AHHIYAWA. ΤΟ ΜΥΚΗΝΑΙΚΟ ΑΙΓΑΙΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΧΕΤΤΙΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Tελικά έγινε ο Τρωικός πόλεμος; Και ποιος νίκησε; Μήπως ήταν ένα αποκύημα της φαντασίας: μια φανταστική διήγηση για τα ευήκοα ώτα ενός κόσμου που τον 8ο αιώνα π.Χ. έβγαινε από τη μεγάλη κρίση της κατάρρευσης του Μυκηναϊκού ανακτορισμού (περίπου το 1200 π.Χ.) και είχε την ανάγκη να εφεύρει ένα φανταστικό ηρωικό παρελθόν ως κεντρικό σημείο αναφοράς, για να στηριχτεί επάνω του και να επανακκινήσει; Ή μήπως ήταν - ανεξαρτήτως οποιασδήποτε κρίσης - απλά η στιγμή που οι ελληνικοί πληθυσμοί, οι οποίοι εξελίχθηκαν στον ελλαδικό χώρο μετά στην άφιξη (ή όχι) των λεγόμενων Πρωτοελλήνων (και αναφέρονται στον «Κατάλογο των πλοίων» της ομηρικής Ιλιάδας), κατασκεύασαν ένα φανταστικό, κοινό (και ηρωικό) παρελθόν, περνόντας από το κοινωνικό στάδιο του οίκου στη φάση του δήμου; Μήπως ήταν απλά φαντασιώσεις των νεοσχηματισθέντων ελίτ για να προσδώσουν κύρος στη θέση τους σε ένα αναδιαμορφούμενο περιβάλλον; Ή μήπως εντέλει μιλάμε για αληθινές ιστορίες όπως είχαν αποτυπωθεί στη μνήμη των ανθρώπων;
Η Αχιγιάβα/Ahhiyawa, που πια είναι αποδεκτό ότι πιθανότατα πρόκειται για πολιτικό, γεωγραφικό αλλά και εθνολογικό προσδιορισμό και αφορά ενιαία στους Αχαιούς, μαζί με κάποια ονόματα που μας παραπέμπουν σε χαρακτήρες της ομηρικής εποχής, όπως του Ατρέα ή Ατρείδη/Attarissiya, του Ετεοκλή/Tawagalawa, πιθανώς του Αγαμέμνονα/Akagamuna και του Αλέξανδου/Alaksandu (Πάρις της Τροίας), καθώς και η αναφερόμενη διένεξη με τη Βιλούσα/Wilusa (Ίλιον/Τροία) για τη προίκα από έναν γάμο, παρουσιάζονται μεταξύ άλλων στα χεττικά κρατικά αρχεία που χρονολογούνται μεταξύ του 15ου και 13ου αιώνα π.Χ.
Μετά τα αρχαιολογικά ευρήματα στο λόφο Χισαρλίκ της ΒΔ Μικράς Ασίας, τα αρχεία των Χετταίων δείχνουν να επιβεβαιώνουν την ύπαρξη τουλάχιστον ενός ιστορικού πυρήνα στα Ομηρικά έπη. Φυσικά, δεδομένου ότι ήδη από τότε οι επίσημες κρατικές καταγραφές δεν φείδονταν σε πολιτική σκοπιμότητα, αλλά και λόγω της έλλειψης, προς το παρών, περισσότερων απτών αρχαιολογικών στοιχείων, μαζί με τον βάσιμο αντίλογο επιστημόνων και ερευνητών, τα συμπεράσματα μας πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεχτικά για το τι πραγματικά έγινε, εάν έγινε, που ακριβώς έγινε και πως έγινε, όσον αφορά στον ομηρικό Τρωικό πόλεμο.
Η εξαιρετική δουλειά του αρχαιολόγου και καθηγητή Κωνσταντίνου Κοπανιά επάνω στα χεττικά κείμενα φωτίζει τα πολεμικά και πολιτικά τεκταινόμενα στα παράλια της δυτικής Μικράς Ασίας στα οποία εμπλέκονταν οι Αχαιοί. Μέχρι εκεί. Η σχέση όλων αυτών με τον ομηρικό Τρωικό πόλεμο ή με τους «τρωικούς πολέμους» παραμένει στο επίπεδο της έρευνας. Σε κάθε περίπτωση, η ιστορική ακρίβεια δεν πρέπει να αποτελεί το πρωτεύων στη διαχρονική λογοτεχνική, φιλολογική, ψυχολογική, πολιτι(σμι)κή και φιλοσοφική αξία που έχουν τα Ομηρικά έπη.
ΑΠΟ ΤΟ ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ:
Μεταξύ του 15ου και 13ου αι. π.Χ. το χεττιτικό βασίλειο ήταν ένα από τα σημαντικότερα της Εγγύς Ανατολής, καθώς ήλεγχε μεγάλο τμήμα της Μικράς Ασίας και της βόρειας Συρίας. Διατηρούσε στενές διπλωματικές επαφές με όλα τα ισχυρά βασίλεια της εποχής, ενώ στην πρωτεύουσά του ανακαλύφθηκαν δεκάδες χιλιάδες πινακίδες, οι οποίες μάς προσφέρουν πληθώρα πληροφοριών. Αρκετές πινακίδες αναφέρονται στο βασίλειο της Αχιγιάβα, δηλαδή ένα σημαντικό μυκηναϊκό βασίλειο στο Αιγαίο, θεωρείται πλέον δεδομένο ότι ο συγκεκριμένος όρος συνδέεται ετυμολογικά με το εθνώνυμο «Αχαιοί». Τα χεττιτικά κείμενα παρουσιάζουν το βασίλειο της Αχιγιάβα ως ισχυρό και εξωστρεφές. Εμπλεκόταν συχνά στις υποθέσεις της δυτικής Μικράς Ασίας κατά τον 14ο-13ο αι. π.Χ. και διατηρούσε ένα προπύργιο στην Μιλαβάντα (=Μίλητο). Κατά τον 13ο αι. οι Χετταίοι ηγεμόνες αναγνώριζαν ως ισότιμό τους τον Αχαιό βασιλιά. Επίσης, γίνεται αναφορά σε μία διένεξη που σχετιζόταν με την Βιλούσα (=Ίλιον/Τροία). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κατορθώματα του Πιγιαμαράντου, ενός υποτελούς του Αχαιού ηγεμόνα, ο οποίος δημιούργησε πολλά προβλήματα στους Χετταίους και περιγράφονται αναλυτικά.
Στο εισαγωγικό κεφάλαιο παρουσιάζεται συνοπτικά η ιστορία του χεττιτικού βασιλείου κατά την διάρκεια του πρώτου μισού της 2ης χιλιετίας. Επίσης, γίνεται μία σύντομη επισκόπηση της ιστορίας της χεττιτικής γλώσσας και γραφής. Στα επόμενα τέσσερα κεφάλαια παρατίθενται τα κείμενα ανά χρονολογική περίοδο με μία εκτενή περιγραφή του ιστορικού πλαισίου της εποχής. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα συγκεκριμένα χεττιτικά κείμενα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά.
ΕΚΔΟΣΕΙΣ:
ΑΘΗΝΑ 2021
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ:
Κοπανιάς Κωνσταντίνος
