εἶναι ἄριστα. 130

πρῶτα μὲν ἂρ λούσασθε καὶ ἀμφιέσασθε χιτῶνας,

δμῳὰς δ᾽ ἐν μεγάροισιν ἀνώγετε εἵμαθ᾽ ἑλέσθαι·

αὐτὰρ θεῖος ἀοιδὸς ἔχων φόρμιγγα λίγειαν

ἡμῖν ἡγείσθω φιλοπαίγμονος ὀρχηθμοῖο,

ὥς κέν τις φαίη γάμον ἔμμεναι ἐκτὸς ἀκούων, 135

ἢ ἀν᾽ ὁδὸν στείχων, ἢ οἳ περιναιετάουσι·

μὴ πρόσθε κλέος εὐρὺ φόνου κατὰ ἄστυ γένηται

ἀνδρῶν μνηστήρων, πρίν γ᾽ ἡμέας ἐλθέμεν ἔξω

ἀγρὸν ἐς ἡμέτερον πολυδένδρεον· ἔνθα δ᾽ ἔπειτα

φρασσόμεθ᾽ ὅττι κε κέρδος Ὀλύμπιος ἐγγυαλίξῃ." 140

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδ᾽ ἐπίθοντο

πρῶτα μὲν οὖν λούσαντο καὶ ἀμφιέσαντο χιτῶνας,

ὅπλισθεν δὲ γυναῖκες· ὁ δ᾽ εἵλετο θεῖος ἀοιδὸς

φόρμιγγα γλαφυρήν, ἐν δέ σφισιν ἵμερον ὦρσε

μολπῆς τε γλυκερῆς καὶ ἀμύμονος ὀρχηθμοῖο. 145

τοῖσιν δὲ μέγα δῶμα περιστεναχίζετο ποσσὶν

ἀνδρῶν παιζόντων καλλιζώνων τε γυναικῶν.

ὧδε δέ τις εἴπεσκε δόμων ἔκτοσθεν ἀκούων·

"ἦ μάλα δή τις ἔγημε πολυμνήστην βασίλειαν·

σχετλίη, οὐδ᾽ ἔτλη πόσιος οὗ κουριδίοιο 150

εἴρυσθαι μέγα δῶμα διαμπερές, ἧος ἵκοιτο."

ὣς ἄρα τις εἴπεσκε, τὰ δ᾽ οὐκ ἴσαν ὡς ἐτέτυκτο.

αὐτὰρ Ὀδυσσῆα μεγαλήτορα ᾧ ἐνὶ οἴκῳ

Εὐρυνόμη ταμίη λοῦσεν καὶ χρῖσεν ἐλαίῳ,

ἀμφὶ δέ μιν φᾶρος καλὸν βάλεν ἠδὲ χιτῶνα· 155

αὐτὰρ κὰκ κεφαλῆς κάλλος πολὺ χεῦεν Ἀθήνη

μείζονά τ᾽ εἰσιδέειν καὶ πάσσονα· κὰδ δὲ κάρητος

οὔλας ἧκε κόμας, ὑακινθίνῳ ἄνθει ὁμοίας.

ὡς δ᾽ ὅτε τις χρυσὸν περιχεύεται ἀργύρῳ ἀνὴρ

ἴδρις, ὃν Ἥφαιστος δέδαεν καὶ Παλλὰς Ἀθήνη 160

τέχνην παντοίην, χαρίεντα δὲ ἔργα τελείει·

ὣς μὲν τῷ περίχευε χάριν κεφαλῇ τε καὶ ὤμοις.

ἐκ δ᾽ ἀσαμίνθου βῆ δέμας ἀθανάτοισιν ὁμοῖος·

ἂψ δ᾽ αὖτις κατ᾽ ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐπὶ θρόνου ἔνθεν ἀνέστη,

ἀντίον ἧς ἀλόχου, καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπε· 165

"δαιμονίη, περί σοί γε γυναικῶν θηλυτεράων

κῆρ ἀτέραμνον ἔθηκαν Ὀλύμπια δώματ᾽ ἔχοντες·

οὐ μέν κ᾽ ἄλλη γ᾽ ὧδε γυνὴ τετληότι θυμῷ

ἀνδρὸς ἀφεσταίη, ὅς οἱ κακὰ πολλὰ μογήσας

ἔλθοι ἐεικοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν. 170

ἀλλ᾽ ἄγε μοι, μαῖα, στόρεσον λέχος, ὄφρα καὶ αὐτὸς

λέξομαι· ἦ γὰρ τῇ γε σιδήρεον ἐν φρεσὶ ἦτορ."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"δαιμόνι᾽, οὔτ᾽ ἄρ τι μεγαλίζομαι οὔτ᾽ ἀθερίζω

οὔτε λίην ἄγαμαι, μάλα δ᾽ εὖ οἶδ᾽ οἷος ἔησθα 175

ἐξ Ἰθάκης ἐπὶ νηὸς ἰὼν δολιχηρέτμοιο.

ἀλλ᾽ ἄγε οἱ στόρεσον πυκινὸν λέχος, Εὐρύκλεια,

ἐκτὸς ἐϋσταθέος θαλάμου, τόν ῥ᾽ αὐτὸς ἐποίει·

ἔνθα οἱ ἐκθεῖσαι πυκινὸν λέχος ἐμβάλετ᾽ εὐνήν,

κώεα καὶ χλαίνας καὶ ῥήγεα σιγαλόεντα." 180

ὣς ἄρ᾽ ἔφη πόσιος πειρωμένη· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

ὀχθήσας ἄλοχον προσεφώνεε κεδνὰ ἰδυῖαν·

"ὦ γύναι, ἦ μάλα τοῦτο ἔπος θυμαλγὲς ἔειπες·

τίς δέ μοι ἄλλοσε θῆκε λέχος; χαλεπὸν δέ κεν εἴη

καὶ μάλ᾽ ἐπισταμένῳ, ὅτε μὴ θεὸς αὐτὸς ἐπελθὼν 185

ῥηϊδίως ἐθέλων θείη ἄλλῃ ἐνὶ χώρῃ.

ἀνδρῶν δ᾽ οὔ κέν τις ζωὸς βροτός, οὐδὲ μάλ᾽ ἡβῶν,

ῥεῖα μετοχλίσσειεν, ἐπεὶ μέγα σῆμα τέτυκται

ἐν λέχει ἀσκητῷ· τὸ δ᾽ ἐγὼ κάμον οὐδέ τις ἄλλος.

θάμνος ἔφυ τανύφυλλος ἐλαίης ἕρκεος ἐντός, 190

ἀκμηνὸς θαλέθων· πάχετος δ᾽ ἦν ἠΰτε κίων.

τῷ δ᾽ ἐγὼ ἀμφιβαλὼν θάλαμον δέμον, ὄφρ᾽ ἐτέλεσσα,

πυκνῇσιν λιθάδεσσι, καὶ εὖ καθύπερθεν ἔρεψα,

κολλητὰς δ᾽ ἐπέθηκα θύρας, πυκινῶς ἀραρυίας.

καὶ τότ᾽ ἔπειτ᾽ ἀπέκοψα κόμην τανυφύλλου ἐλαίης, 195

κορμὸν δ᾽ ἐκ ῥίζης προταμὼν ἀμφέξεσα χαλκῷ

εὖ καὶ ἐπισταμένως, καὶ ἐπὶ στάθμην ἴθυνα,

ἑρμῖν᾽ ἀσκήσας, τέτρηνα δὲ πάντα τερέτρῳ.

ἐκ δὲ τοῦ ἀρχόμενος λέχος ἔξεον, ὄφρ᾽ ἐτέλεσσα,

δαιδάλλων χρυσῷ τε καὶ ἀργύρῳ ἠδ᾽ ἐλέφαντι· 200

ἐκ δ᾽ ἐτάνυσσα ἱμάντα βοὸς φοίνικι φαεινόν.

οὕτω τοι τόδε σῆμα πιφαύσκομαι· οὐδέ τι οἶδα,

ἤ μοι ἔτ᾽ ἔμπεδόν ἐστι, γύναι, λέχος, ἦέ τις ἤδη

ἀνδρῶν ἄλλοσε θῆκε, ταμὼν ὕπο πυθμέν᾽ ἐλαίης."

ὣς φάτο, τῆς δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ, 205

σήματ᾽ ἀναγνούσῃ τά οἱ ἔμπεδα πέφραδ᾽ Ὀδυσσεύς·

δακρύσασα δ᾽ ἔπειτ᾽ ἰθὺς δράμεν, ἀμφὶ δὲ χεῖρας

δειρῇ βάλλ᾽ Ὀδυσῆϊ, κάρη δ᾽ ἔκυσ᾽ ἠδὲ προσηύδα·

"μή μοι, Ὀδυσσεῦ, σκύζευ, ἐπεὶ τά περ ἄλλα μάλιστα

ἀνθρώπων πέπνυσο· θεοὶ δ᾽ ὤπαζον ὀϊζύν, 210

οἳ νῶϊν ἀγάσαντο παρ᾽ ἀλλήλοισι μένοντε

ἥβης ταρπῆναι καὶ γήραος οὐδὸν ἱκέσθαι.

αὐτὰρ μὴ νῦν μοι τόδε χώεο μηδὲ νεμέσσα,

οὕνεκά σ᾽ οὐ τὸ πρῶτον, ἐπεὶ ἴδον, ὧδ᾽ ἀγάπησα.

αἰεὶ γάρ μοι θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι φίλοισιν 215

ἐρρίγει μή τίς με βροτῶν ἀπάφοιτο ἔπεσσιν

ἐλθών· πολλοὶ γὰρ κακὰ κέρδεα βουλεύουσιν.

οὐδέ κεν Ἀργείη Ἑλένη, Διὸς ἐκγεγαυῖα,

ἀνδρὶ παρ᾽ ἀλλοδαπῷ ἐμίγη φιλότητι καὶ εὐνῇ,

εἰ ᾔδη ὅ μιν αὖτις ἀρήϊοι υἷες Ἀχαιῶν 220

ἀξέμεναι οἶκόνδε φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἔμελλον.

τὴν δ᾽ ἦ τοι ῥέξαι θεὸς ὤρορεν ἔργον ἀεικές·

τὴν δ᾽ ἄτην οὐ πρόσθεν ἑῷ ἐγκάτθετο θυμῷ

λυγρήν, ἐξ ἧς πρῶτα καὶ ἡμέας ἵκετο πένθος.

νῦν δ᾽, ἐπεὶ ἤδη σήματ᾽ ἀριφραδέα κατέλεξας 225

εὐνῆς ἡμετέρης, ἣν οὐ βροτὸς ἄλλος ὀπώπει,

ἀλλ᾽ οἶοι σύ τ᾽ ἐγώ τε καὶ ἀμφίπολος μία μούνη,

Ἀκτορίς, ἥν μοι δῶκε πατὴρ ἔτι δεῦρο κιούσῃ,

ἣ νῶϊν εἴρυτο θύρας πυκινοῦ θαλάμοιο,

πείθεις δή μευ θυμόν, ἀπηνέα περ μάλ᾽ ἐόντα." 230

ὣς φάτο, τῷ δ᾽ ἔτι μᾶλλον ὑφ᾽ ἵμερον ὦρσε γόοιο·

κλαῖε δ᾽ ἔχων ἄλοχον θυμαρέα, κεδνὰ ἰδυῖαν.

ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἂν ἀσπάσιος γῆ νηχομένοισι φανήῃ,

ὧν τε Ποσειδάων εὐεργέα νῆ᾽ ἐνὶ πόντῳ

ῥαίσῃ, ἐπειγομένην ἀνέμῳ καὶ κύματι πηγῷ· 235

παῦροι δ᾽ ἐξέφυγον πολιῆς ἁλὸς ἤπειρόνδε

νηχόμενοι, πολλὴ δὲ περὶ χροῒ τέτροφεν ἅλμη,

ἀσπάσιοι δ᾽ ἐπέβαν γαίης, κακότητα φυγόντες·

ὣς ἄρα τῇ ἀσπαστὸς ἔην πόσις εἰσοροώσῃ,

δειρῆς δ᾽ οὔ πω πάμπαν ἀφίετο πήχεε λευκώ. 240

καί νύ κ᾽ ὀδυρομένοισι φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,

εἰ μὴ ἄρ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη.

νύκτα μὲν ἐν περάτῃ δολιχὴν σχέθεν, Ἠῶ δ᾽ αὖτε

ῥύσατ᾽ ἐπ᾽ Ὠκεανῷ χρυσόθρονον, οὐδ᾽ ἔα ἵππους

ζεύγνυσθ᾽ ὠκύποδας, φάος ἀνθρώποισι φέροντας, 245

Λάμπον καὶ Φαέθονθ᾽, οἵ τ᾽ Ἠῶ πῶλοι ἄγουσι.

καὶ τότ᾽ ἄρ᾽ ἣν ἄλοχον προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς

"ὦ γύναι, οὐ γάρ πω πάντων ἐπὶ πείρατ᾽ ἀέθλων

ἤλθομεν, ἀλλ᾽ ἔτ᾽ ὄπισθεν ἀμέτρητος πόνος ἔσται,

πολλὸς καὶ χαλεπός, τὸν ἐμὲ χρὴ πάντα τελέσσαι. 250

ὣς γάρ μοι ψυχὴ μαντεύσατο Τειρεσίαο

ἤματι τῷ ὅτε δὴ κατέβην δόμον Ἄϊδος εἴσω,

νόστον ἑταίροισιν διζήμενος ἠδ᾽ ἐμοὶ αὐτῷ.

ἀλλ᾽ ἔρχευ, λέκτρονδ᾽ ἴομεν, γύναι, ὄφρα καὶ ἤδη

ὕπνῳ ὕπο γλυκερῷ ταρπώμεθα κοιμηθέντε." 255

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·

"εὐνὴ μὲν δή σοί γε τότ᾽ ἔσσεται ὁππότε θυμῷ

σῷ ἐθέλῃς, ἐπεὶ ἄρ σε θεοὶ ποίησαν ἱκέσθαι

οἶκον ἐϋκτίμενον καὶ σὴν ἐς πατρίδα γαῖαν·

ἀλλ᾽ ἐπεὶ ἐφράσθης καί τοι θεὸς ἔμβαλε θυμῷ, 260

εἴπ᾽ ἄγε μοι τὸν ἄεθλον, ἐπεὶ καὶ ὄπισθεν, ὀΐω,

πεύσομαι, αὐτίκα δ᾽ ἐστὶ δαήμεναι οὔ τι χέρειον."

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"δαιμονίη, τί τ᾽ ἄρ᾽ αὖ με μάλ᾽ ὀτρύνουσα κελεύεις

εἰπέμεν; αὐτὰρ ἐγὼ μυθήσομαι οὐδ᾽ ἐπικεύσω. 265

οὐ μέν τοι θυμὸς κεχαρήσεται· οὐδὲ γὰρ αὐτὸς

χαίρω, ἐπεὶ μάλα πολλὰ βροτῶν ἐπὶ ἄστε᾽ ἄνωγεν

ἐλθεῖν, ἐν χείρεσσιν ἔχοντ᾽ εὐῆρες ἐρετμόν,

εἰς ὅ κε τοὺς ἀφίκωμαι οἳ οὐκ ἴσασι θάλασσαν

ἀνέρες, οὐδέ θ᾽ ἅλεσσι μεμιγμένον εἶδαρ ἔδουσιν· 270

οὐδ᾽ ἄρα τοί γ᾽ ἴσασι νέας φοινικοπαρῄους,

οὐδ᾽ εὐήρε᾽ ἐρετμά, τά τε πτερὰ νηυσὶ πέλονται.

σῆμα δέ μοι τόδ᾽ ἔειπεν ἀριφραδές, οὐδέ σε κεύσω·

ὁππότε κεν δή μοι ξυμβλήμενος ἄλλος ὁδίτης

φήῃ ἀθηρηλοιγὸν ἔχειν ἀνὰ φαιδίμῳ ὤμῳ, 275

καὶ τότε μ᾽ ἐν γαίῃ πήξαντ᾽ ἐκέλευεν ἐρετμόν,

ἔρξανθ᾽ ἱερὰ καλὰ Ποσειδάωνι ἄνακτι,

ἀρνειὸν ταῦρόν τε συῶν τ᾽ ἐπιβήτορα κάπρον,

οἴκαδ᾽ ἀποστείχειν, ἔρδειν θ᾽ ἱερὰς ἑκατόμβας

ἀθανάτοισι θεοῖσι, τοὶ οὐρανὸν εὐρὺν ἔχουσι, 280

πᾶσι μάλ᾽ ἑξείης· θάνατος δέ μοι ἐξ ἁλὸς αὐτῷ

ἀβληχρὸς μάλα τοῖος ἐλεύσεται, ὅς κέ με πέφνῃ

γήρας ὕπο λιπαρῷ ἀρημένον· ἀμφὶ δὲ λαοὶ

ὄλβιοι ἔσσονται· τὰ δέ μοι φάτο πάντα τελεῖσθαι."

τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια· 285

"εἰ μὲν δὴ γῆράς γε θεοὶ τελέουσιν ἄρειον,

ἐλπωρή τοι ἔπειτα κακῶν ὑπάλυξιν ἔσεσθαι."

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον·

τόφρα δ᾽ ἄρ᾽ Εὐρυνόμη τε ἰδὲ τροφὸς ἔντυον εὐνὴν

ἐσθῆτος μαλακῆς, δαΐδων ὕπο λαμπομενάων. 290

αὐτὰρ ἐπεὶ στόρεσαν πυκινὸν λέχος ἐγκονέουσαι,

γρηῢς μὲν κείουσα πάλιν οἶκόνδε βεβήκει,

τοῖσιν δ᾽ Εὐρυνόμη θαλαμηπόλος ἡγεμόνευεν

ἐρχομένοισι λέχοσδε, δάος μετὰ χερσὶν ἔχουσα·

ἐς θάλαμον δ᾽ ἀγαγοῦσα πάλιν κίεν. οἱ μὲν ἔπειτα 295

ἀσπάσιοι λέκτροιο παλαιοῦ θεσμὸν ἵκοντο·

αὐτὰρ Τηλέμαχος καὶ βουκόλος ἠδὲ συβώτης

παῦσαν ἄρ᾽ ὀρχηθμοῖο πόδας, παῦσαν δὲ γυναῖκας,

αὐτοὶ δ᾽ εὐνάζοντο κατὰ μέγαρα σκιόεντα.

τὼ δ᾽ ἐπεὶ οὖν φιλότητος ἐταρπήτην ἐρατεινῆς, 300

τερπέσθην μύθοισι, πρὸς ἀλλήλους ἐνέποντε,

ἡ μὲν ὅσ᾽ ἐν μεγάροισιν ἀνέσχετο δῖα γυναικῶν,

ἀνδρῶν μνηστήρων ἐσορῶσ᾽ ἀΐδηλον ὅμιλον,

οἳ ἕθεν εἵνεκα πολλά, βόας καὶ ἴφια μῆλα,

ἔσφαζον, πολλὸς δὲ πίθων ἠφύσσετο οἶνος· 305

αὐτὰρ ὁ διογενὴς Ὀδυσεὺς ὅσα κήδε᾽ ἔθηκεν

ἀνθρώποις ὅσα τ᾽ αὐτὸς ὀϊζύσας ἐμόγησε,

πάντ᾽ ἔλεγ᾽· ἡ δ᾽ ἄρ᾽ ἐτέρπετ᾽ ἀκούουσ᾽, οὐδέ οἱ ὕπνος

πῖπτεν ἐπὶ βλεφάροισι πάρος καταλέξαι ἅπαντα.

ἤρξατο δ᾽ ὡς πρῶτον Κίκονας δάμασ᾽, αὐτὰρ ἔπειτα 310

ἦλθ᾽ ἐς Λωτοφάγων ἀνδρῶν πίειραν ἄρουραν·

ἠδ᾽ ὅσα Κύκλωψ ἔρξε, καὶ ὡς ἀπετίσατο ποινὴν

ἰφθίμων ἑτάρων, οὓς ἤσθιεν οὐδ᾽ ἐλέαιρεν·

ἠδ᾽ ὡς Αἴολον ἵκεθ᾽, ὅ μιν πρόφρων ὑπέδεκτο

καὶ πέμπ᾽, οὐδέ πω αἶσα φίλην ἐς πατρίδ᾽ ἱκέσθαι 315

ἤην, ἀλλά μιν αὖτις ἀναρπάξασα θύελλα

πόντον ἐπ᾽ ἰχθυόεντα φέρεν βαρέα στενάχοντα·

ἠδ᾽ ὡς Τηλέπυλον Λαιστρυγονίην ἀφίκανεν,

οἳ νῆάς τ᾽ ὄλεσαν καὶ ἐϋκνήμιδας ἑταίρους

πάντας· Ὀδυσσεὺς δ᾽ οἶος ὑπέκφυγε νηῒ μελαίνῃ· 320

καὶ Κίρκης κατέλεξε δόλον πολυμηχανίην τε,

ἠδ᾽ ὡς εἰς Ἀΐδεω δόμον ἤλυθεν εὐρώεντα,

ψυχῇ χρησόμενος Θηβαίου Τειρεσίαο,

νηῒ πολυκλήϊδι, καὶ εἴσιδε πάντας ἑταίρους

μητέρα θ᾽, ἥ μιν ἔτικτε καὶ ἔτρεφε τυτθὸν ἐόντα· 325

ἠδ᾽ ὡς Σειρήνων ἁδινάων φθόγγον ἄκουσεν,

ὥς θ᾽ ἵκετο Πλαγκτὰς πέτρας δεινήν τε Χάρυβδιν

Σκύλλην θ᾽, ἣν οὔ πώ ποτ᾽ ἀκήριοι ἄνδρες ἄλυξαν·

ἠδ᾽ ὡς Ἠελίοιο βόας κατέπεφνον ἑταῖροι·

ἠδ᾽ ὡς νῆα θοὴν ἔβαλε ψολόεντι κεραυνῷ 330

Ζεὺς ὑψιβρεμέτης, ἀπὸ δ᾽ ἔφθιθεν ἐσθλοὶ ἑταῖροι

πάντες ὁμῶς, αὐτὸς δὲ κακὰς ὑπὸ κῆρας ἄλυξεν·

ὥς θ᾽ ἵκετ᾽ Ὠγυγίην νῆσον νύμφην τε Καλυψώ,

ἣ δή μιν κατέρυκε, λιλαιομένη πόσιν εἶναι,

ἐν σπέσσι γλαφυροῖσι, καὶ ἔτρεφεν ἠδὲ ἔφασκε 335

θήσειν ἀθάνατον καὶ ἀγήραον ἤματα πάντα·

ἀλλὰ τοῦ οὔ ποτε θυμὸν ἐνὶ στήθεσσιν ἔπειθεν·

ἠδ᾽ ὡς ἐς Φαίηκας ἀφίκετο πολλὰ μογήσας,

οἳ δή μιν περὶ κῆρι θεὸν ὣς τιμήσαντο

καὶ πέμψαν σὺν νηῒ φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν, 340

χαλκόν τε χρυσόν τε ἅλις ἐσθῆτά τε δόντες.

τοῦτ᾽ ἄρα δεύτατον εἶπεν ἔπος, ὅτε οἱ γλυκὺς ὕπνος

λυσιμελὴς ἐπόρουσε, λύων μελεδήματα θυμοῦ.

ἡ δ᾽ αὖτ᾽ ἄλλ᾽ ἐνόησε θεὰ γλαυκῶπις Ἀθήνη·

ὁππότε δή ῥ᾽ Ὀδυσῆα ἐέλπετο ὃν κατὰ θυμὸν 345

εὐνῆς ἧς ἀλόχου ταρπήμεναι ἠδὲ καὶ ὕπνου,

αὐτίκ᾽ ἀπ᾽ Ὠκεανοῦ χρυσόθρονον ἠριγένειαν

ὦρσεν, ἵν᾽ ἀνθρώποισι φόως φέροι· ὦρτο δ᾽ Ὀδυσσεὺς

εὐνῆς ἐκ μαλακῆς, ἀλόχῳ δ᾽ ἐπὶ μῦθον ἔτελλεν·

"ὦ γύναι, ἤδη μὲν πολέων κεκορήμεθ᾽ ἀέθλων 350

ἀμφοτέρω, σὺ μὲν ἐνθάδ᾽ ἐμὸν πολυκηδέα νόστον

κλαίουσ᾽. αὐτὰρ ἐμὲ Ζεὺς ἄλγεσι καὶ θεοὶ ἄλλοι

ἱέμενον πεδάασκον ἐμῆς ἀπὸ πατρίδος αἴης·

νῦν δ᾽ ἐπεὶ ἀμφοτέρω πολυήρατον ἱκόμεθ᾽ εὐνήν,

κτήματα μὲν τά μοι ἔστι, κομιζέμεν ἐν μεγάροισι, 355

μῆλα δ᾽ ἅ μοι μνηστῆρες ὑπερφίαλοι κατέκειραν,

πολλὰ μὲν αὐτὸς ἐγὼ ληΐσσομαι, ἄλλα δ᾽ Ἀχαιοὶ

δώσουσ᾽, εἰς ὅ κε πάντας ἐνιπλήσωσιν ἐπαύλους.

ἀλλ᾽ ἦ τοι μὲν ἐγὼ πολυδένδρεον ἀγρὸν ἔπειμι,

ὀψόμενος πατέρ᾽ ἐσθλόν, ὅ μοι πυκινῶς ἀκάχηται· 360

σοὶ δέ, γύναι, τάδ᾽ ἐπιτέλλω, πινυτῇ περ ἐούσῃ·

αὐτίκα γὰρ φάτις εἶσιν ἅμ᾽ ἠελίῳ ἀνιόντι

ἀνδρῶν μνηστήρων, οὓς ἔκτανον ἐν μεγάροισιν·

εἰς ὑπερῷ᾽ ἀναβᾶσα σὺν ἀμφιπόλοισι γυναιξὶν

ἧσθαι, μηδέ τινα προτιόσσεο μηδ᾽ ἐρέεινε." 365

ἦ ῥα καὶ ἀμφ᾽ ὤμοισιν ἐδύσετο τεύχεα καλά,

ὦρσε δὲ Τηλέμαχον καὶ βουκόλον ἠδὲ συβώτην,

πάντας δ᾽ ἔντε᾽ ἄνωγεν ἀρήϊα χερσὶν ἑλέσθαι.

οἱ δέ οἱ οὐκ ἀπίθησαν, ἐθωρήσσοντο δὲ χαλκῷ,

ὤϊξαν δὲ θύρας, ἐκ δ᾽ ἤϊον· ἦρχε δ᾽ Ὀδυσσεύς. 370

ἤδη μὲν φάος ἦεν ἐπὶ χθόνα, τοὺς δ᾽ ἄρ᾽ Ἀθήνη

νυκτὶ κατακρύψασα θοῶς ἐξῆγε πόληος.

Ραψωδία ω : Νέκυια δευτέρα. Σπονδαὶ.

Ἑρμῆς δὲ ψυχὰς Κυλλήνιος ἐξεκαλεῖτο

ἀνδρῶν μνηστήρων· ἔχε δὲ ῥάβδον μετὰ χερσὶν

καλὴν χρυσείην, τῇ τ᾽ ἀνδρῶν ὄμματα θέλγει

ὧν ἐθέλει, τοὺς δ᾽ αὖτε καὶ ὑπνώοντας ἐγείρει·

τῇ ῥ᾽ ἄγε κινήσας, ταὶ δὲ τρίζουσαι ἕποντο. 5

ὡς δ᾽ ὅτε νυκτερίδες μυχῷ ἄντρου θεσπεσίοιο

τρίζουσαι ποτέονται, ἐπεί κέ τις ἀποπέσῃσιν

ὁρμαθοῦ ἐκ πέτρης, ἀνά τ᾽ ἀλλήλῃσιν ἔχονται,

ὣς αἱ τετριγυῖαι ἅμ᾽ ἤϊσαν· ἦρχε δ᾽ ἄρα σφιν

Ἑρμείας ἀκάκητα κατ᾽ εὐρώεντα κέλευθα. 10

πὰρ δ᾽ ἴσαν Ὠκεανοῦ τε ῥοὰς καὶ Λευκάδα πέτρην,

ἠδὲ παρ᾽ Ἠελίοιο πύλας καὶ δῆμον ὀνείρων

ἤϊσαν· αἶψα δ᾽ ἵκοντο κατ᾽ ἀσφοδελὸν λειμῶνα,

ἔνθα τε ναίουσι ψυχαί, εἴδωλα καμόντων.

εὗρον δὲ ψυχὴν Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος 15

καὶ Πατροκλῆος καὶ ἀμύμονος Ἀντιλόχοιο

Αἴαντός θ᾽, ὃς ἄριστος ἔην εἶδός τε δέμας τε

τῶν ἄλλων Δαναῶν μετ᾽ ἀμύμονα Πηλεΐδαο

ὣς οἱ μὲν περὶ κεῖνον ὁμίλεον· ἀγχίμολον δὲ

ἤλυθ᾽ ἔπι ψυχὴ Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο 20

ἀχνυμένη· περὶ δ᾽ ἄλλαι ἀγηγέραθ᾽, ὅσσαι ἅμ᾽ αὐτῷ

οἴκῳ ἐν Αἰγίσθοιο θάνον καὶ πότμον ἐπέσπον.

τὸν προτέρη ψυχὴ προσεφώνεε Πηλεΐωνος·

"Ἀτρεΐδη, περὶ μέν σ᾽ ἔφαμεν Διὶ τερπικεραύνῳ

ἀνδρῶν ἡρώων φίλον ἔμμεναι ἤματα πάντα, 25

οὕνεκα πολλοῖσίν τε καὶ ἰφθίμοισιν ἄνασσες

δήμῳ ἔνι Τρώων, ὅθι πάσχομεν ἄλγε᾽ Ἀχαιοί.

ἦ τ᾽ ἄρα καὶ σοὶ πρῶϊ παραστήσεσθαι ἔμελλεν

μοῖρ᾽ ὀλοή, τὴν οὔ τις ἀλεύεται ὅς κε γένηται.

ὡς ὄφελες τιμῆς ἀπονήμενος, ἧς περ ἄνασσες, 30

δήμῳ ἔνι Τρώων θάνατον καὶ πότμον ἐπισπεῖν·

τῷ κέν τοι τύμβον μὲν ἐποίησαν Παναχαιοί,

ἠδέ κε καὶ σῷ παιδὶ μέγα κλέος ἤρα᾽ ὀπίσσω·

νῦν δ᾽ ἄρα σ᾽ οἰκτίστῳ θανάτῳ εἵμαρτο ἁλῶναι."

τὸν δ᾽ αὖτε ψυχὴ προσεφώνεεν Ἀτρείδαο· 35

"ὄλβιε Πηλέος υἱέ, θεοῖς ἐπιείκελ᾽ Ἀχιλλεῦ,

ὃς θάνες ἐν Τροίῃ ἑκὰς Ἄργεος· ἀμφὶ δέ σ᾽ ἄλλοι

κτείνοντο Τρώων καὶ Ἀχαιῶν υἷες ἄριστοι,

μαρνάμενοι περὶ σεῖο· σὺ δ᾽ ἐν στροφάλιγγι κονίης

κεῖσο μέγας μεγαλωστί, λελασμένος ἱπποσυνάων. 40

ἡμεῖς δὲ πρόπαν ἦμαρ ἐμαρνάμεθ᾽· οὐδέ κε πάμπαν

παυσάμεθα πτολέμου, εἰ μὴ Ζεὺς λαίλαπι παῦσεν.

αὐτὰρ ἐπεί σ᾽ ἐπὶ νῆας ἐνείκαμεν ἐκ πολέμοιο,

κάτθεμεν ἐν λεχέεσσι, καθήραντες χρόα καλὸν

ὕδατί τε λιαρῷ καὶ ἀλείφατι· πολλὰ δέ σ᾽ ἀμφὶ 45

δάκρυα θερμὰ χέον Δαναοὶ κείροντό τε χαίτας.

μήτηρ δ᾽ ἐξ ἁλὸς ἦλθε σὺν ἀθανάτῃς ἁλίῃσιν

ἀγγελίης ἀΐουσα· βοὴ δ᾽ ἐπὶ πόντον ὀρώρει

θεσπεσίη, ὑπὸ δὲ τρόμος ἔλλαβε πάντας Ἀχαιούς·

καί νύ κ᾽ ἀναΐξαντες ἔβαν κοίλας ἐπὶ νῆας, 50

εἰ μὴ ἀνὴρ κατέρυκε παλαιά τε πολλά τε εἰδώς,

Νέστωρ, οὗ καὶ πρόσθεν ἀρίστη φαίνετο βουλή·

ὅ σφιν ἐϋφρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν·

"ἴσχεσθ᾽, Ἀργεῖοι, μὴ φεύγετε, κοῦροι Ἀχαιῶν·

μήτηρ ἐξ ἁλὸς ἥδε σὺν ἀθανάτῃς ἁλίῃσιν 55

ἔρχεται, οὗ παιδὸς τεθνηότος ἀντιόωσα."

"ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἔσχοντο φόβου μεγάθυμοι Ἀχαιοί·

ἀμφὶ δέ σ᾽ ἔστησαν κοῦραι ἁλίοιο γέροντος

οἴκτρ᾽ ὀλοφυρόμεναι, περὶ δ᾽ ἄμβροτα εἵματα ἕσσαν.

Μοῦσαι δ᾽ ἐννέα πᾶσαι ἀμειβόμεναι ὀπὶ καλῇ 60

θρήνεον· ἔνθα κεν οὔ τιν᾽ ἀδάκρυτόν γ᾽ ἐνόησας

Ἀργείων· τοῖον γὰρ ὑπώρορε Μοῦσα λίγεια.

ἑπτὰ δὲ καὶ δέκα μέν σε ὁμῶς νύκτας τε καὶ ἦμαρ

κλαίομεν ἀθάνατοί τε θεοὶ θνητοί τ᾽ ἄνθρωποι·

ὀκτωκαιδεκάτῃ δ᾽ ἔδομεν πυρί, πολλὰ δέ σ᾽ ἀμφὶ 65

μῆλα κατεκτάνομεν μάλα πίονα καὶ ἕλικας βοῦς.

καίεο δ᾽ ἔν τ᾽ ἐσθῆτι θεῶν καὶ ἀλείφατι πολλῷ

καὶ μέλιτι γλυκερῷ· πολλοὶ δ᾽ ἥρωες Ἀχαιοὶ

τεύχεσιν ἐρρώσαντο πυρὴν πέρι καιομένοιο,

πεζοί θ᾽ ἱππῆές τε· πολὺς δ᾽ ὀρυμαγδὸς ὀρώρει 70

αὐτὰρ ἐπεὶ δή σε φλὸξ ἤνυσεν Ἡφαίστοιο,

ἠῶθεν δή τοι λέγομεν λεύκ᾽ ὀστέ᾽, Ἀχιλλεῦ,

οἴνῳ ἐν ἀκρήτῳ καὶ ἀλείφατι· δῶκε δὲ μήτηρ

χρύσεον ἀμφιφορῆα· Διωνύσοιο δὲ δῶρον

φάσκ᾽ ἔμεναι, ἔργον δὲ περικλυτοῦ Ἡφαίστοιο. 75

ἐν τῷ τοι κεῖται λεύκ᾽ ὀστέα, φαίδιμ᾽ Ἀχιλλεῦ,

μίγδα δὲ Πατρόκλοιο Μενοιτιάδαο θανόντος,

χωρὶς δ᾽ Ἀντιλόχοιο, τὸν ἔξοχα τῖες ἁπάντων

τῶν ἄλλων ἑτάρων, μετὰ Πάτροκλόν γε θανόντα.

ἀμφ᾽ αὐτοῖσι δ᾽ ἔπειτα μέγαν καὶ ἀμύμονα τύμβον 80

χεύαμεν Ἀργείων ἱερὸς στρατὸς αἰχμητάων

ἀκτῇ ἔπι προὐχούσῃ, ἐπὶ πλατεῖ Ἑλλησπόντῳ,

ὥς κεν τηλεφανὴς ἐκ ποντόφιν ἀνδράσιν εἴη

τοῖς οἳ νῦν γεγάασι καὶ οἳ μετόπισθεν ἔσονται.

μήτηρ δ᾽ αἰτήσασα θεοὺς περικαλλέ᾽ ἄεθλα 85

θῆκε μέσῳ ἐν ἀγῶνι ἀριστήεσσιν Ἀχαιῶν.

ἤδη μὲν πολέων τάφῳ ἀνδρῶν ἀντεβόλησας

ἡρώων, ὅτε κέν ποτ᾽ ἀποφθιμένου βασιλῆος

ζώννυνταί τε νέοι καὶ ἐπεντύνονται ἄεθλα·

ἀλλά κε κεῖνα μάλιστα ἰδὼν θηήσαο θυμῷ, 90

οἷ᾽ ἐπὶ σοὶ κατέθηκε θεὰ περικαλλέ᾽ ἄεθλα,

ἀργυρόπεζα Θέτις· μάλα γὰρ φίλος ἦσθα θεοῖσιν.

ὣς σὺ μὲν οὐδὲ θανὼν ὄνομ᾽ ὤλεσας, ἀλλά τοι αἰεὶ

πάντας ἐπ᾽ ἀνθρώπους κλέος ἔσσεται ἐσθλόν, Ἀχιλλεῦ,

αὐτὰρ ἐμοὶ τί τόδ᾽ ἦδος, ἐπεὶ πόλεμον τολύπευσα; 95

ἐν νόστῳ γάρ μοι Ζεὺς μήσατο λυγρὸν ὄλεθρον

Αἰγίσθου ὑπὸ χερσὶ καὶ οὐλομένης ἀλόχοιο."

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,

ἀγχίμολον δέ σφ᾽ ἦλθε διάκτορος ἀργεϊφόντης,

ψυχὰς μνηστήρων κατάγων Ὀδυσῆϊ δαμέντων, 100

τὼ δ᾽ ἄρα θαμβήσαντ᾽ ἰθὺς κίον, ὡς ἐσιδέσθην.

ἔγνω δὲ ψυχὴ Ἀγαμέμνονος Ἀτρεΐδαο

παῖδα φίλον Μελανῆος, ἀγακλυτὸν Ἀμφιμέδοντα·

ξεῖνος γάρ οἱ ἔην Ἰθάκῃ ἔνι οἰκία ναίων.

τὸν προτέρη ψυχὴ προσεφώνεεν Ἀτρεΐδαο· 105

"Ἀμφίμεδον, τί παθόντες ἐρεμνὴν γαῖαν ἔδυτε

πάντες κεκριμένοι καὶ ὁμήλικες; οὐδέ κεν ἄλλως

κρινάμενος λέξαιτο κατὰ πτόλιν ἄνδρας ἀρίστους.

ἦ ὔμμ᾽ ἐν νήεσσι Ποσειδάων ἐδάμασσεν,

ὄρσας ἀργαλέους ἀνέμους καὶ κύματα μακρά; 110

ἦ που ἀνάρσιοι ἄνδρες ἐδηλήσαντ᾽ ἐπὶ χέρσου

βοῦς περιταμνομένους ἠδ᾽ οἰῶν πώεα καλά,

ἠὲ περὶ πτόλιος μαχεούμενοι ἠδὲ γυναικῶν;

εἰπέ μοι εἰρομένῳ· ξεῖνος δέ τοι εὔχομαι εἶναι.

ἦ οὐ μέμνῃ ὅτε κεῖσε κατήλυθον ὑμέτερον δῶ, 115

ὀτρυνέων Ὀδυσῆα σὺν ἀντιθέῳ Μενελάῳ

Ἴλιον εἰς ἅμ᾽ ἕπεσθαι ἐϋσσέλμων ἐπὶ νηῶν;

μηνὶ δ᾽ ἄρ᾽ οὔλῳ πάντα περήσαμεν εὐρέα πόντον,

σπουδῇ παρπεπιθόντες Ὀδυσσῆα πτολίπορθον."

τὸν δ᾽ αὖτε ψυχὴ προσεφώνεεν Ἀμφιμέδοντος· 120

"Ἀτρεΐδη κύδιστε, ἄναξ ἀνδρῶν Ἀγάμεμνον,

μέμνημαι τάδε πάντα, διοτρεφές, ὡς ἀγορεύεις·

σοὶ δ᾽ ἐγὼ εὖ μάλα πάντα καὶ ἀτρεκέως καταλέξω,

ἡμετέρου θανάτοιο κακὸν τέλος, οἷον ἐτύχθη.

μνώμεθ᾽ Ὀδυσσῆος δὴν οἰχομένοιο δάμαρτα· 125

ἡ δ᾽ οὔτ᾽ ἠρνεῖτο στυγερὸν γάμον οὔτ᾽ ἐτελεύτα,

ἡμῖν φραζομένη θάνατον καὶ κῆρα μέλαιναν,

ἀλλὰ δόλον τόνδ᾽ ἄλλον ἐνὶ φρεσὶ μερμήριξε·

στησαμένη μέγαν ἱστὸν ἐνὶ μεγάροισιν ὕφαινε,

λεπτὸν καὶ περίμετρον· ἄφαρ δ᾽ ἡμῖν μετέειπε· 130

"᾽κοῦροι ἐμοὶ μνηστῆρες, ἐπεὶ θάνε δῖος Ὀδυσσεύς,

μίμνετ᾽ ἐπειγόμενοι τὸν ἐμὸν γάμον, εἰς ὅ κε φᾶρος

ἐκτελέσω, μή μοι μεταμώνια νήματ᾽ ὄληται,

Λαέρτῃ ἥρωϊ ταφήϊον, εἰς ὅτε κέν μιν

μοῖρ᾽ ὀλοὴ καθέλῃσι τανηλεγέος θανάτοιο, 135

μή τίς μοι κατὰ δῆμον Ἀχαιϊάδων νεμεσήσῃ,

αἴ κεν ἄτερ σπείρου κεῖται πολλὰ κτεατίσσας.᾽

"ὣς ἔφαθ᾽, ἡμῖν δ᾽ αὖτ᾽ ἐπεπείθετο θυμὸς ἀγήνωρ.

ἔνθα καὶ ἠματίη μὲν ὑφαίνεσκεν μέγαν ἱστόν,

νύκτας δ᾽ ἀλλύεσκεν, ἐπεὶ δαΐδας παραθεῖτο. 140

ὣς τρίετες μὲν ἔληθε δόλῳ καὶ ἔπειθεν Ἀχαιούς·

ἀλλ᾽ ὅτε τέτρατον ἦλθεν ἔτος καὶ ἐπήλυθον ὧραι,

μηνῶν φθινόντων, περὶ δ᾽ ἤματα πόλλ᾽ ἐτελέσθη,

καὶ τότε δή τις ἔειπε γυναικῶν, ἣ σάφα ᾔδη,

καὶ τήν γ᾽ ἀλλύουσαν ἐφεύρομεν ἀγλαὸν ἱστόν. 145

ὣς τὸ μὲν ἐξετέλεσσε καὶ οὐκ ἐθέλουσ᾽, ὑπ᾽ ἀνάγκης.

"εὖθ᾽ ἡ φᾶρος ἔδειξεν, ὑφήνασα μέγαν ἱστόν,

πλύνασ᾽, ἠελίῳ ἐναλίγκιον ἠὲ σελήνῃ,

καὶ τότε δή ῥ᾽ Ὀδυσῆα κακός ποθεν ἤγαγε δαίμων

ἀγροῦ ἐπ᾽ ἐσχατιήν, ὅθι δώματα ναῖε συβώτης. 150

ἔνθ᾽ ἦλθεν φίλος υἱὸς Ὀδυσσῆος θείοιο,

ἐκ Πύλου ἠμαθόεντος ἰὼν σὺν νηῒ μελαίνῃ·

τὼ δὲ μνηστῆρσιν θάνατον κακὸν ἀρτύναντε

ἵκοντο προτὶ ἄστυ περικλυτόν, ἦ τοι Ὀδυσσεὺς

ὕστερος, αὐτὰρ Τηλέμαχος πρόσθ᾽ ἡγεμόνευε. 155

τὸν δὲ συβώτης ἦγε κακὰ χροῒ εἵματ᾽ ἔχοντα,

πτωχῷ λευγαλέῳ ἐναλίγκιον ἠδὲ γέροντι

σκηπτόμενον· τὰ δὲ λυγρὰ περὶ χροῒ εἵματα ἕστο·

οὐδέ τις ἡμείων δύνατο γνῶναι τὸν ἐόντα

ἐξαπίνης προφανέντ᾽, οὐδ᾽ οἳ προγενέστεροι ἦσαν, 160

ἀλλ᾽ ἔπεσίν τε κακοῖσιν ἐνίσσομεν ἠδὲ βολῇσιν.

αὐτὰρ ὁ τῆος ἐτόλμα ἐνὶ μεγάροισιν ἑοῖσι

βαλλόμενος καὶ ἐνισσόμενος τετληότι θυμῷ·

ἀλλ᾽ ὅτε δή μιν ἔγειρε Διὸς νοός αἰγιόχοιο,

σὺν μὲν Τηλεμάχῳ περικαλλέα τεύχε᾽ ἀείρας 165

ἐς θάλαμον κατέθηκε καὶ ἐκλήϊσεν ὀχῆας,

αὐτὰρ ὁ ἣν ἄλοχον πολυκερδείῃσιν ἄνωγε

τόξον μνηστήρεσσι θέμεν πολιόν τε σίδηρον,

ἡμῖν αἰνομόροισιν ἀέθλια καὶ φόνου ἀρχήν.

οὐδέ τις ἡμείων δύνατο κρατεροῖο βιοῖο 170

νευρὴν ἐντανύσαι, πολλὸν δ᾽ ἐπιδευέες ἦμεν.

ἀλλ᾽ ὅτε χεῖρας ἵκανεν Ὀδυσσῆος μέγα τόξον,

ἔνθ᾽ ἡμεῖς μὲν πάντες ὁμοκλέομεν ἐπέεσσι

τόξον μὴ δόμεναι, μηδ᾽ εἰ μάλα πολλ᾽ ἀγορεύοι·

Τηλέμαχος δέ μιν οἶος ἐποτρύνων ἐκέλευσεν. 175

αὐτὰρ ὁ δέξατο χειρὶ πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,

ῥηϊδίως δ᾽ ἐτάνυσσε βιόν, διὰ δ᾽ ἧκε σιδήρου,

στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰών, ταχέας δ᾽ ἐκχεύατ᾽ ὀϊστοὺς

δεινὸν παπταίνων, βάλε δ᾽ Ἀντίνοον βασιλῆα.

αὐτὰρ ἔπειτ᾽ ἄλλοις ἐφίει βέλεα στονόεντα, 180

ἄντα τιτυσκόμενος· τοὶ δ᾽ ἀγχιστῖνοι ἔπιπτον.

γνωτὸν δ᾽ ἦν ὅ ῥά τίς σφι θεῶν ἐπιτάρροθος ἦεν·

αὐτίκα γὰρ κατὰ δώματ᾽ ἐπισπόμενοι μένεϊ σφῷ

κτεῖνον ἐπιστροφάδην, τῶν δὲ στόνος ὤρνυτ᾽ ἀεικὴς

κράτων τυπτομένων, δάπεδον δ᾽ ἅπαν αἵματι θῦεν. 185

ὣς ἡμεῖς, Ἀγάμεμνον, ἀπωλόμεθ᾽, ὧν ἔτι καὶ νῦν

σώματ᾽ ἀκηδέα κεῖται ἐνὶ μεγάροις Ὀδυσῆος·

οὐ γάρ πω ἴσασι φίλοι κατὰ δώμαθ᾽ ἑκάστου,

οἵ κ᾽ ἀπονίψαντες μέλανα βρότον ἐξ ὠτειλέων

κατθέμενοι γοάοιεν· ὃ γὰρ γέρας ἐστὶ θανόντων." 190

τὸν δ᾽ αὖτε ψυχὴ προσεφώνεεν Ἀτρεΐδαο·

"ὄλβιε Λαέρταο πάϊ, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,

ἦ ἄρα σὺν μεγάλῃ ἀρετῇ ἐκτήσω ἄκοιτιν.

ὡς ἀγαθαὶ φρένες ἦσαν ἀμύμονι Πηνελοπείῃ,

κούρῃ Ἰκαρίου· ὡς εὖ μέμνητ᾽ Ὀδυσῆος, 195

ἀνδρὸς κουριδίου· τῷ οἱ κλέος οὔ ποτ᾽ ὀλεῖται

ἧς ἀρετῆς, τεύξουσι δ᾽ ἐπιχθονίοισιν ἀοιδὴν

ἀθάνατοι χαρίεσσαν ἐχέφρονι Πηνελοπείῃ,

οὐχ ὡς Τυνδαρέου κούρη κακὰ μήσατο ἔργα,

κουρίδιον κτείνασα πόσιν, στυγερὴ δέ τ᾽ ἀοιδὴ 200

ἔσσετ᾽ ἐπ᾽ ἀνθρώπους, χαλεπὴν δέ τε φῆμιν ὀπάσσει

θηλυτέρῃσι γυναιξί, καὶ ἥ κ᾽ εὐεργὸς ἔῃσιν."

ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον,

ἑσταότ᾽ εἰν Ἀΐδαο δόμοις, ὑπὸ κεύθεσι γαίης·

οἱ δ᾽ ἐπεὶ ἐκ πόλιος κατέβαν, τάχα δ᾽ ἀγρὸν ἵκοντο 205

καλὸν Λαέρταο τετυγμένον, ὅν ῥά ποτ᾽ αὐτὸς

Λαέρτης κτεάτισσεν, ἐπεὶ μάλα πόλλ᾽ ἐμόγησεν.

ἔνθα οἱ οἶκος ἔην, περὶ δὲ κλίσιον θέε πάντη,

ἐν τῷ σιτέσκοντο καὶ ἵζανον ἠδὲ ἴαυον

δμῶες ἀναγκαῖοι, τοί οἱ φίλα ἐργάζοντο. 210

ἐν δὲ γυνὴ Σικελὴ γρηῢς πέλεν, ἥ ῥα γέροντα

ἐνδυκέως κομέεσκεν ἐπ᾽ ἀγροῦ, νόσφι πόληος.

ἔνθ᾽ Ὀδυσεὺς δμώεσσι καὶ υἱέϊ μῦθον ἔειπεν·

"ὑμεῖς μὲν νῦν ἔλθετ᾽ ἐϋκτίμενον δόμον εἴσω,

δεῖπνον δ᾽ αἶψα συῶν ἱερεύσατε ὅς τις ἄριστος· 215

αὐτὰρ ἐγὼ πατρὸς πειρήσομαι ἡμετέροιο,

αἴ κέ μ᾽ ἐπιγνώῃ καὶ φράσσεται ὀφθαλμοῖσιν,

ἦέ κεν ἀγνοιῇσι, πολὺν χρόνον ἀμφὶς ἐόντα."

ὣς εἰπὼν δμώεσσιν ἀρήϊα τεύχε᾽ ἔδωκεν.

οἱ μὲν ἔπειτα δόμονδε θοῶς κίον, αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς 220

ἆσσον ἴεν πολυκάρπου ἀλωῆς πειρητίζων.

οὐδ᾽ εὗρεν Δολίον, μέγαν ὄρχατον ἐσκαταβαίνων,

οὐδέ τινα δμώων οὐδ᾽ υἱῶν· ἀλλ᾽ ἄρα τοί γε

αἱμασιὰς λέξοντες ἀλωῆς ἔμμεναι ἕρκος

ᾤχοντ᾽, αὐτὰρ ὁ τοῖσι γέρων ὁδὸν ἡγεμόνευε. 225

τὸν δ᾽ οἶον πατέρ᾽ εὗρεν ἐϋκτιμένῃ ἐν ἀλωῇ,

λιστρεύοντα φυτόν· ῥυπόωντα δὲ ἕστο χιτῶνα

ῥαπτὸν ἀεικέλιον, περὶ δὲ κνήμῃσι βοείας

κνημῖδας ῥαπτὰς δέδετο, γραπτῦς ἀλεείνων,

χειρῖδάς τ᾽ ἐπὶ χερσὶ βάτων ἕνεκ᾽· αὐτὰρ ὕπερθεν 230

αἰγείην κυνέην κεφαλῇ ἔχε, πένθος ἀέξων.

τὸν δ᾽ ὡς οὖν ἐνόησε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεὺς

γήραϊ τειρόμενον, μέγα δὲ φρεσὶ πένθος ἔχοντα,

στὰς ἄρ᾽ ὑπὸ βλωθρὴν ὄγχνην κατὰ δάκρυον εἶβε.

μερμήριξε δ᾽ ἔπειτα κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμὸν 235

κύσσαι καὶ περιφῦναι ἑὸν πατέρ᾽, ἠδὲ ἕκαστα

εἰπεῖν, ὡς ἔλθοι καὶ ἵκοιτ᾽ ἐς πατρίδα γαῖαν,

ἦ πρῶτ᾽ ἐξερέοιτο ἕκαστά τε πειρήσαιτο.

ὧδε δέ οἱ φρονέοντι δοάσσατο κέρδιον εἶναι,

πρῶτον κερτομίοις ἐπέεσσιν πειρηθῆναι. 240

τὰ φρονέων ἰθὺς κίεν αὐτοῦ δῖος Ὀδυσσεύς.

ἦ τοι ὁ μὲν κατέχων κεφαλὴν φυτὸν ἀμφελάχαινε·

τὸν δὲ παριστάμενος προσεφώνεε φαίδιμος υἱός·

"ὦ γέρον, οὐκ ἀδαημονίη σ᾽ ἔχει ἀμφιπολεύειν

ὄρχατον, ἀλλ᾽ εὖ τοι κομιδὴ ἔχει, οὐδέ τι πάμπαν, 245

οὐ φυτόν, οὐ συκέη, οὐκ ἄμπελος, οὐ μὲν ἐλαίη,

οὐκ ὄγχνη, οὐ πρασιή τοι ἄνευ κομιδῆς κατὰ κῆπον.

ἄλλο δέ τοι ἐρέω, σὺ δὲ μὴ χόλον ἔνθεο θυμῷ

αὐτόν σ᾽ οὐκ ἀγαθὴ κομιδὴ ἔχει, ἀλλ᾽ ἅμα γῆρας

λυγρὸν ἔχεις αὐχμεῖς τε κακῶς καὶ ἀεικέα ἕσσαι. 250

οὐ μὲν ἀεργίης γε ἄναξ ἕνεκ᾽ οὔ σε κομίζει,

οὐδέ τί τοι δούλειον ἐπιπρέπει εἰσοράασθαι

εἶδος καὶ μέγεθος· βασιλῆϊ γὰρ ἀνδρὶ ἔοικας.

τοιούτῳ δὲ ἔοικας, ἐπεὶ λούσαιτο φάγοι τε,

εὑδέμεναι μαλακῶς· ἡ γὰρ δίκη ἐστὶ γερόντων. 255

ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον,

τεῦ δμὼς εἶς ἀνδρῶν; τεῦ δ᾽ ὄρχατον ἀμφιπολεύεις;

καὶ μοι τοῦτ᾽ ἀγόρευσον ἐτήτυμον, ὄφρ᾽ ἐῢ εἰδῶ,

εἰ ἐτεόν γ᾽ Ἰθάκην τήνδ᾽ ἱκόμεθ᾽, ὥς μοι ἔειπεν

οὗτος ἀνὴρ νῦν δὴ ξυμβλήμενος ἐνθάδ᾽ ἰόντι, 260

οὔ τι μάλ᾽ ἀρτίφρων, ἐπεὶ οὐ τόλμησεν ἕκαστα

εἰπεῖν ἠδ᾽ ἐπακοῦσαι ἐμὸν ἔπος, ὡς ἐρέεινον

ἀμφὶ ξείνῳ ἐμῷ, ἤ που ζώει τε καὶ ἔστιν

ἦ ἤδη τέθνηκε καὶ εἰν Ἀΐδαο δόμοισιν.

ἐκ γάρ τοι ἐρέω, σὺ δὲ σύνθεο καί μευ ἄκουσον· 265

ἄνδρα ποτ᾽ ἐξείνισσα φίλῃ ἐνὶ πατρίδι γαίῃ

ἡμέτερόνδ᾽ ἐλθόντα, καὶ οὔ πω τις βροτὸς ἄλλος

ξείνων τηλεδαπῶν φιλίων ἐμὸν ἵκετο δῶμα·

εὔχετο δ᾽ ἐξ Ἰθάκης γένος ἔμμεναι, αὐτὰρ ἔφασκε

Λαέρτην Ἀρκεισιάδην πατέρ᾽ ἔμμεναι αὐτῷ. 270

τὸν μὲν ἐγὼ πρὸς δώματ᾽ ἄγων ἐῢ ἐξείνισσα,

ἐνδυκέως φιλέων, πολλῶν κατὰ οἶκον ἐόντων,

καί οἱ δῶρα πόρον ξεινήϊα, οἷα ἐῴκει.

χρυσοῦ μέν οἱ δῶκ᾽ εὐεργέος ἑπτὰ τάλαντα,

δῶκα δέ οἱ κρητῆρα πανάργυρον ἀνθεμόεντα, 275

δώδεκα δ᾽ ἁπλοΐδας χλαίνας, τόσσους δὲ τάπητας,

τόσσα δὲ φάρεα καλά, τόσους δ᾽ ἐπὶ τοῖσι χιτῶνας,

χωρὶς δ᾽ αὖτε γυναῖκας, ἀμύμονα ἔργα ἰδυίας,

τέσσαρας εἰδαλίμας, ἃς ἤθελεν αὐτὸς ἑλέσθαι."

τὸν δ᾽ ἠμείβετ᾽ ἔπειτα πατὴρ κατὰ δάκρυον εἴβων· 280

"ξεῖν᾽, ἦ τοι μὲν γαῖαν ἱκάνεις, ἣν ἐρεείνεις,

ὑβρισταὶ δ᾽ αὐτὴν καὶ ἀτάσθαλοι ἄνδρες ἔχουσιν·

δῶρα δ᾽ ἐτώσια ταῦτα χαρίζεο, μυρί᾽ ὀπάζων·

εἰ γάρ μιν ζωόν γ᾽ ἐκίχεις Ἰθάκης ἐνὶ δήμῳ,

τῷ κέν σ᾽ εὖ δώροισιν ἀμειψάμενος ἀπέπεμψε 285

καὶ ξενίῃ ἀγαθῇ ἡ γὰρ θέμις, ὅς τις ὑπάρξῃ.

ἀλλ᾽ ἄγε μοι τόδε εἰπὲ καὶ ἀτρεκέως κατάλεξον,

πόστον δὴ ἔτος ἐστίν, ὅτε ξείνισσας ἐκεῖνον

σὸν ξεῖνον δύστηνον, ἐμὸν παῖδ᾽, εἴ ποτ᾽ ἔην γε,

δύσμορον; ὅν που τῆλε φίλων καὶ πατρίδος αἴης 290

ἠέ που ἐν πόντῳ φάγον ἰχθύες, ἢ ἐπὶ χέρσου

θηρσὶ καὶ οἰωνοῖσιν ἕλωρ γένετ᾽· οὐδέ ἑ μήτηρ

κλαῦσε περιστείλασα πατήρ θ᾽, οἵ μιν τεκόμεσθα·

οὐδ᾽ ἄλοχος πολύδωρος, ἐχέφρων Πηνελόπεια,

κώκυσ᾽ ἐν λεχέεσσιν ἑὸν πόσιν, ὡς ἐπεῴκει, 295

ὀφθαλμοὺς καθελοῦσα· τὸ γὰρ γέρας ἐστὶ θανόντων.

καί μοι τοῦτ᾽ ἀγόρευσον ἐτήτυμον, ὄφρ᾽ ἐῢ εἰδῶ·

τίς πόθεν εἶς ἀνδρῶν; πόθι τοι πόλις ἠδὲ τοκῆες;

ποῦ δὲ νηῦς ἕστηκε θοή, ἥ σ᾽ ἤγαγε δεῦρο

ἀντιθέους θ᾽ ἑτάρους; ἦ ἔμπορος εἰλήλουθας 300

νηὸς ἐπ᾽ ἀλλοτρίης, οἱ δ᾽ ἐκβήσαντες ἔβησαν;"

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"τοιγὰρ ἐγώ τοι πάντα μάλ᾽ ἀτρεκέως καταλέξω.

εἰμὶ μὲν ἐξ Ἀλύβαντος, ὅθι κλυτὰ δώματα ναίω,

υἱὸς Ἀφείδαντος Πολυπημονίδαο ἄνακτος· 305

αὐτὰρ ἐμοί γ᾽ ὄνομ᾽ ἐστὶν Ἐπήριτος· ἀλλά με δαίμων

πλάγξ᾽ ἀπὸ Σικανίης δεῦρ᾽ ἐλθέμεν οὐκ ἐθέλοντα·

νηῦς δέ μοι ἥδ᾽ ἕστηκεν ἐπ᾽ ἀγροῦ νόσφι πόληος.

αὐτὰρ Ὀδυσσῆϊ τόδε δὴ πέμπτον ἔτος ἐστίν,

ἐξ οὗ κεῖθεν ἔβη καὶ ἐμῆς ἀπελήλυθε πάτρης, 310

δύσμορος· ἦ τέ οἱ ἐσθλοὶ ἔσαν ὄρνιθες ἰόντι,

δεξιοί, οἷς χαίρων μὲν ἐγὼν ἀπέπεμπον ἐκεῖνον,

χαῖρε δὲ κεῖνος ἰών· θυμὸς δ᾽ ἔτι νῶϊν ἐώλπει

μίξεσθαι ξενίῃ ἠδ᾽ ἀγλαὰ δῶρα διδώσειν."

ὣς φάτο, τὸν δ᾽ ἄχεος νεφέλη ἐκάλυψε μέλαινα· 315

ἀμφοτέρῃσι δὲ χερσὶν ἑλὼν κόνιν αἰθαλόεσσαν

χεύατο κὰκ κεφαλῆς πολιῆς, ἁδινὰ στεναχίζων.

τοῦ δ᾽ ὠρίνετο θυμός, ἀνὰ ῥῖνας δέ οἱ ἤδη

δριμὺ μένος προὔτυψε φίλον πατέρ᾽ εἰσορόωντι.

κύσσε δέ μιν περιφὺς ἐπιάλμενος, ἠδὲ προσηύδα· 320

"κεῖνος μέν τοι ὅδ᾽ αὐτὸς ἐγώ, πάτερ, ὃν σὺ μεταλλᾷς,

ἤλυθον εἰκοστῷ ἔτεϊ ἐς πατρίδα γαῖαν.

ἀλλ᾽ ἴσχεο κλαυθμοῖο γόοιό τε δακρυόεντος.

ἐκ γάρ τοι ἐρέω· μάλα δὲ χρὴ σπευδέμεν ἔμπης·

μνηστῆρας κατέπεφνον ἐν ἡμετέροισι δόμοισι, 325

λώβην τινύμενος θυμαλγέα καὶ κακὰ ἔργα."

τὸν δ᾽ αὖ Λαέρτης ἀπαμείβετο φώνησέν τε·

"εἰ μὲν δὴ Ὀδυσεύς γε ἐμὸς πάϊς ἐνθάδ᾽ ἱκάνεις,

σῆμά τί μοι νῦν εἰπὲ ἀριφραδές, ὄφρα πεποίθω."

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς· 330

"οὐλὴν μὲν πρῶτον τήνδε φράσαι ὀφθαλμοῖσι,

τὴν ἐν Παρνησῷ μ᾽ ἔλασεν σῦς λευκῷ ὀδόντι

οἰχόμενον· σὺ δέ με προΐεις καὶ πότνια μήτηρ

ἐς πατέρ᾽ Αὐτόλυκον μητρὸς φίλον, ὄφρ᾽ ἂν ἑλοίμην

δῶρα, τὰ δεῦρο μολών μοι ὑπέσχετο καὶ κατένευσεν. 335

εἰ δ᾽ ἄγε τοι καὶ δένδρε᾽ ἐϋκτιμένην κατ᾽ ἀλωὴν

εἴπω, ἅ μοί ποτ᾽ ἔδωκας, ἐγὼ δ᾽ ᾔτεόν σε ἕκαστα

παιδνὸς ἐών, κατὰ κῆπον ἐπισπόμενος· διὰ δ᾽ αὐτῶν

ἱκνεύμεσθα, σὺ δ᾽ ὠνόμασας καὶ ἔειπες ἕκαστα.

ὄγχνας μοι δῶκας τρισκαίδεκα καὶ δέκα μηλέας, 340

συκέας τεσσαράκοντ᾽· ὄρχους δέ μοι ὧδ᾽ ὀνόμηνας

δώσειν πεντήκοντα, διατρύγιος δὲ ἕκαστος

ἤην· ἔνθα δ᾽ ἀνὰ σταφυλαὶ παντοῖαι ἔασιν--

ὁππότε δὴ Διὸς ὧραι ἐπιβρίσειαν ὕπερθεν."

ὣς φάτο, τοῦ δ᾽ αὐτοῦ λύτο γούνατα καὶ φίλον ἦτορ, 345

σήματ᾽ ἀναγνόντος τά οἱ ἔμπεδα πέφραδ᾽ Ὀδυσσεύς.

ἀμφὶ δὲ παιδὶ φίλῳ βάλε πήχεε· τὸν δὲ ποτὶ οἷ

εἷλεν ἀποψύχοντα πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς.

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἄμπνυτο καὶ ἐς φρένα θυμὸς ἀγέρθη,

ἐξαῦτις μύθοισιν ἀμειβόμενος προσέειπε· 350

"Ζεῦ πάτερ, ἦ ῥα ἔτ᾽ ἔστε θεοὶ κατὰ μακρὸν Ὄλυμπον,

εἰ ἐτεὸν μνηστῆρες ἀτάσθαλον ὕβριν ἔτισαν.

νῦν δ᾽ αἰνῶς δείδοικα κατὰ φρένα μὴ τάχα πάντες

ἐνθάδ᾽ ἐπέλθωσιν Ἰθακήσιοι, ἀγγελίας δὲ

πάντη ἐποτρύνωσι Κεφαλλήνων πολίεσσι." 355

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς·

"θάρσει, μή τοι ταῦτα μετὰ φρεσὶ σῇσι μελόντων.

ἀλλ᾽ ἴομεν προτὶ οἶκον, ὃς ὀρχάτου ἐγγύθι κεῖται·

ἔνθα δὲ Τηλέμαχον καὶ βουκόλον ἠδὲ συβώτην

προὔπεμψ᾽, ὡς ἂν δεῖπνον ἐφοπλίσσωσι τάχιστα." 360

ὣς ἄρα φωνήσαντε βάτην πρὸς δώματα καλά.

οἱ δ᾽ ὅτε δή ῥ᾽ ἵκοντο δόμους εὖ ναιετάοντας,

εὗρον Τηλέμαχον καὶ βουκόλον ἠδὲ συβώτην

ταμνομένους κρέα πολλὰ κερῶντάς τ᾽ αἴθοπα οἶνον.

τόφρα δὲ Λαέρτην μεγαλήτορα ᾧ ἐνὶ οἴκῳ 365

ἀμφίπολος Σικελὴ λοῦσεν καὶ χρῖσεν ἐλαίῳ,

ἀμφὶ δ᾽ ἄρα χλαῖναν καλὴν βάλεν· αὐτὰρ Ἀθήνη

ἄγχι παρισταμένη μέλε᾽ ἤλδανε ποιμένι λαῶν,

μείζονα δ᾽ ἠὲ πάρος καὶ πάσσονα θῆκεν ἰδέσθαι.

ἐκ δ᾽ ἀσαμίνθου βῆ· θαύμαζε δέ μιν φίλος υἱός, 370

ὡς ἴδεν ἀθανάτοισι θεοῖς ἐναλίγκιον ἄντην·

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"ὦ πάτερ, ἦ μάλα τίς σε θεῶν αἰειγενετάων

εἶδός τε μέγεθός τε ἀμείνονα θῆκεν ἰδέσθαι."

τὸν δ᾽ αὖ Λαέρτης πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· 375

"αἲ γάρ, Ζεῦ τε πάτερ καὶ Ἀθηναίη καὶ Ἄπολλον,

οἷος Νήρικον εἷλον, ἐϋκτίμενον πτολίεθρον,

ἀκτὴν ἠπείροιο, Κεφαλλήνεσσιν ἀνάσσων,

τοῖος ἐών τοι χθιζὸς ἐν ἡμετέροισι δόμοισιν,

τεύχε᾽ ἔχων ὤμοισιν, ἐφεστάμεναι καὶ ἀμύνειν 380

ἄνδρας μνηστῆρας· τῷ κε σφέων γούνατ᾽ ἔλυσα

πολλῶν ἐν μεγάροισι, σὺ δὲ φρένας ἔνδον ἐγήθεις."

ὣς οἷ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον.

οἱ δ᾽ ἐπεὶ οὖν παύσαντο πόνου τετύκοντό τε δαῖτα,

ἑξείης ἕζοντο κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε· 385

ἔνθ᾽ οἱ μὲν δείπνῳ ἐπεχείρεον, ἀγχίμολον δὲ

ἦλθ᾽ ὁ γέρων Δολίος, σὺν δ᾽ υἱεῖς τοῖο γέροντος,

ἐξ ἔργων μογέοντες, ἐπεὶ προμολοῦσα κάλεσσεν

μήτηρ γρηῦς Σικελή, ἥ σφεας τρέφε καί ῥα γέροντα

ἐνδυκέως κομέεσκεν, ἐπεὶ κατὰ γῆρας ἔμαρψεν. 390

οἱ δ᾽ ὡς οὖν Ὀδυσῆα ἴδον φράσσαντό τε θυμῷ,

ἔσταν ἐνὶ μεγάροισι τεθηπότες· αὐτὰρ Ὀδυσσεὺς

μειλιχίοις ἐπέεσσι καθαπτόμενος προσέειπεν·

"ὦ γέρον, ἵζ᾽ ἐπὶ δεῖπνον, ἀπεκλελάθεσθε δὲ θάμβευς·

δηρὸν γὰρ σίτῳ ἐπιχειρήσειν μεμαῶτες 395

μίμνομεν ἐν μεγάροις, ὑμέας ποτιδέγμενοι αἰεί."

ὣς ἄρ ἔφη, Δολίος δ᾽ ἰθὺς κίε χεῖρε πετάσσας

ἀμφοτέρας, Ὀδυσεῦς δὲ λαβὼν κύσε χεῖρ᾽ ἐπὶ καρπῷ,

καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"ὦ φίλ᾽, ἐπεὶ νόστησας ἐελδομένοισι μάλ᾽ ἡμῖν 400

οὐδ᾽ ἔτ᾽ ὀϊομένοισι, θεοὶ δέ σ᾽ ἀνήγαγον αὐτοί,

οὖλέ τε καὶ μάλα χαῖρε, θεοὶ δέ τοι ὄλβια δοῖεν.

καί μοι τοῦτ᾽ ἀγόρευσον ἐτήτυμον, ὄφρ᾽ ἐῢ εἰδῶ,

ἢ ἤδη σάφα οἶδε περίφρων Πηνελόπεια

νοστήσαντά σε δεῦρ᾽, ἦ ἄγγελον ὀτρύνωμεν." 405

τὸν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη πολύμητις Ὀδυσσεύς

"ὦ γέρον, ἤδη οἶδε· τί σε χρὴ ταῦτα πένεσθαι;"

ὣς φάθ᾽, ὁ δ᾽ αὖτις ἄρ᾽ ἕζετ᾽ ἐϋξέστου ἐπὶ δίφρου.

ὣς δ᾽ αὔτως παῖδες Δολίου κλυτὸν ἀμφ᾽ Ὀδυσῆα

δεικανόωντ᾽ ἐπέεσσι καὶ ἐν χείρεσσι φύοντο, 410

ἑξείης δ᾽ ἕζοντο παραὶ Δολίον, πατέρα σφόν.

ὣς οἱ μὲν περὶ δεῖπνον ἐνὶ μεγάροισι πένοντο·

Ὄσσα δ᾽ ἄρ᾽ ἄγγελος ὦκα κατὰ πτόλιν ᾤχετο πάντη,

μνηστήρων στυγερὸν θάνατον καὶ κῆρ᾽ ἐνέπουσα.

οἱ δ᾽ ἄρ᾽ ὁμῶς ἀΐοντες ἐφοίτων ἄλλοθεν ἄλλος 415

μυχμῷ τε στοναχῇ τε δόμων προπάροιθ᾽ Ὀδυσῆος,

ἐκ δὲ νέκυς οἴκων φόρεον καὶ θάπτον ἕκαστοι,

τοὺς δ᾽ ἐξ ἀλλάων πολίων οἶκόνδε ἕκαστον

πέμπον ἄγειν ἁλιεῦσι θοῇς ἐπὶ νηυσὶ τιθέντες·

αὐτοὶ δ᾽ εἰς ἀγορὴν κίον ἀθρόοι, ἀχνύμενοι κῆρ. 420

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἤγερθεν ὁμηγερέες τ᾽ ἐγένοντο,

τοῖσιν δ᾽ Εὐπείθης ἀνά θ᾽ ἵστατο καὶ μετέειπε·

παιδὸς γάρ οἱ ἄλαστον ἐνὶ φρεσὶ πένθος ἔκειτο,

Ἀντινόου, τὸν πρῶτον ἐνήρατο δῖος Ὀδυσσεύς·

τοῦ ὅ γε δάκρυ χέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπεν· 425

"ὦ φίλοι, ἦ μέγα ἔργον ἀνὴρ ὅδ᾽ ἐμήσατ᾽ Ἀχαιούς·

τοὺς μὲν σὺν νήεσσιν ἄγων πολέας τε καὶ ἐσθλοὺς

ὤλεσε μὲν νῆας γλαφυράς, ἀπὸ δ᾽ ὤλεσε λαούς·

τοὺς δ᾽ ἐλθὼν ἔκτεινε Κεφαλλήνων ὄχ᾽ ἀρίστους,

ἀλλ᾽ ἄγετε, πρὶν τοῦτον ἢ ἐς Πύλον ὦκα ἱκέσθαι 430

ἢ καὶ ἐς Ἤλιδα δῖαν, ὅθι κρατέουσιν Ἐπειοί,

ἴομεν· ἦ καὶ ἔπειτα κατηφέες ἐσσόμεθ᾽ αἰεί·

λώβη γὰρ τάδε γ᾽ ἐστὶ καὶ ἐσσομένοισι πυθέσθαι,

εἰ δὴ μὴ παίδων τε κασιγνήτων τε φονῆας

τισόμεθ᾽. οὐκ ἂν ἐμοί γε μετὰ φρεσὶν ἡδὺ γένοιτο 435

ζωέμεν, ἀλλὰ τάχιστα θανὼν φθιμένοισι μετείην.

ἀλλ᾽ ἴομεν, μὴ φθέωσι περαιωθέντες ἐκεῖνοι."

ὣς φάτο δάκρυ χέων, οἶκτος δ᾽ ἕλε πάντας Ἀχαιούς.

ἀγχίμολον δέ σφ᾽ ἦλθε Μέδων καὶ θεῖος ἀοιδὸς

ἐκ μεγάρων Ὀδυσῆος, ἐπεί σφεας ὕπνος ἀνῆκεν, 440

ἔσταν δ᾽ ἐν μέσσοισι· τάφος δ᾽ ἕλεν ἄνδρα ἕκαστον.

τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε Μέδων πεπνυμένα εἰδώς·

"κέκλυτε δὴ νῦν μευ, Ἰθακήσιοι· οὐ γὰρ Ὀδυσσεὺς

ἀθανάτων ἀέκητι θεῶν τάδ᾽ ἐμήσατο ἔργα·

αὐτὸς ἐγὼν εἶδον θεὸν ἄμβροτον, ὅς ῥ᾽ Ὀδυσῆϊ 445

ἐγγύθεν ἑστήκει καὶ Μέντορι πάντα ἐῴκει.

ἀθάνατος δὲ θεὸς τοτὲ μὲν προπάροιθ᾽ Ὀδυσῆος

φαίνετο θαρσύνων, τοτὲ δὲ μνηστῆρας ὀρίνων

θῦνε κατὰ μέγαρον· τοὶ δ᾽ ἀγχιστῖνοι ἔπιπτον."

ὣς φάτο, τοὺς δ᾽ ἄρα πάντας ὑπὸ χλωρὸν δέος ᾕρει. 450

τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε γέρων ἥρως Ἁλιθέρσης

Μαστορίδης· ὁ γὰρ οἶος ὅρα πρόσσω καὶ ὀπίσσω·

ὅ σφιν ἐϋφρονέων ἀγορήσατο καὶ μετέειπε·

"κέκλυτε δὴ νῦν μευ, Ἰθακήσιοι, ὅττι κεν εἴπω·

ὑμετέρῃ κακότητι, φίλοι, τάδε ἔργα γένοντο· 455

οὐ γὰρ ἐμοὶ πείθεσθ᾽, οὐ Μέντορι ποιμένι λαῶν,

ὑμετέρους παῖδας καταπαυέμεν ἀφροσυνάων,

οἳ μέγα ἔργον ἔρεξαν ἀτασθαλίῃσι κακῇσι,

κτήματα κείροντες καὶ ἀτιμάζοντες ἄκοιτιν

ἀνδρὸς ἀριστῆος· τὸν δ᾽ οὐκέτι φάντο νέεσθαι. 460

καὶ νῦν ὧδε γένοιτο. πίθεσθέ μοι ὡς ἀγορεύω·

μὴ ἴομεν, μή πού τις ἐπίσπαστον κακὸν εὕρῃ."

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ἄρ᾽ ἀνήϊξαν μεγάλῳ ἀλαλητῷ

ἡμίσεων πλείους· τοὶ δ᾽ ἀθρόοι αὐτόθι μίμνον·

οὐ γὰρ σφιν ἅδε μῦθος ἐνὶ φρεσίν, ἀλλ᾽ Εὐπείθει 465

πείθοντ᾽· αἶψα δ᾽ ἔπειτ᾽ ἐπὶ τεύχεα ἐσσεύοντο.

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἕσσαντο περὶ χροῒ νώροπα χαλκόν,

ἀθρόοι ἠγερέθοντο πρὸ ἄστεος εὐρυχόροιο.

τοῖσιν δ᾽ Εὐπείθης ἡγήσατο νηπιέῃσι·

φῆ δ᾽ ὅ γε τίσεσθαι παιδὸς φόνον, οὐδ᾽ ἄρ᾽ ἔμελλεν 470

ἂψ ἀπονοστήσειν, ἀλλ᾽ αὐτοῦ πότμον ἐφέψειν.

αὐτὰρ Ἀθηναίη Ζῆνα Κρονίωνα προσηύδα·

"ὦ πάτερ ἡμέτερε, Κρονίδη, ὕπατε κρειόντων,

εἰπέ μοι εἰρομένῃ, τί νύ τοι νόος ἔνδοθι κεύθει;

ἢ προτέρω πόλεμόν τε κακὸν καὶ φύλοπιν αἰνὴν 475

τεύξεις, ἦ φιλότητα μετ᾽ ἀμφοτέροισι τίθησθα;"

τὴν δ᾽ ἀπαμειβόμενος προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς·

"τέκνον ἐμόν, τί με ταῦτα διείρεαι ἠδὲ μεταλλᾷς;

οὐ γὰρ δὴ τοῦτον μὲν ἐβούλευσας νόον αὐτή,

ὡς ἦ τοι κείνους Ὀδυσεὺς ἀποτίσεται ἐλθών; 480

ἔρξον ὅπως ἐθέλεις· ἐρέω τέ τοι ὡς ἐπέοικεν.

ἐπεὶ δὴ μνηστῆρας ἐτίσατο δῖος Ὀδυσσεύς,

ὅρκια πιστὰ ταμόντες ὁ μὲν βασιλευέτω αἰεί,

ἡμεῖς δ᾽ αὖ παίδων τε κασιγνήτων τε φόνοιο

ἔκλησιν θέωμεν· τοὶ δ᾽ ἀλλήλους φιλεόντων 485

ὡς τὸ πάρος, πλοῦτος δὲ καὶ εἰρήνη ἅλις ἔστω."

ὣς εἰπὼν ὤτρυνε πάρος μεμαυῖαν Ἀθήνην,

βῆ δὲ κατ᾽ Οὐλύμποιο καρήνων ἀΐξασα.

οἱ δ᾽ ἐπεὶ οὖν σίτοιο μελίφρονος ἐξ ἔρον ἕντο,

τοῖς δ᾽ ἄρα μύθων ἦρχε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς· 490

"ἐξελθών τις ἴδοι μὴ δὴ σχεδὸν ὦσι κιόντες."

ὣς ἔφατ᾽· ἐκ δ᾽ υἱὸς Δολίου κίεν, ὡς ἐκέλευεν·

στῆ δ᾽ ἄρ᾽ ἐπ᾽ οὐδὸν ἰών, τοὺς δὲ σχεδὸν ἔσιδε πάντας·

αἶψα δ᾽ Ὀδυσσῆα ἔπεα πτερόεντα προσηύδα·

"οἵδε δὴ ἐγγὺς ἔασ᾽· ἀλλ᾽ ὁπλιζώμεθα θᾶσσον." 495

ὣς ἔφαθ᾽, οἱ δ᾽ ὤρνυντο καὶ ἐν τεύχεσσι δύοντο,

τέσσαρες ἀμφ᾽ Ὀδυσῆ᾽, ἓξ δ᾽ υἱεῖς οἱ Δολίοιο·

ἐν δ᾽ ἄρα Λαέρτης Δολίος τ᾽ ἐς τεύχε᾽ ἔδυνον,

καὶ πολιοί περ ἐόντες, ἀναγκαῖοι πολεμισταί.

αὐτὰρ ἐπεί ῥ᾽ ἕσσαντο περὶ χροῒ νώροπα χαλκόν, 500

ὤϊξάν ῥα θύρας, ἐκ δ᾽ ἤϊον, ἄρχε δ᾽ Ὀδυσσεύς.

τοῖσι δ᾽ ἐπ᾽ ἀγχίμολον θυγάτηρ Διὸς ἦλθεν Ἀθήνη

Μέντορι εἰδομένη ἠμὲν δέμας ἠδὲ καὶ αὐδήν.

τὴν μὲν ἰδὼν γήθησε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς·

αἶψα δὲ Τηλέμαχον προσεφώνεεν ὃν φίλον υἱόν· 505

"Τηλέμαχ᾽, ἤδη μὲν τόδε γ᾽ εἴσεαι αὐτὸς ἐπελθών,

ἀνδρῶν μαρναμένων ἵνα τε κρίνονται ἄριστοι,

μή τι καταισχύνειν πατέρων γένος, οἳ τὸ πάρος περ

ἀλκῇ τ᾽ ἠνορέῃ τε κεκάσμεθα πᾶσαν ἐπ᾽ αἶαν."

τὸν δ᾽ αὖ Τηλέμαχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα· 510

"ὄψεαι, αἴ κ᾽ ἐθέλῃσθα, πάτερ φίλε, τῷδ᾽ ἐπὶ θυμῷ

οὔ τι καταισχύνοντα τεὸν γένος, ὡς ἀγορεύεις."

ὣς φάτο, Λαέρτης δ᾽ ἐχάρη καὶ μῦθον ἔειπε·

"τίς νύ μοι ἡμέρη ἥδε, θεοὶ φίλοι; ἦ μάλα χαίρω·

υἱός θ᾽ υἱωνός τ᾽ ἀρετῆς πέρι δῆριν ἔχουσιν." 515

τὸν δὲ παρισταμένη προσέφη γλαυκῶπις Ἀθήνη·

"ὦ Ἀρκεισιάδη, πάντων πολὺ φίλταθ᾽ ἑταίρων,

εὐξάμενος κούρῃ γλαυκώπιδι καὶ Διὶ πατρί,

αἶψα μαλ᾽ ἀμπεπαλὼν προΐει δολιχόσκιον ἔγχος."

ὣς φάτο, καί ῥ᾽ ἔμπνευσε μένος μέγα Παλλὰς Ἀθήνη 520

εὐξάμενος δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα Διὸς κούρῃ μεγάλοιο,

αἶψα μάλ᾽ ἀμπεπαλὼν προΐει δολιχόσκιον ἔγχος,

καὶ βάλεν Εὐπείθεα κόρυθος διὰ χαλκοπαρῄου.

ἡ δ᾽ οὐκ ἔγχος ἔρυτο, διαπρὸ δὲ εἴσατο χαλκός,

δούπησεν δὲ πεσών, ἀράβησε δὲ τεύχε᾽ ἐπ᾽ αὐτῷ. 525

ἐν δ᾽ ἔπεσον προμάχοις Ὀδυσεὺς καὶ φαίδιμος υἱός,

τύπτον δὲ ξίφεσίν τε καὶ ἔγχεσιν ἀμφιγύοισι.

καί νύ κε δὴ πάντας ὄλεσαν καὶ ἔθηκαν ἀνόστους,

εἰ μὴ Ἀθηναίη, κούρη Διὸς αἰγιόχοιο,

ἤϋσεν φωνῇ, κατὰ ἔσχεθε λαὸν ἅπαντα. 530

"ἴσχεσθε πτολέμου, Ἰθακήσιοι, ἀργαλέοιο,

ὥς κεν ἀναιμωτί γε διακρινθῆτε τάχιστα."

ὣς φάτ᾽ Ἀθηναίη, τοὺς δὲ χλωρὸν δέος εἷλεν·

τῶν δ᾽ ἄρα δεισάντων ἐκ χειρῶν ἔπτατο τεύχεα,

πάντα δ᾽ ἐπὶ χθονὶ πῖπτε, θεᾶς ὄπα φωνησάσης· 535

πρὸς δὲ πόλιν τρωπῶντο λιλαιόμενοι βιότοιο.

σμερδαλέον δ᾽ ἐβόησε πολύτλας δῖος Ὀδυσσεύς,

οἴμησεν δὲ ἀλεὶς ὥς τ᾽ αἰετὸς ὑψιπετήεις.

καὶ τότε δὴ Κρονίδης ἀφίει ψολόεντα κεραυνόν,

κὰδ δ᾽ ἔπεσε πρόσθε γλαυκώπιδος ὀβριμοπάτρης. 540

δὴ τότ᾽ Ὀδυσσῆα προσέφη γλαυκῶπις Ἀθήνη·

"διογενὲς Λαερτιάδη, πολυμήχαν᾽ Ὀδυσσεῦ,

ἴσχεο, παῦε δὲ νεῖκος ὁμοιΐου πολέμοιο,

μή πως τοι Κρονίδης κεχολώσεται εὐρύοπα Ζεύς."

ὣς φάτ᾽ Ἀθηναίη, ὁ δ᾽ ἐπείθετο, χαῖρε δὲ θυμῷ. 545

ὅρκια δ᾽ αὖ κατόπισθε μετ᾽ ἀμφοτέροισιν ἔθηκεν

Παλλὰς Ἀθηναίη, κούρη Διὸς αἰγιόχοιο,

Μέντορι εἰδομένη ἠμὲν δέμας ἠδὲ καὶ αὐδήν.

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ

Giorgos' notebook

ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΡΑΨΩΔΙΕΣ Ξ' - Ω'